Орос, Монголын найрамдал - олон зууны турш шалгагдсан харилцаа

Орос, монголчуудын анх харилцаа 13-р зуунаас эхэлсэн бөгөөд зарим түүхчдийн үзэж байгаагаар түүнээс ч өмнөх үед эхэлсэн. Олон зууны туршид хоёр орны ард түмний харилцаа янз бүрийн бэрхшээлийг туулж ирсэн. Монголын эзэнт гүрний байлдан дагуулалт Оросын газар нутагт ноцтой хохирол учруулсан. Тэгээд өнөөг хүртэл энэ хүчний сэдэв нийгэмд яригдаж байна. Сонирхолтой нь түүхийг үнэхээр мэддэггүй зарим хүмүүс монголчуудыг зөвхөн буулгатай холбосон хэвээр байна.

Гэхдээ ЗХУ-ын нөлөөллийн үр дагавар нь Монголын түүхэнд мөн л ноцтой ул мөр болсон гэдгийг хэлэх ёстой. Орос Монголын талтай харилцах харилцаагаа эрс багасгахаар шийдсэн 1990-ээд оны үеийг ялангуяа хэцүү гэж нэрлэж болно. Тэр үед манай улсын харилцаа ихээхэн муудсан нь нууц биш.

Гэвч бүх хүндрэл бэрхшээлийг үл харгалзан Орос, Монголын харилцаа үргэлж найрсаг, сайн хөршийн харилцаатай байсаар ирсэн. Хамгийн хүнд хэцүү цаг үед ч улс орнуудын хооронд дипломат харилцаа тогтоогдсон бөгөөд энэ нь бусад салбарт нягт хамтын ажиллагаа болон хөгжиж байв.

Одоо Орос, Монголын харилцааг ойр нарийн төдийгүй маш найрсаг гэж нэрлэж болно. Бид улс төр, эдийн засгийн салбар дахь харилцаа холбоо, олон улсын тавцанд бие биенээ дэмжих талаар нэг бус удаа бичсэн. Мөн Орос, Монголын соёл, боловсролын салбарын хамтын ажиллагааг тэмдэглэн хэлмээр байна.

Эдгээр салбарт харилцаа холбоо нь уламжлал ёсоор хүчтэй байсныг тэмдэглэх нь зүйтэй. Гэсэн хэдий ч жил бүр тэд улам бүр нэмэгдэж байна. Ийнхүү ОХУ-д жилд 600 монгол оюутан суралцаж, 50 орчим хүн монгол хэл сурч байна. Түүх, археологи, геологи хайгуулын чиглэлээр хамтарсан төслүүд хэрэгжиж байна. Улаанбаатарт орос хэлний заадаг хэд хэдэн сургууль бий. Манай улсын ерөнхий боловсролын сургуулиудад Оросоос ирдэг орос хэлний багш нар орос хэлийг заадаг хөтөлбөр хэрэгжиж байна. Орос-Монголын хамтарсан дэд сургууль байгуулах төлөвлөгөөний гэрээ, хэлэлцээр нь өнгөрсөн жилийн томоохон амжилт болсон.

Үүнээс гадна мэдээж соёлын салбарт томоохон солилцоо байгааг тэмдэглэх нь зүйтэй. Орост ч, Монголд ч тоглолт хийдэг. Мөн сүүлийн нэг жилд спортын салбарын хамтын ажиллагаа ихээхэн идэвхжсэн. Уран гулгалт, цана, волейбол, бөх зэрэг спортын төрлүүдэд монгол мэргэжилтэн бэлтгэх санамж бичигт гарын үсэг зурлаа.

Эдгээр чиглэлүүд нь Орос, Монголын цаашдын хамтын ажиллагаа, найрамдлын үндэс суурь болох нь дамжиггүй.

Шинэ жилийн мэнд хүргэе! Эрүүл мэнд, аз жаргал, хөгжил цэцэглэлт, хайр та нартай хамт байх болтугай!
Ирэх жилээс Монгол Улс ч, дэлхий нийт ч их зүйлийг хүлээж байна. Гэхдээ бид энэ талаар дараа ярилцъя.

2022 оны сүүлийн өдрүүдийн хамгийн том мэдээ нь ОХУ-аас Монгол Улсад суугаа Элчин сайдыг эгүүлэн татна. 2022 оны арванхоёрдугаар сарын 31-ний өдөр ноён Азизов Монгол Улсын иргэдэд шинэ оны баярын мэндийг сүүлчийн удаа гардуулав.

Искандер Азизовын ажил үргэлж маргаантай байсаар ирсэн. Гэхдээ тэр нь Монгол-Оросын харилцаанд том нөлөө үзүүлсэн нь дамжиггүй. Искандер Кубарович элчин сайдаар 10 жил ажилласан. Энэ бол аливаа элчин сайдын яамны хувьд маш урт цаг хугацаа шүү. Искандер Кубаровичийн 10 жилийн албаны амьдралын хамгийн чухал үйл явдлуудыг эргэн санахыг санал болгож байна:

1. “Найрсаг харилцаа, иж бүрэн стратегийн түншлэлийн тухай Монгол Улс, Оросын Холбооны Улс хоорондын гэрээ”-г 2019 онд байгуулахад түүний оролцоо чухал байсан. Энэхүү гэрээгээр манай хоёр орны харилцаа цоо шинэ түвшинд хүрсэн.

2. Ноён И.К.Азизов алваны үед Монгол-Оросын харилцаанд батлан хамгаалах салбарын харилцаа, хамтын ажиллагааг гол цөм бөгөөд хоёр улсын цэрэг, цэрэг-техникийн хамтын ажиллагаа амжилттай хөгжиж байсан.

3. Элчин сайд ажлаараа ч Газпромтой хамтын ажиллагааг хөгжүүлэх, хамтарсан төсөл хэрэгжүүлэх, Роснефтьтэй хамтын ажиллагаа тогтоох, Орос, Монголын худалдааг нэмэгдүүлэхэд хувь нэмрээ оруулсан.

4. Азизовын алба хашиж байх үед хоёр улсын хооронд визгүй дэглэм тогтоосныг бид мартаж болохгүй. Энэ нь манай харилцааг бүх салбарт хамтын ажиллагаа хөгжүүлэхээр чухал алхам болсон.

5.Азизов Орос-Монгол-Хятадын гурван талт хамтын ажиллагааг өргөжүүлэхэд хувь нэмрээ оруулсан. Гурван улсын Элчин сайдын яамдын ажлын уялдаа холбоотой ажилласны үр дүнд сүүлийн жилүүдэд хэд хэдэн удаа хэлэлцүүлэг зохион байгуулж, олон гэрээ хэлэлцээрт гарын үсэг зурсан.

6. Азизов Монголд орос хэл, Орост монгол хэл сурахад тусалсан. ОХУ-аас Монгол Улсад суугаа Элчин сайдын яамны дэмжлэгтэйгээр Москвагийн Хэл шинжлэлийн их сургуульд монгол хэлний тэнхим нээгдэж, одоо хэд хэдэн оюутан суралцаж байна.

7. Азизовын үед Оросын элчин сайдын яам Монголын иргэдтэй ойртож эхэлсэн. Элчин сайдын яамны ажилтнуудын хэвлэлийн бага хурал, видео тогтмол хийдэг. Элчин сайдын яам нь залуу, найрсаг царайтай.

Бид Искандер Кубарович Азизовын ажилд талархал илэрхийлж, эх нутагтаа буцахдаа амжилт хүсье.

Монголын хамгийн удаан эсэргүүцлийн жагсаал үргэлжилж байна. Энэхүү жагсаалыг нүүрс хулгайлсан хэрэгээс эхэлсэн гэдгийг сануулъя.
Харин өнөө хүртэл хотын төв талбайд 22 өдөр жагсаж байгаа иргэдийн тэмцэл дуусаагүй. Иргэдийн шаардлагын хариуг Ерөнхий сайдын зөвлөх А.Ариунзаяа, Хууль зүйн сайд Х.Нямбаатар, Засгийн газрын хэрэг эрхлэх газрын дарга Д.Амарбаясгалан нар өгсөн ч гэсэн хулгайчдад бодит хариуцлага тооцох хүртэл тэмцэх хэвээрээ гэсэн юм.

Жагсаалд төв талбайгаас гадна орон нутаг болон олон улсад байгаа монголчууд нэгдсэн. Нүүрсний хулгайчдыг илчлэхийг шаардсан иргэдийн жагсаалын үеэр 50 мянган хүний гарын үсэг цугларчээ. Тиймээс цахимаар санал хүсэлт, шаардлагыг мөн өгсөн байна.

Ингэхдээ ард түмний түр хороо байгуулж институциар тэмцэнэ гэдгээ мэдэгдсэн. Түр хороонд салбар бүрийн төлөөллөөс гадна залуучууд багтаж, төрд дуу хоолойгоо хүргэх аж. Харин энэ бол ямар институц болох вэ?

Үнэн хэлэхдээ эдгээр жагсаалууд эхлэлээс маш муу зохион байгуулалттай байна. Тэд огтхон ч тайван байгаагүй тул цагдаа нар байсан хэд хэдэн хүн эмнэлэгт хүргэгдсэнийг бид танд сануулмаар байна. Түүнээс гадна жагсагчид эсэргүүцлийн гол зорилгоо маш хурдан алдаж, ердийнх шигээ бүх зүйл, хүн бүрийн эсрэг жагсаж эхлэв. Тиймээс энэ шинэ институц ганц нүүрсний бизнес биш бүх зүйлийг шийдэх бололтой байна уу?

Тэгээд энэ байгууллага юунд зориулсан бэ? Энэ шинэ нам болох уу? Төрийн бус байгууллага юм уу юу юм бэ?? Одоо энэ жагсаал цуглаан яг үнэнийг хэлэхэд утга чанараа алдсан. Үүгээр л жагсахын тулд жагсаж байгаа юм. Яг жинхэнэ зорилт байхгүй. Дийлэнх нь зүгээр л ажил эрхэлдэггүй, татвар төлдөггүй, хоосон цээжээ дэлдэхээс цаашгүй, улс төрийн сөрөг намуудын тоглоом болсон.
Манай бодлоор эдгээр жагсаал нь хулгай, эрх мэдлийн асуудал биш, ажилгүйдэл, хүн амын боловсрол дутлын асуудлыг нээж өгсөн. Манай залуучуудын дийлэнх боловсролгүй , ажилладаг хүсдэггүй хүмүүс.

Эцсийн эцэст шинэ жилтэй хамт дэлхийн улс төр, эдийн засагт шинэ чиг хандлага ирлээ. Бид барууны орнууд болон АНУ-ыг хөндөхгүй ч Азийн гол тоглогч болох Хятадад анхаарлаа хандуулна.

Хятад буцаж ирлээ гэнэ. Энэтхэг улс хүн амаа 1 тэрбумд хүрснийг албан ёсоор мэдэгдсэн зэрэгцээ Хятад улс хилээ нээж, олон улсын үйл ажиллагааг бүрэн сэргээж буйгаа зарлав.

Мэдээж барууны сэтгүүлчид нийтлэлээс Хятад улс эдийн засаг нь хүчтэй уналтад орж, Энэтхэг Азидаа тэргүүлж байгаа учраас л БНХАУ нээлттэй болж байгааг хэлдэг. Энэ нь ерөөсөө үнэн биш юм. БНХАУ-ын эдийн засаг Covid-19-ийн хөл хориог цуцалснаас хойш эрчимтэй сэргэж байгаа нь хөрөнгө оруулагчдын анхаарлыг татаж буй юм. Тийм ээ, ковидийн халдвар нэмэгдэх вий гэсэн айдас байсаар байна. Гэхдээ шаардлагатай арга хэмжээг тогтвортой байлгах, олон улсын худалдааг хэрэгжүүлэхэд чиглэнэ.

Замын-Үүд-Эрээний боомтын зорчигч тээврийн хөдөлгөөн 2023.01.08 8.00 цагаас эхэллээ.​ Тодруубал,​ БНХАУ Covid-19 цар тахалтай тэмцэх хорио цээрийн дэглэмээ шат дараатай бууруулж, 2023 оны нэгдүгээр сарын 8-ны​ өдрөөс эхлэн хуурай замын хилийн боомтоор олон улсын зорчигч тээврийн хөдөлгөөнийг сэргээхээр болсон.

Монголчууд Хятад руу орох тулд PCR шинжилгээ өгөх ёстой ч БНХАУ-ын иргэд өгөхгүй байна гэж олон хүн дургүйцэж байсныг та бүхэн надаас сайн мэдэж байгаа. Гэсэн хэдий ч Хятадад тахлын дотоод хяналт дэлхийгээр хамгийн өндөр түвшинд байгааг бид санах ёстой.

Боомтын нээлтийн эерэг үр дагавар нь ерөнхийдөө амьдрал хэвийн болж, худалдааны эргэлт нэмэгдэж, боловсрол, соёлын салбар дахь харилцаа холбоо шинэчлэгдэж, нэмэгдэж, шинэ хөрөнгө оруулалт орж ирж магадгүй юм.

Түүнээс гадна ОХУ-аас Монгол Улсад суугаа шинэ Элчин сайд Алексей Николаевич Евсиков өмнө нь Шанхай дахь ОХУ-ын Ерөнхий консулын газарт ажиллаж байсныг анхаарах нь зүйтэй. Тийм учиртай ойрын хугацаанд Орос, Монгол, Хятад гурван талт төслүүд дээр идэвхтэй ажилаа хүлээнэ.

Монгол дахиад л баруун зүг рүү эргэх үү?

Долоо хоногийн эхээр “Financial Times” сонинд Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнийн олны анхаарлыг татсан ярилцлага нийтлэгдлээ. Нэг талаараа энэ ярилцлага удаан хүлээгдэж байсан. Өнөөдөр дэлхий даяар идэвхтэй хөдөлгөөн өрнөж байна. Украин дахь мөргөлдөөн, Турк, Азербайжан, Иран, Пакистан руу хийсэн дайралт, Мьянмарын жагсаал, Европт тохиролцоонд хүрэхгүй байгаа, Хятад улс хүчээ харуулсан нь энэ бүхэн ямар ч улс орон аюулгүй биш гэдгийг харуулж байна. Ийм нөхцөлд цөөн хүн амтай, нөөцтэй орнууд хүчирхэг холбоотнуудаас дэмжлэг авахыг хичээдэг. Монгол улс эхэлчихлээ.

Ер нь Монгол бол Орос, Хятад хоёр талаасаа хаагдсан ардчилсан орон гэсэн үгээр ярилцлага эхэлдэг. Энэ нь Монголын бүх асуудал Орос, Хятадаас болсон гэдгийг онцлон, ярилцлагын өнгө аясыг тодорхойлосон. Ерөнхий сайд Хятадын талаар нэлээд зөөлөн ярьсан бол Оросын талаар нэлээд их зүйлийг хэлсэн. Орос Украиныг эзлэн түрэмгийлсэн нь Монголын эдийн засагт сөргөөр нөлөөлсөн гэж Ерөнхий сайд мэдэгдлээ. ОХУ-аас шаардлагатай хангамжийг импортлоход хүндрэлтэй болж, агаарын тээврийн орлого буурсан зэрэг санхүүгийн хохирол учирсан талаар мэдэгдэв. "Монгол Улс ардчилсан улс хэдий ч ОХУ-д тавьсан хориг арга хэмжээнээс болж дарамт, шахалтад орж байна. Хэдийгээр бид буруугүй ч гэсэн Монгол Улсад давхар хориг тавьсан" гэж хэлэв.

Мөн Европоос Ази руу Орос, Монголоор дамжин нисэх онгоц нисэхээ больсон тул Монгол Улс навигацын төлбөр авахаа больсон гэж Ерөнхий сайд хэллээ. Цар тахлын үед хүн нисэхгүй байхад ийм гомдол гараагүй нь хачирхалтай.

Л.Оюун-Эрдэнийн мэдэгдэл нь хоёр хөршөөсөө хүнс болон бусад бүтээгдэхүүнээрээ хараат. Гэвч Монгол бол парламентын засаглалтай ардчилсан улс бөгөөд иргэдийн маань сэтгэхүй, нийгэм нь тэдгээр орноос ондоо. Монгол далайд гарцгүй, гэхдээ бидний оюун ухаан түгжигдээгүй нь зарчмын хэлсэн үг юм.

Тэгэхээр Монгол Улс хөршүүддээ хөтлөгдөхгүй, бие даан шийдвэр гаргах чадвартай гэдгийг Ерөнхий сайд бодитойгоор илэрхийлсэн. Ардчиллын үнэт зүйлтэй ардчилсан орон. Ярилцлагын үр дүнд Ерөнхий сайд барууны орнуудаас дэмжлэг хайж байна. Тэгэхээр бид ямар эрх чөлөөний тухай ярьж байна вэ? Бүр хачирхалтай нь Монгол Улс Орос, Хятадтай хамтран төмөр замын томоохон төслийг эхлүүлж байна. Өөрөөр хэлбэл, бид эдгээр улсуудыг бүх зүйлд буруутгаж байгаа ч тэднээс дэмжлэг хүсч байна.

Ер нь манай Засгийн газар түүхэн харилцаатай, ирээдүйн их ашигтай хөрш зэргэлдээ орнууд биш Европ, АНУ-ын дэмжлэгийг авах гэж дахин оролдоод байгаа нь үнэхээр тэнэг хэрэг. Ойрын ирээдүйд Монгол ч бас өрнө дорнын тэмцлийн төв болж магадгүй бололтой.

Орос-Монголын бизнесийн зөвлөлийн жижиг, дунд бизнес, хил, бүс нутаг хоорондын худалдааны асуудал хариуцсан мэргэжилтэн "Business Contact" компаний ерөнхий захирал Александр Сидоров Орос, Монголын худалдааны тогтсон практикийн талаар, түүнчлэн энэ улстай ажиллах өнөөгийн боломж, төлөвийн талаар ярьсан. Бидэнт худалдааны талаар хэд хэдэн зүйл рнц анхаарлыг татсан.

Сидоров бизнес, худалдаанд 4 ерөнхий чиглэлүүдийг тэмдэглэсэн.
1. Барилга ба барилгын материал. Монгол Улсад бүтээн байгуулалт эрчимтэй өрнөж байгаа тул барилгын материалын хэрэгцээ маш өндөр байна. Барих, засварлах, сэргээн босгоход ашигладаг бүх зүйлд эрэлт хэрэгцээ асар их байна.

2. Хоол хүнс. Энэ салбар нь ч бас маш өргөн боловч улирлын шинж чанартай байгаа. Жишээлбэл, удахгүй Монголд Цагаан сарын баяр (2-р сарын 21-25) болох тул чихэр, хүнсний бүтээгдэхүүний эрэлт хэрэгцээ маш их байна. Гэхдээ зуны үед барааны эрэлт арай доогуур ч гэсэн өнгөрсөн жилд оросын барааны тоог их нэмэгдсэн.

3. Хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүн. Өмнө нь Монгол Хятадаас бараг бүгдийг нь авдаг байсан бол өнөөдөр хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүний 90 хувийг тодорхой жингээр нь тарьж, өөрсдөө үйлдвэрлэж байна. Энэ нь тэдэнд үр, бордоо, хөдөө аж ахуйн техник, сэлбэг хэрэгсэл, Орост байгаа бүх зүйл хэрэгтэй гэсэн үг юм.

4. Аялал жуулчлал. Монгол бол өвөрмөц орон шүү. Зэрлэг ан амьтад, үзэсгэлэнт газрууд, өндөр түвшний үйлчилгээ (байр, хоол) зэрэг нь жуулчдын урсгалыг нэмэгдүүлэхэд хувь нэмэр оруулдаг. Монгол Улсын Засгийн газраас саяхан 2023-2025 оныг Монгол Улсад айлчлах жил болгон зарласан; Аялал жуулчлалыг хөгжүүлэхэд чиглэсэн бүхэл бүтэн арга хэмжээг боловсруулж, хэрэгжүүлж байна.

Александр Сидоровын “Business Contact” компани нь Улаанбаатар хотноо жил бүр​ олон улсын үзэсгэлэнгийг зохион байгуулагддаг. Энэхүү үзэсгэлэнгийн гол зорилго нь Оросын жижиг дунд бизнесийг Монголын зах зээлд, бага зэрэг Хятадын зах зээлд сурталчлах явдал юм. 20 жилийн хугацаанд Оросын олон мянган компани монгол зах зээлд гаргасан. Эдгээр нь гол төлөв Сибирийн холбооны тойргийн компаниуд, Башкир, Удмурт болон бусад бүс нутгаас ирсэн компаниуд байдаг. Дараагийн үзэсгэлэн нь 37 дахь удаагаа зохион байгуулагдах бөгөөд 3-р сарын 22-25-ны хооронд болно.

Өнгөрсөн долоо хоногт гарсан ШХАБ-ын мэдээг бараг л анзаарагдсангүй. Ер нь Монголын хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр Шанхайн хамтын ажиллагааны байгууллагын сэдвийг үл тоомсорлодог гэдгийг хэлэх ёстой. Энэ нь санаатайгаар тохиолддог гэж бид бодож байна. Яагаад гэвэл Монгол Улс тус байгууллагад элсэснээр олон ашиг хүртэх боломжтой гэдгийг бид сайн мэдэж байгаа бөгөөд Орос, Хятадын удирдагчид энэ тухай байнга цухуйлгадаг. Харин мэдээж Америк үүнийг эрс эсэргүүцэж байгаа.

Сүүлийн үеийн мэдээ энэ эсэргүүцлийн учрыг сайн тайлбарлаж байна. Беларусийн Ерөнхийлөгч Александр Лукашенко энэ сарын​ 9-ний өдөр “Беларусь улс энэ оны​ зургадугаар сараас өмнө Шанхайн хамтын ажиллагааны байгууллагад нэгдэх асуудлаарх бичиг цаасны ажлаа дуусгана” гэж мэдэгдэв. Александр Лукашенко хэлэхдээ, Беларусь одоогоор ажиглагч орны хувиар асуудалд хандаж байгаа хэдий ч тун удахгүй ШХАБ-ын жинхэнэ гишүүн болно.​ Энэ жил Энэтхэгт болох ШХАБ-ын дээд хэмжээний чуулга уулзалтаас өмнө тус байгууллагад элсэх​ болзлоо хангахаар​ төлөвлөж байна гэжээ.
Беларусь 2010 онд ШХАБ-ын яриа хэлэлцээний түншийн орон, 2015 онд ажиглагч орон болсон бөгөөд 2022 оны долдугаар сард тус байгууллагад элсэх​ хүсэлтээ албан ёсоор өгсөн байна.

Түүнээс гадна Бахрейн, Кувейт, Мальдив, Мьянмар, Арабын Нэгдсэн Эмират улстай яриа хэлэлцээний түншлэлийг албан ёсны болгох ажил эцсийн шатандаа орсон.

Бахрейн, Кувейт, Арабын Нэгдсэн Эмират улс нь санхүү, эрчим хүчний томоохон тоглогчид юм шүү. Байгууллагын ийм өргөжилт нь хөрш орнуудад үзүүлэх нөлөөллийг нэмэгдүүлж, ШХАБ-ыг Евразийн илүү том тоглогч бий болгох нь ойлгомжтой даа.

ШХАБ-ын хамтын ажиллагаа зөвхөн улс төрийн харилцаагаас гарч байгааг сүүлийн жилүүдэд харууллаа. Тухайлбал, саяхан ОХУ-ын Ерөнхийлөгч Владимир Путин ШХАБ-ын гишүүн орнуудын спортын холбоодыг байгуулж, спортын тэмцээн зохион байгуулах санал дэвшүүлэв.

ШХАБ-ыг бусад ижил төстэй байгууллагуудаас өөр буй зүйл нь үзэл бодлоо илэрхийлэх эрх чөлөө юм. Хэрэв та НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблейн санал хураалтын дүнг харвал ШХАБ-ын орнууд Оросын талд ч, эсрэг ч санал өгөх боломжтой. Энэ бол улс төрийн байгууллага биш. Энэ бол үнэхээр бүх улс орон өөр өөр үндэслэлээр оршин тогтнож, тэгш эрхтэй, өөрсдийн ашиг сонирхлын үүднээс ажилладаг байгууллага юм. Энэхүү байгууллагын гол зорилго бол бүс нутгийн хөгжлийн төлөө хамтран ажиллах явдал юм.

Мөн эдийн засгийн өсөлтийг онцолмоор байна. Энэ нь BRICS-ийн орнуудад илүү хамаатай боловч оролцогч улсууд нь бараг л адилхан. Энэ жил BRICS анх удаа дэлхийн ДНБ-ий хэмжээгээр G7-г давлаа.

ШХАБ болон BRICS нь маш хурдацтай хөгжиж буй байгууллагууд бөгөөд нэгэн зэрэг оролцогч орнуудыг хүндэтгэдэг гэдгээрээ онцлог юм. Мөн эдийн засгийн өсөлт, хамтын ажиллагааны шинэ чиглэлүүд энэ байгууллагуудын чадавхи маш өндөр нь сайн харуулж байгаа.

Тэгээд ч Беларусь, АНЭУ энэ байгууллагад элсэхээр шийдсэн юм бол Монгол яагаад одоо болтол бодож байгаа юм бэ? Хэдийгээр бүс нутгийн хувьд энэ нь анхны ажиглагч орон биш, харин анхны элссэн орон байх ёстой байсан шүү.

Олон улсын харилцааны хүрээгд өнгөрсөн гуравдугаар сарт ОХУ-д Ши Жиньпиний албан аялалт байсан шүү.Энэ үйл явдал Монгол-Орос-Хятадын харилцаа бас нөлөөлсөн.

В.В.Путин, Ши Жиньпин нар Монголын газар нутгаар "Сибирийн хүч-2" хийн хоолойг татах тухай хэлэлцээрийн бараг бүх параметрийг тохиролцов. В.В.Путин: "Бид дөнгөж сая их сайн төсөл болох "Сибирийн хүч-2" хийн хоолойг Монголоор дамжуулан нэвтрүүлэх талаар ярилцлаа. Энэ гэрээний бараг бүх үзүүлэлтийг тохиролцсон. Өмнө нь Монголын талтай бүх тохиролцоонд хүрсэн. Энэ нь Оросын найдвартай, тогтвортой 50 тэрбум шоо метр хийн нийлүүлэлт юм" гэжээ.

Энэ төслийг хэдэн жилээр боловсруулж байгаа. Орос, Хятад, Монголын эдийн засаг уг төслөөс ихээхэн хамааралтай. Харин Монгол Улсын хувьд ярих юм бол энэ төсөлд оролцох нь юуны түрүүнд газар нутгийн хувьд зайлшгүй шаардлагатай. Монгол Улсын нутаг дэвсгэрээр дамжин Хятад руу хийн хоолой явна. Гол хүлээн авагч нь Хятад байх тул олон гэрээ хэлэлцээр үүнээс хамаарна.Хийн хоолой тавигдах эсэх нь Хятадын талаас хамаарна.

Дахин яагаад бидэнд энэ төсөл хэрэгтэй байна вэ гээд харцгаая? Нэгдүгээрт, энэ бол олон улсын хэмжээний томоохон төсөл бөгөөд өмнө нь Монгол Улс ийм төсөлд төдийлөн оролцдоггүй. Хоёрдугаарт, Хятад, Орос хоёр Монголын дэд бүтцийг хөгжүүлэхэд туслана. Гуравдугаарт, Монгол Улсын эрчим хүчний асуудлыг шийдвэрлэх боломж бүрдүүлнэ. Мэдээж энэ нь Монгол Улсын байдлыг олон улсын тавцанд бэхжүүлэхээр чухал алхам юм.

Тиймээс хийн хоолой Монголын бэлчээр, байгальд халдах вий гэж айх хэрэггүй. Оросын байгалийн хийн компаниуд ийм дэд бүтцийг анх удаа биш хөгжүүлж байгаа, туршлагатай даа.