مقدمه کتاب #چاره_ها(گزینه رباعی معاصر به انتخاب #میلاد_عرفان_پور) به قلم استاد #محمد_رضا_سنگری
#بخش_اول
یکی از ساخت های خوش تراش و خوش آهنگ شعر فارسی، رباعی است که از سپیده دم شعر فارسی تا به امروز جایگاه و پایگاه خویش را حفظ کرده و کمتر شاعری را می توان یافت که در این قالب طبع نیازموده و تجربه شعری نداشته باشد.
رباعی را با چند ویژگی ممتاز میتوان شناخت
۱-#هندسه_ثابت: در مجموع قوالب شعر فارسی، تنها دو قالب رباعی و #دوبیتی، هندسه ثابت -هم در محور افقی و هم در محور عمودی- دارند.قالب های دیگر در شعر فارسی دست کم در محور عمودی هندسه ی ثابت ندارند.مثلا غزل می تواند هم پنج بیت تا پنجاه بیت و حتی بیشتر باشد.قصیده نیز همین شاخص را دارد.مثنوی می تواند از چند بیت تا چند ده هزار بیت در نوسان باشد، اما رباعی همان گونه که از نامش پیداست چهار مصرع بیش نیست و با اندکی نوسان در موسیقی.
۲-#ظرفیت_موسیقیایی: همان گونه که گفته شد، با این که رباعی ظاهرا در هندسه ی ثابت، موسیقی ثابتی نیز دارد، اما با اندک تغییری، دوازده وزن یا موسیقی ویژه می پذیرد که شاعر متناسب با حال و هوای مضمون و درون مایه از این تنوع و تکثّر بهره می گیرد
۳-#خوش_آهنگی: وزن رباعی (مفعول مفعلن مفاعیلن فع) یا همان « لا حول و لا قوّة الّا بالله» از دلپذیر ترین و گوش نواز ترین موسیقی ها در شعر فارسی‌ست. همین خوش آهنگی گره خوردگی آن را با ذهن و حافظه زودتر فراهم می کند
۴-#کوتاهی_و_اختصار: رباعی را قالبی برای درنگ های کوتاه و لحظات شاعرانه میدانند،قالبی برای بیان مکاشفه های ناگهان و شهودهای آذرخش گونه که شاعر را می ربایند و به سرودن می کشانند. این ویژگی طنین رباعی را در روح و جان خواننده قوی تر و پایا تر میکند. فشردگی و ایجاز، وجه شاخص رباعی ست
۵-#کشف_و_ادراک_کوتاه_و_شگفت: رباعی کشف مضمون و نکته ای شگفت است که سه مصراع تمهید و مقدمه ی آن محسوب می شوند و مصراع چهارم مکمل و نتیجه و عصاره آن. همین است که در رباعی همه منتظر #ضربه_پایانی اند. حتی برخی رباعی را #شعر_وارونه می دانند یعنی شاعر نخست مصراع چهارم را گفته یا کشف و ادارک کرده است و آن گاه سه مصرع دیگر را برای تثبیت،تاکید و برجسته سازی آن سروده است.
#بخش_اول
یکی از ساخت های خوش تراش و خوش آهنگ شعر فارسی، رباعی است که از سپیده دم شعر فارسی تا به امروز جایگاه و پایگاه خویش را حفظ کرده و کمتر شاعری را می توان یافت که در این قالب طبع نیازموده و تجربه شعری نداشته باشد.
رباعی را با چند ویژگی ممتاز میتوان شناخت
۱-#هندسه_ثابت: در مجموع قوالب شعر فارسی، تنها دو قالب رباعی و #دوبیتی، هندسه ثابت -هم در محور افقی و هم در محور عمودی- دارند.قالب های دیگر در شعر فارسی دست کم در محور عمودی هندسه ی ثابت ندارند.مثلا غزل می تواند هم پنج بیت تا پنجاه بیت و حتی بیشتر باشد.قصیده نیز همین شاخص را دارد.مثنوی می تواند از چند بیت تا چند ده هزار بیت در نوسان باشد، اما رباعی همان گونه که از نامش پیداست چهار مصرع بیش نیست و با اندکی نوسان در موسیقی.
۲-#ظرفیت_موسیقیایی: همان گونه که گفته شد، با این که رباعی ظاهرا در هندسه ی ثابت، موسیقی ثابتی نیز دارد، اما با اندک تغییری، دوازده وزن یا موسیقی ویژه می پذیرد که شاعر متناسب با حال و هوای مضمون و درون مایه از این تنوع و تکثّر بهره می گیرد
۳-#خوش_آهنگی: وزن رباعی (مفعول مفعلن مفاعیلن فع) یا همان « لا حول و لا قوّة الّا بالله» از دلپذیر ترین و گوش نواز ترین موسیقی ها در شعر فارسی‌ست. همین خوش آهنگی گره خوردگی آن را با ذهن و حافظه زودتر فراهم می کند
۴-#کوتاهی_و_اختصار: رباعی را قالبی برای درنگ های کوتاه و لحظات شاعرانه میدانند،قالبی برای بیان مکاشفه های ناگهان و شهودهای آذرخش گونه که شاعر را می ربایند و به سرودن می کشانند. این ویژگی طنین رباعی را در روح و جان خواننده قوی تر و پایا تر میکند. فشردگی و ایجاز، وجه شاخص رباعی ست
۵-#کشف_و_ادراک_کوتاه_و_شگفت: رباعی کشف مضمون و نکته ای شگفت است که سه مصراع تمهید و مقدمه ی آن محسوب می شوند و مصراع چهارم مکمل و نتیجه و عصاره آن. همین است که در رباعی همه منتظر #ضربه_پایانی اند. حتی برخی رباعی را #شعر_وارونه می دانند یعنی شاعر نخست مصراع چهارم را گفته یا کشف و ادارک کرده است و آن گاه سه مصرع دیگر را برای تثبیت،تاکید و برجسته سازی آن سروده است.