📹 استاد تمام اقتصاد دستوری

▫️در سال ۱۹۴۵ که سرنوشت مردم کره از هم جدا شد، شاید خودشان فکر نمی‌کردند پس از ۸ دهه درآمد سرانه اهالی جنوب ۳۰ برابر اهالی شمال شود. اما این روند از نیم قرن پیش آغاز شد و حال اقتصاد کره جنوبی در سطح اول دنیا جای گرفته و اقتصاد کره شمالی در قعر.

▫️در حالیکه این معادله با توجه به زیرساخت‌های صنعتی به جا مانده از دوران استعمار ژاپن در کره می‌توانست برعکس باشد، ضمن اینکه شمال کره روی ذخایر معدنی به ارزش تقریبی ۱۰ تریلیون دلار قرار گرفته است.

▫️چه شد که نه منابع زیرزمینی و نه زیرساخت‌های صنعتی، مانع تبدیل کره شمالی به یک جهنم نشد؟ این قسمت «چراز» پاسخ می‌دهد.

#چراز

@choraz

📺 @ecoiran_webtv

🎥 یادگاری ثروت ساز جانشین کوروش

▫️وزیر خارجه آمریکا گفته چین بزرگترین چالش نظم جهانی خواهد بود چرا که بزرگترین پروژه تاریخ بشر را کلید زده است: راه ابریشم نوین.

▫️رویایی که دولت چین آن را در سر می‌پروراند، احیای راه ابریشم باستانی است که آن هم تکامل یافته یک ایده ۲۵۰۰ ساله ایرانی است: راه شاهی.

▫️به واسطه همین راه بود که ایران پهناورترین، ثروتمندترین و قدرتمندترین کشور دوران باستان بود.

▫️چه چیزی این راه را که در دوران داریوش اول بنا شده بود، متفاوت می‌کرد؟ چطور این راه به ابزاری برای تولید ثروت بدل شد؟

▫️راز این راه‌ در چیست؟

▫️«چراز» توضیح می‌دهد.

@choraz

#چراز

📺 @ecoiran_webtv

🎥 چهره نگاری سلطان ارز

▫️تلاش همه دولت‌ها این بوده که انگ جهش ارزی به پیشانی دولتشان نخورد، اکثرشان هم موفق نبودند و باید شانس می‌آوردند که بیشتر از یک جهش نصیب‌شان نشود.

▫️آنها در راه مبارزه با افزایش نرخ ارز، هر کاری می‌کردند؛ از حراج منابع ارزی کشور تا بگیر و ببند و سخت کردن معاملات ارزی. اتفاقا در روش‌ها از رودست یکدیگر تقلب هم می‌کردند، اما توجه نداشتند که روش های پیشین همگی رفوزه شده بودند.

▫️به نظر هر چه بود هیچگاه سلطان اصلی ارز به دام نیفتاد و حال هم احتمالا آزادانه در بین ما می‌چرخد! چراز در این قسمت، سرنخ‌های جهش ارزی را کنار هم قرار می‌دهد.

@choraz

#چراز

📺 @ecoiran_webtv

🎥 کاپیتالیسم در خدمت فقرزدایی


نسخه صوتی

▫️زمانی که بشر در تله غذایی گیر افتاده بود، توان کار کردن و کسب درآمد بیشتر را نداشت. اما در طول دو قرن گذشته و به خصوص ۵۰ سال اخیر سرعت توسعه و پیشرفت به طرز چشمگیری درآمد سرانه مردم دنیا را افزایش داد.

▫️ظرف ۲۰۰ سال، نرخ فقر از حدود ۸۵ درصد به نزدیک ۷ درصد رسیده که نتیجه یک سیستم اقتصادی جدید بوده است: کاپیتالیسم.

▫️این سیستم که در زبان فارسی به «سرمایه‌داری» ترجمه شده این ظن را در اذهان ساخته که تنها به نفع سرمایه‌دارها است. اگر چنین است چطور ثروت کل مردم دنیا افزایش یافته؟

▫️این قسمت «چراز» در دفاع از کاپیتالیسم است.

@choraz

#چراز

📺 @ecoiran_webtv

🎥 بیراهه وسیع بردگی

نسخه صوتی

▫️«راه باریک آزادی» نوشته جیمز رابینسون و دارون عجم اوغلو به ما می‌گوید چطور راه توسعه از آزادی می‌گذرد و چطور مسیر رسیدن به آزادی، یک دالان باریک است.

▫️روی دیگر این گزاره این است که راه بردگی بسیار فراخ‌تر از راه آزادی است و شاید به همین دلیل ملت‌های زیادی در طول تاریخ در دامش افتادند و هنوز هم برخی ملت‌ها در همین بیراهه قرار دارند.

▫️«چراز» در این قسمت آدرس بیراهه‌ها را می‌دهد.

@choraz

#چراز

📺 @ecoiran_webtv

📹 شباهت دلارزدایی به ایده بلشویکی

نسخه صوتی

▫️دلارزدایی اخیرا در ادبیات سیاستگذاری اقتصادی ایران بسیار استفاده شده است. بخشی از تصمیم‌گیران به طور جدی به دنبال این هستند تا با حذف دلار از صحنه  و پیوند با دیگر ارزها، آثار شوک‌های ارزی را بر اقتصاد ایران کاهش دهند.

▫️چنین روشی چند بار در دنیا امتحان شده و حتی به شکل رادیکال‌تر پول‌زدایی کامل از اقتصاد نیز در ابتدای انقلاب کمونیستی شوروی تجربه شده است. دلارزدایی یک مرحله ابتدایی از پول زدایی است.

▫️«چراز» در این قسمت روایت می‌کند که چطور متد بکار رفته، اقتصاد و جامعه شوروی را تا مرز فروپاشی کامل از درون پیش برد.

#چراز

📺 @ecoiran_webtv

🎥 هر که بامش بیش، کیفش بیشتر

نسخه صوتی

▫️در سال ۲۰۲۱ آمریکایی‌ها ۳ هزار و ۷۵ دلار خرج غذا کردند، این عدد برای نیجریه ۷۵۰ دلار بوده؛ یعنی یک چهارم آمریکایی‌ها.

▫️اما آمریکایی‌ها برای این خرج فشاری را تحمل نکردند، چرا که غذا تنها ۶.۷ درصد از کل مخارج خانوار سهم داشت. در حالیکه در نیجریه غذا ۵۹ درصد از کل مخارج را شامل می‌شد؛ یعنی ۶۰ درصد زندگی در نیجریه در غذا خلاصه بود.

▫️این مثال بازگو می‌کند که هر چه وضعیت بهتر باشد سهم مخارج ضروری از کل مخارج کمتر می‌شود و کیفیت زندگی بالاتر و برعکسش یعنی ماندن در کف هرم مازلو و درگیر نیازهای اولیه شدن.

▫️این قسمت «چراز» به این مفهوم می‌پردازد و وضعیت ایران را هم بررسی می‌کند.

@choraz

#چراز

📺 @ecoiran_webtv

📹 مرگ آرال به دست شوروی

نسخه صوتی

▫️از بحران خاموش آسیای مرکزی چه می‌دانید؟ از بحرانی که از آن به عنوان چرنوبیل خاموش هم یاد می‌شود.

▫️موضوع مربوط به دریاچه آرال است. دریاچه‌ای که در بیشتر طول تاریخ چهارمین دریاچه بزرگ جهان بوده اما دیگر به سختی روی نقشه یافت می‌شود. حال از آرال فقط ۱۰ درصد از آنچه که در ۱۹۶۰ بوده، باقی مانده است.

▫️این قسمت «چراز» بررسی می‌کند که چگونه سیاست‌های شوروی از دهه ۱۹۶۰ موجب مرگ آرال شد و این مرگ چه پیامدهای عمیق و غیرمنتظره می‌تواند برای کل منطقه آسیای مرکزی داشته باشد و حتی منطقه را به سوی جنگ سوق دهد.

#چراز
📺 @ecoiran_webtv

📹 داروی نروژی بیماری هلندی

نسخه صوتی

▫️نروژ از چاه نفت ثروتی مثال زدنی برای مردمش ساخت و حال به عنوان یکی از سرآمدهای کامیابی در دنیا شناخته می‌شود.

▫️صندوق ثروت این کشور می‌تواند به هر شهروندش ۲۷۰ هزار دلار بدهد و سرانه تولید ناخالص داخلی اش از ۱۰۰ هزار دلار فراتر است.

▫️همه اینها در حالی است که سرانه ذخایر نفتی نروژ از برخی کشورهای نفتی همچون ایران کمتر است. این کسور به ازای هر نفر جمعیت تقریبا هزار بشکه نفت کشف شده زیر زمین دارد، ایران به ازای هر نفر جمعیت ۱۷۰۰ بشکه نفت زیرزمین دارد. البته نروژی‌ها تقریبا از تمامی کشورهای نفتی وضع بهتری را تجربه می‌کنند. 

▫️تفاوت نروژ با ایران و دیگر کشورهای نفتی از کجا نشات کرفته است؟«چراز» پاسخ می‌دهد.

#چراز

📺 @ecoiran_webtv

🎥 دردهای مشترک ایرانی ها و آرژانتینی ها

نسخه صوتی

▫️برخلاف فوتبال پرافتخار آرژانتین، اقتصاد این کشور سال‌هاست که در تاریکی فرو رفته و از شرایط نرمال فاصله گرفته است. تورم افسارگسیخته، نرخ بیکاری بالا، بی‌ثباتی ارزی و فساد، تنها بخشی از چالش‌های اقتصادی این کشور هستند.

▫️بررسی تاریخ اقتصاد آرژانتین، تجربه‌ای مشابه با ایران را به تصویر می‌کشد. دهه‌ها سیاست‌های پوپولیستی، سوءمدیریت و دخالت‌های سیاسی، اقتصاد این کشور را به ورطه بحران کشانده است.

▫️خاویر میلی، رئیس جمهور جدید آرژانتین، برخلاف دیگر سیاستمداران با شعار ساختن نیامده، با شعار از بین بردن و حذف زواید اقتصاد آمده است. اما آیا او راه نجات آرژانتین را بلد است؟

▫️چراز در این هفته اقتصاد آرژانتین را مرور می‌کند که آینه‌ای روبروی ماست. بررسی چالش‌ها و تجارب این کشور، درس‌های باارزشی برای سیاستگذاران ایرانی دارد.

@choraz

#چراز

📺 @ecoiran_webtv

🎥 بوق انحصار در مخابرات ایران

نسخه صوتی

▫️سرعت اینترنت شما کند است؟ این ویدیو را از دست ندهید!

▫️«چراز» در برنامه این هفته به بررسی تاریخچه مخابرات در ایران می‌پردازد و به این سوال پاسخ می‌دهد که چرا این انحصار به ضرر مردم است.

▫️شبکه زیرساختی تلفن که با تلاش‌های کیخسرو شاهرخ پا گرفت از همان ابتدا، زیر نظر دولتی‌ها قرار داشت.

▫️در اخر مخابرات در دولت مصدق ملی شد و حذف کامل بخش خصوصی از صنعت مخابرات کلید خورد. آنچه این انحصار دولتی در طول دهه‌ها به ارث گذاشته، موجب عدم سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های مخابراتی شده که وضعیت اینترنت ثابت ایران را همرده کشورهای عقب افتاده کرده است.

▫️این ویدیو را تماشا کنید و نظرتان را در مورد انحصار دولتی در مخابرات با ما به اشتراک بگذارید.

#چراز

📺 @ecoiran_webtv

🎥 دلار چطور به داد اکوادور رسید؟

نسخه صوتی

▫️«اکوادور» کشوری است که اگرچه بیشتر با صادرات قابل توجه موز در جهان شناخته می شود اما چند سالی است اجرای یک تئوری اقتصادی آنها را شناخته شده تر کرده است: «دلاریزه کردن اقتصاد».

▫️مدیران این کشور استوایی برای عبور از پیامدهای اقتصادی ناشی از «ال نینو» یک تصمیم عجیب و سخت برای تغییر واحد پولی خود گرفتند. تصمیمی که در ابتدا طرفداران زیادی نداشت اما توانست بعد از چند سال آرامش را دست کم به چندین حوزه اقتصادی این کشور بازگرداند و درجه تورم و فقر را کم کند.

▫️در این قسمت از «چراز» به این پرداخته شده که چطور دلار به کمک اکوادور آمده است.

#چراز

📺 @ecoiran_webtv

📹 توسعه به سبک عالیخانی

نسخه صوتی

▫️تاریخ توسعه در ایران چه درسی برای ما دارد؟

▫️برخی ناظران دهه ۴۰ اقتصاد ایران را دهه طلایی می‌دانند چرا که توانسته بود به نرخ تورم تک رقمی به همراه رشد اقتصادی مطلوب دست یابد. دوره‌ای که می‌گویند علینقی عالیخانی، وزیر اقتصاد معمارش بوده است. اما تعادل‌های سیاسی در آن زمان چگونه رقم خورده بود که هم قدرت جامعه و هم حکومت را افزایش داده بود؟

▫️چراز در این قسمت بررسی می‌کند.

#چراز

📺 @ecoiran_webtv

📹 مقصر کمبود برق کشور

طی چند سال اخیر دومین واژه‌ای که بعد از تورم در اقتصاد ایران شنیده شده، واژه «ناترازی» است. به تعبیری ناترازی در بخش‌های مختلف اقتصاد همچون ارز، بنزین، برق و...رخنه کرده است. درواقع ناترازی همان عدم تعادل بین دخل و خرج است. یکی از بخش‌های گسترده‌ای که از اواسط دهه ۹۰ ناترازی را تجربه کرده، برق است.

آمارها نشان می‌دهد: کسری برق از سال 1395 تا ۱۴۰۳ روند فزاینده‌ای داشته؛ به طوریکه این کسری خود را در افزایش قطعی برق نشان داده است.

از نگاه فعالان اقتصادی نتیجه کسری برق، قطعی نیست بلکه قطعی برق مقدمه عقب ماندگی در یک کشور است. چرا که قطعی برق بر تولید صنایع و در ادامه کمبود کالا و تورم اثرگذار است. عمق بحران وقتی مشخص می‌شود که کشور ترکیه با وجود آنکه در تولید برق از ایران عقب‌تر است کمتر چالش کمبود برق را دارد.

از این رو این پرسش مهم مطرح می شود که مقصر کمبود و ناترازی برق در کشور کیست؟ آیا همانطور که برخی مسوولان می گویند مصرف بالا، ریشه ناترازی ها در این بخش است؟

در این برنامه «چراز» مقصر اصلی ناترازی برق شناسایی شده و راهکارهای رفع آن توضیح داده شده است.

#چراز

📺 @ecoiran_webtv

🎥 غول خیالی نئولیبرالیسم در اقتصاد ایران

▫️طی چند سال اخیر نئولیبرالیسم یکی از مفاهیم چالش برانگیز میان اقتصاددانان و فعالان رسانه‌ای است.

▫️با نگاهی به ریشه‌های تاریخی شکل‌گیری نئولیبرالیسم، مشخص می شود که نزدیک‌ترین شاخص به این مفهوم، آزادی اقتصادی است.

▫️گذشته از معیارهایی همچون قیمت‌گذاری دستوری و دخالت گسترده دولت در بخش‌های مختلف اقتصاد که در تضاد با این مفهوم است، گزارش‌های مستند علمی جهانی وجود دارد که مشخص می‌کند چنین مفهومی اساسا در جغرافیای اقتصاد ایران نمی‌گنجد.

▫️یکی از این گزارش‌ها مربوط به موسسه فریزر است که آزادی اقتصادی براساس پنج مولفه شامل اندازه دولت، سیستم قضایی و حقوق مالکیت، ثبات پول، آزادی در تجارت بین‌الملل و تنظیم‌گری رتبه‌بندی می‌شود.

▫️رتبه‌های اول این رده‌بندی دارای درآمد و رشد اقتصادی بالاتر، توزیع عادلانه درآمد، فساد کمتر و طول عمر بالاتر هستند. ایران در این رده‌بندی در کنار کشورهایی همچون لیبی، عراق و سوریه در جایگاه ۱۵۹ و رتبه هفتم از انتها قرار گرفته است.

▫️در برنامه «چراز» این هفته مفهوم نئولیبرالیسم در اقتصاد ایران بررسی شده است.

#چراز

@choraz

📺 @ecoiran_webtv

🎥 اثر تحریم‌ها بر رفتار اقتصادی ایرانیان

نسخه صوتی

▫️تصور کنید که از یک خانه صرفا استفاده می‌کنید و برای نوسازی یا بازسازی آن سرمایه‌گذاری نمی‌کنید. آن خانه به مرور تبدیل به یک خانه قدیمی می‌شود که هرگوشه از آن خرابی به چشم می‌خورد. به این خانه،‌ خانه کلنگی می‌گویند.

▫️متاسفانه ایران درحال کلنگی شدن است و ریشه آن را باید در تحریم‌های اقتصادی جستجو کرد.

▫️تحریم‌های اقتصادی باعث کاهش درآمد سرانه دلاری ایران (بر اساس دلار آزاد) شده است و درآمد دلاری ایران بعد از برخورد با تحریم به میزان یک سوم رسید.

▫️اما تحریم‌های اقتصادی چه بر سر آینده ایران آورده‌اند؟ و چگونه الگوی مصرف و سرمایه‌گذاری ایرانیان را تغییر دادند؟

▫️چراز در این قسمت به سراغ پاسخ این سوالات رفته است.

@choraz

#چراز

📺 @ecoiran_webtv

📹 جنگ خونینی که با تعرفه گمرکی شروع شد

نسخه صوتی

▫️شاید بتوان نقطه آغاز جنگ داخلی آمریکا را اختراع دستگاه پنبه‌پاک‌کن در سال 1793 دانست که سبب تبدیل کاشت پنبه به یک فعالیت سودآور شد. اما چگونه یک اختراع باعث جنگ خونین شد؟

▫️در سال 1850 دو مدل اقتصادی کاملا متفاوت در شمال و جنوب آمریکا شکل گرفته بود. اقتصاد در جنوب آمریکا مبتنی بر کشاورزی بود اما در شمال آمریکا مبتنی بر ساخت کالاهای صنعتی نظیر ماشین آلات کشاورزی و ...

▫️دولت تازه تاسیس آمریکا بر روی کالاهای صادراتی و وارداتی تعرفه وضع کرد. این تعرفه‌ها تا سال 1915، حدود 95 درصد از درآمد دولت مرکزی آمریکا را تشکیل می‌داد. اما به سرعت مشخص شد که این تعرفه‌ها به ضرر ایالات جنوبی و به سود ایالات شمالی است.

▫️از طرف دیگر انتخاب ابراهام لینکلن از حزب جمهوری‌خواه با وعده افزایش تعرفه و ممانعت از برده‌داری در ایالت‌های جدید، بر کرسی ریاست جمهوری، شروعی بر جنگ‌های داخلی آمریکا بود.

▫️چراز در این قسمت به بزرگترین و پرتلفات‌ترین جنگ آمریکا یعنی جنگ داخلی و دلیل اقتصادی شکل‌گیری آن و آثارات اقتصادی ناشی از آن می‌پردازد.

#چراز

📺 @ecoiran_webtv

📹 بلای «پانزی» در ایران

▫️«هزاران میلیارد تومان کلاهبرداری پدیده شاندیز از 136 هزار مالباخته»، «ده‌ها هزار مالباخته شرکت بادران»، «کلاهبرداری 30 هزار میلیارد تومانی رضایت خودرو از 50 هزار نفر» و «صدها مالباخته در کلاهبرداری فروش گوشی آیفون»؛ همه این کلاهبرداری با اسم کلاهبرداری پانزی توصیف می‌شوند. اما کلاهبردی پانزی چیست؟

▫️در سال 1920 چالز پانزی، کلاهبرداری انجام داد که بعد از این تاریخ، آن مدل کلاهبردی به اسم خودش ثبت شد. از آن زمان صدها طرح کلاهبرداری به شکل مشابه پانزی در سراسر دنیا اجرا شده است که علاوه بر خالی کردن جیب میلیون‌ها نفر، باعث اتفاقات سیاسی و اجتماعی بزرگی هم شده است.

▫️برخی دلایل اقتصادی در ایران نظیر نبود گزینه مناسب برای سرمایه‌گذاری، ناپایداری بورس، بانک و وابستگی آنان به اتفاقات سیاسی و در نهایت در دسترس نبودن امکان سرمایه‌گذاری در خارج از کشور به علت تحریم‌های مختلف باعث گرفتاری افراد در دام این کلاهبرداری‌ها شده است.

▫️چراز در این قسمت چگونگی فعالیت کلاهبرداری‌های پانزی را بررسی می‌کند.

#چراز

📺 @ecoiran_webtv

🎥 اقتصاد آمریکا یک قدم تا فروپاشی فاصله داشت

▫️در اقتصاد زمانی که یک کشور دو فصل پشت سرهم رشد منفی اقتصادی را تجربه کند، اصطلاحا گفته می‌شود که وارد رکود شده است. اما رکود در اقتصاد چیز عجیبی نیست. چراکه همه کشورها چرخه رونق و رکود دارند.

▫️اما دو برهه از اقتصاد آمریکا و به دنبال آن اقتصاد جهان است که جنس رکود در آن متفاوت است. در این دو برهه، بحران تمام اقتصاد دنیا را دربرگرفت و فقط محدود به آمریکا نماند.

▫️یکی بحران 30 میلادی است که تحت عنوان رکود بزرگ شناخته می‌شود. رکودی که اگر نبود شاید جنگ جهانی دوم هم رخ نمی‌داد. دیگری رکود سال 2008 است که شاید براساس آمار و ارقام بنظر برسد که قابل قیاس با رکود بزرگ نباشد اما به لحاظ اهمیت از آن کمتر نیست.

▫️به گفته رئیس بانک مرکزی وقت آمریکا، در آن روزها اگر اقداماتشان را تنها 72 ساعت دیرتر شروع کرده بودند، شاید اقتصاد آمریکا کاملا فرو می‌ریخت.

▫️چراز در این قسمت به بررسی بحران 2008 آمریکا می‌پردازد. بحرانی که شاید تاریخ اقتصاد آمریکا و جهان را برای همیشه تغییر داد.

#چراز

@choraz

📺 @ecoiran_webtv

📹 فرق ایران و روسیه در برابر تحریم‌ها

▫️روسیه سال‌هاست تحت تحریم‌های گسترده قرار دارد، اما با تغییر مسیرهای تجاری و استفاده از روش‌های جایگزین، تلاش کرده تأثیر آن‌ها را کاهش دهد.

▫️این کشور، مشابه ایران، با فشارهای اقتصادی و محدودیت‌های بین‌المللی روبه‌رو بوده و راهکارهایی مانند تقویت روابط با کشورهای غیرغربی و توسعه تولید داخلی را در پیش گرفته است.

▫️با این‌ حال، هر دو کشور با چالش‌هایی همچون کاهش سرمایه‌گذاری خارجی و دشواری در دسترسی به فناوری‌های پیشرفته مواجه‌اند.

▫️در نهایت، پرسش اصلی این است: آیا این مسیرها در انتها به استقلال اقتصادی منجر خواهند شد یا تنها روند فرسایش تدریجی را سرعت می‌بخشند؟

#چراز

📺 @ecoiran_webtv