« سیاهی از بختم بدر چارشنبه »

مردم ایران زمین مانند سایر ملل کهن، دارای آداب و رسوم و سنتهای خاص خود می باشند. یکی از آیین های نوروزی که آمیزه ای از چند رسم متفاوت بوده ''مراسم چهارشنبه سوری'' است که آن را با شب چهارشنبه آخر سال مقارن می دانند.

دراین مراسم #مردم، بیرون از خانه آتشی می افروزند و اهل خانه از زن و مرد و کودک و پیر و جوان از روی آتش می پرند و با گفتن عبارت: ''زردی من از تو، سرخی تو از من'' بیماری ها و ناراحتی ها و نگرانی های سال کهنه را به آتش می سپارند ، تا سال نو را با آسودگی و شادی آغاز کنند.

برخی آتش افروختن در شب چهارشنبه آخر سال، یا چهارشنبه آخر صفر را به #قیام_مختار نسبت می دهند: مختار سردار معروف اسلام وقتی از زندان خلاصی یافت ، به خونخواهی شهدای کربلا قیام کرد ، برای این که موافق و مخالف را از هم تمیز دهد و بر کفار بتازد ، فرمان داد شیعیان بر بام خانه خود آتش روشن کنند و این شب مصادف با شب چهارشنبه آخر سال بود . و از آن پس آتش افروختن مشهور و مرسوم شد.
ابو جعفر نرشحی، مورخ سده سوم در کتاب تاریخ بخارا به این جشن اشاره کرد ، نرشحی نوشته: شاه سامانی در زمانی که سال هنوز پایان نیافته بود این جشن را با آتش زدن پر رونق ساخت.

پروفسور آزاد نبی اف در مقاله "جشن ها چهارشنبه و عید نوروز" اشاره می کند که می تواند برخی گره های مربوط به منشا تاریخی چهارشنبه سوری را نشان دهد. او با توصیف سنن فرهنگی کهن، به چهار گونه آیین در چهارشنبه اشاره می کند که هر کدام از آنها بیانگر تقدیس و تکریم مردم نسبت به یکی از عناصر چهارگانه زندگی هستند: خاک ، آب ، باد و آتش . از این میان بواسطه برخی تحولات و شرایط تاریخی چهارشنبه آتش یا همان چهارشنبه سوری به این سنت ختم می شود.

آیین #چهارشنبه_سوری در اغلب نقاط ایران برگزار می شد هرچند در هرجایی شیوه مخصوص به خود را داشت. اسناد تاریخی چنین روایت می کنند: در #شیراز افروختن آتش در معابر و خانه‌ها، فال‌گوشی، اسپند دود کردن، نمک دور سر گرداندن ، دود کردن نمک و خواندن ورد مرسوم بوده است. آیینی در صحن بقعه شاه چراغ برگزار می شد و در آنجا توپ کهنه‌ای است ، مانند توپ مروارید #تهران که کنارش ذکر می خواندند . (به جهت رفع بلاها و گشوده شدن بخت) و طی روز در حمامی که آب آن از رودخانه سعدیه می‌آمد استحمام می‌کردند.
در شهرهای کردنشین ایران، ابتدا برفراز کوه ها آتش روشن می‌کنند و سپس در مکانی مناسب میان جمعیت آتش بزرگی افروخته به دور آن به رقص محلی و پایکوبی پرداخته و آن را نوعی سپاسگزاری و نیایش می دانستند .
در قزوین و اصفهان با افروختن آتش در معابر، به کوزه شکستن، فال‌گوشی، گره‌گشایی و پخت اشکنه. عادت داشته و معتقد بودند در آستانه نوروز بخت دختران باز می شود .
دراهواز مراسم ذکر خوانی رونق داشته و ازدحام جمعیت بیشتر بوده، حتی کودکان تا پاسی از شب به جشن و پایکوبی مشغولند .
در #تبریز آتش‌بازی و گره‌گشایی از قدیم معمول بود. صبح روز چهارشنبه کودکان و جوانان از روی آب روان پریده و جمله «آتیل ماتیل چرشنبه بختیم آچیل چرشنبه» را می‌گفتند.
در #خرم_آباد آتش را در ارتفاعات روشن کرده و به شیوه غلتاندن آن را به دامنه های پایین دست می فرستادند و همچنین کودکان قاشق زنی میکنند و بر سر پشت بام خانه ها می روند و می گویند: ''نون و پنیر و شیره/ کیخا حونه (صاحبخانه)نمیره'' شب چهارشنبه سوری در #خراسان، مردم هیمه آتش می‌زدند. نام این هیزم‌ها عبارت است از چرخه، خار و اسپند (اسپند یا اسفنج).

آیین ها و یادمان هایی که مردم ایران در هنگامه های گوناگون بر پا می داشتند ، با منش، اخلاق و خرد نیاکان ما در آمیخته بود و در همه آنها، اعتقاد به پروردگار، امید به زندگی، نبرد با اهریمنان و بدسگالان و مرگ پرستان، در قالب نمادها و آیین های گوناگون بشکل زیبا و در قالبی نمایشی گنجانده شده است.

اما متاسفانه امروز این مراسم با پیرایه های
خرافی ، دستخوش تغییر شده و در روزهای پایانی هر سال باعث بروز اتفاقات و ورود خسارات جانی و مالی شده ، موجبات نگرانی خانواده ها را فراهم می سازد.

پس از وقوع حادثه پلاسکو و شهادت ۱۶ نفر از آتش نشانانی که برای نجات جان افراد، در زیر آوار دفن شدند، پویش سراسری #نه_به_ترقه در شبکه های مجازی مطرح شد.

کمپین «به احترام آتشنشانان؛ نه به چهارشنبه سوری خطرناک» جریانی دیگراست که مردم را به سرور با سلامتی دعوت می کند.

با آرزوی چهارشنبه ای پر شور بی شرر امیدوارم ایران و ایرانی از گزند هر آتشی به دور ماند و در میان حلقه ای با هفت سین سیادت، سلامتی سعادت، سرسبزی، سادگی و سرور به سان نگینی متبرک بدرخشد. آمین

@Dr_alidarabi

چارشنبه سوری

📝 مردم #ایران_زمین مانند سایر ملل کهن، دارای آداب و رسوم و سنتهای خاص خود می باشند. یکی از آیین های نوروزی که آمیزه ای از چند رسم متفاوت بوده ''مراسم چهارشنبه سوری'' است که آن را با #شب_چهارشنبه آخر سال مقارن می دانند.

▪️در این مراسم #مردم ، بیرون از خانه آتشی می افروزند و اهل خانه از زن و مرد و کودک و پیر و جوان از روی آتش می پرند و با گفتن عبارت: ''زردی من از تو، سرخی تو از من'' بیماری ها و ناراحتی ها و نگرانی های سال کهنه را به آتش می سپارند، تا سال نو را با آسودگی و شادی آغاز کنند.

🔺 برخی آتش افروختن در شب چهارشنبه آخر سال، یا چهارشنبه آخر صفر را به #قیام_مختار نسبت می دهند: مختار سردار معروف اسلام وقتی از زندان خلاصی یافت، به خونخواهی شهدای کربلا قیام کرد، برای این که موافق و مخالف را از هم تمیز دهد و بر کفار بتازد، فرمان داد شیعیان بر بام خانه خود آتش روشن کنند و این شب مصادف با شب چهارشنبه آخر سال بود. از آن پس آتش افروختن مشهور و مرسوم شد.

➕ ابو جعفر نرشحی، مورخ سده سوم در کتاب تاریخ بخارا به این جشن اشاره کرد، نرشحی نوشته: شاه سامانی در زمانی که سال هنوز پایان نیافته بود این جشن را با آتش زدن پر رونق ساخت.

🎇 پروفسور آزاد نبی اف در مقاله "جشن ها چهارشنبه و عید نوروز" اشاره می کند که می تواند برخی گره های مربوط به منشا تاریخی #چهارشنبه_سوری را نشان دهد. او با توصیف سنن فرهنگی کهن، به چهار گونه آیین در چهارشنبه اشاره می کند که هر کدام از آنها بیانگر تقدیس و تکریم مردم نسبت به یکی از عناصر چهارگانه زندگی هستند: خاک ، آب ، باد و آتش . از این میان به واسطه برخی تحولات و شرایط تاریخی چهارشنبه آتش یا همان چهارشنبه سوری به این سنت ختم می شود.

🎆 آیین چهارشنبه سوری در اغلب نقاط #ایران برگزار می شد. اسناد تاریخی چنین روایت می کنند: در #شیراز افروختن آتش در معابر و خانه‌ها، فال‌گوشی، اسپند دود کردن، نمک دور سر گرداندن ، دود کردن نمک و خواندن ورد مرسوم بوده است. آیینی در صحن بقعه شاه چراغ برگزار می شد و در آنجا توپ کهنه‌ای است ، مانند توپ مروارید #تهران که کنارش ذکر می خواندند. (به جهت رفع بلاها و گشوده شدن بخت) و طی روز در حمامی که آب آن از رودخانه سعدیه می‌آمد استحمام می‌کردند.

🔥 در شهرهای کردنشین ایران، ابتدا برفراز کوه ها #آتش روشن می‌کنند و سپس در مکانی مناسب میان جمعیت آتش بزرگی افروخته به دور آن به رقص محلی و پایکوبی پرداخته و آن را نوعی سپاسگزاری و نیایش می دانستند.

💥 در #قزوین و اصفهان با افروختن آتش در معابر، به کوزه شکستن، فال‌گوشی، گره‌گشایی و پخت اشکنه. عادت داشته و معتقد بودند در آستانه #نوروز بخت دختران باز می شود.

🌟 در #اهواز مراسم ذکر خوانی رونق داشته و ازدحام جمعیت بیشتر بوده، حتی کودکان تا پاسی از شب به جشن و پایکوبی مشغولند. در #تبریز آتش‌بازی و گره‌گشایی از قدیم معمول بود. صبح روز چهارشنبه کودکان و جوانان از روی آب روان پریده و جمله «آتیل ماتیل چرشنبه بختیم آچیل چرشنبه» را می‌گفتند.

🌄 در #خرم_آباد آتش را در ارتفاعات روشن کرده و به شیوه غلتاندن آن را به دامنه های پایین دست می فرستادند و همچنین کودکان قاشق زنی میکنند و بر سر پشت بام خانه ها می روند و می گویند: ''نون و پنیر و شیره/ کیخا حونه (صاحبخانه) نمیره'' شب چهارشنبه سوری در #خراسان، مردم هیمه آتش می‌زدند. نام این هیزم‌ها عبارت است از چرخه، خار و اسپند (اسپند یا اسفنج).

🗂 آیین ها و یادمان هایی که مردم ایران در هنگامه های گوناگون بر پا می داشتند، با منش، اخلاق و خرد نیاکان ما در آمیخته بود و در همه آنها، اعتقاد به پروردگار، امید به زندگی، نبرد با اهریمنان و بدسگالان و مرگ پرستان، در قالب نمادها و آیین های گوناگون به شکل زیبا و در قالبی نمایشی گنجانده شده است.

🔴بخشی از منابع:

⏺ نبی اف، آزاد. جشن های چهارشنبه و عید نوروز در مجموعه مقاله های دومین همایش منطقه ای نوروز صص ۷۶-۷۱ تهران سازمان میراث فرهنگی
⏺ نرشخی، ابوبکر محمد بن جعفر. تاریخ بخارا
⏺ بهار، مهرداد. جستاری در فرهنگ ایران، فکر روز، ۱۳۷۴ ص ۲۱
⏺ بهار، مهرداد. پژوهشی در اساطیر ایرانی، تهران، آگه، ۱۳۷۵،ص ۸۷
⏺ جلیلوند صدفی، شیدا. به سوی سرزمین بی بازگشت، سروش پیرمغان (یادنامه جمشید سروشیان)، به کوشش کتایون مزداپور، تهران: انتشارات ثریا، ۱۳۸۱
⏺ مزداپور، کتایون. کرم هفتواد و اژدهای جیرفت، داغ گل سرخ و چهارده گفتار دیگر، تهران: انتشارات اساطیر با همکاری مرکز بین المللی گفت و گوی تمدن ها، ۱۳۸۳

🆔 نشانی کانال در تلگرام:
🌐 @Dr_alidarabi

🆔 نشانی صفحه شخصی در اینستاگرام:
🌐 instagram.com/Dr_alidarabi