چارشنبه سوری

📝 مردم #ایران_زمین مانند سایر ملل کهن، دارای آداب و رسوم و سنتهای خاص خود می باشند. یکی از آیین های نوروزی که آمیزه ای از چند رسم متفاوت بوده ''مراسم چهارشنبه سوری'' است که آن را با #شب_چهارشنبه آخر سال مقارن می دانند.

▪️در این مراسم #مردم ، بیرون از خانه آتشی می افروزند و اهل خانه از زن و مرد و کودک و پیر و جوان از روی آتش می پرند و با گفتن عبارت: ''زردی من از تو، سرخی تو از من'' بیماری ها و ناراحتی ها و نگرانی های سال کهنه را به آتش می سپارند، تا سال نو را با آسودگی و شادی آغاز کنند.

🔺 برخی آتش افروختن در شب چهارشنبه آخر سال، یا چهارشنبه آخر صفر را به #قیام_مختار نسبت می دهند: مختار سردار معروف اسلام وقتی از زندان خلاصی یافت، به خونخواهی شهدای کربلا قیام کرد، برای این که موافق و مخالف را از هم تمیز دهد و بر کفار بتازد، فرمان داد شیعیان بر بام خانه خود آتش روشن کنند و این شب مصادف با شب چهارشنبه آخر سال بود. از آن پس آتش افروختن مشهور و مرسوم شد.

➕ ابو جعفر نرشحی، مورخ سده سوم در کتاب تاریخ بخارا به این جشن اشاره کرد، نرشحی نوشته: شاه سامانی در زمانی که سال هنوز پایان نیافته بود این جشن را با آتش زدن پر رونق ساخت.

🎇 پروفسور آزاد نبی اف در مقاله "جشن ها چهارشنبه و عید نوروز" اشاره می کند که می تواند برخی گره های مربوط به منشا تاریخی #چهارشنبه_سوری را نشان دهد. او با توصیف سنن فرهنگی کهن، به چهار گونه آیین در چهارشنبه اشاره می کند که هر کدام از آنها بیانگر تقدیس و تکریم مردم نسبت به یکی از عناصر چهارگانه زندگی هستند: خاک ، آب ، باد و آتش . از این میان به واسطه برخی تحولات و شرایط تاریخی چهارشنبه آتش یا همان چهارشنبه سوری به این سنت ختم می شود.

🎆 آیین چهارشنبه سوری در اغلب نقاط #ایران برگزار می شد. اسناد تاریخی چنین روایت می کنند: در #شیراز افروختن آتش در معابر و خانه‌ها، فال‌گوشی، اسپند دود کردن، نمک دور سر گرداندن ، دود کردن نمک و خواندن ورد مرسوم بوده است. آیینی در صحن بقعه شاه چراغ برگزار می شد و در آنجا توپ کهنه‌ای است ، مانند توپ مروارید #تهران که کنارش ذکر می خواندند. (به جهت رفع بلاها و گشوده شدن بخت) و طی روز در حمامی که آب آن از رودخانه سعدیه می‌آمد استحمام می‌کردند.

🔥 در شهرهای کردنشین ایران، ابتدا برفراز کوه ها #آتش روشن می‌کنند و سپس در مکانی مناسب میان جمعیت آتش بزرگی افروخته به دور آن به رقص محلی و پایکوبی پرداخته و آن را نوعی سپاسگزاری و نیایش می دانستند.

💥 در #قزوین و اصفهان با افروختن آتش در معابر، به کوزه شکستن، فال‌گوشی، گره‌گشایی و پخت اشکنه. عادت داشته و معتقد بودند در آستانه #نوروز بخت دختران باز می شود.

🌟 در #اهواز مراسم ذکر خوانی رونق داشته و ازدحام جمعیت بیشتر بوده، حتی کودکان تا پاسی از شب به جشن و پایکوبی مشغولند. در #تبریز آتش‌بازی و گره‌گشایی از قدیم معمول بود. صبح روز چهارشنبه کودکان و جوانان از روی آب روان پریده و جمله «آتیل ماتیل چرشنبه بختیم آچیل چرشنبه» را می‌گفتند.

🌄 در #خرم_آباد آتش را در ارتفاعات روشن کرده و به شیوه غلتاندن آن را به دامنه های پایین دست می فرستادند و همچنین کودکان قاشق زنی میکنند و بر سر پشت بام خانه ها می روند و می گویند: ''نون و پنیر و شیره/ کیخا حونه (صاحبخانه) نمیره'' شب چهارشنبه سوری در #خراسان، مردم هیمه آتش می‌زدند. نام این هیزم‌ها عبارت است از چرخه، خار و اسپند (اسپند یا اسفنج).

🗂 آیین ها و یادمان هایی که مردم ایران در هنگامه های گوناگون بر پا می داشتند، با منش، اخلاق و خرد نیاکان ما در آمیخته بود و در همه آنها، اعتقاد به پروردگار، امید به زندگی، نبرد با اهریمنان و بدسگالان و مرگ پرستان، در قالب نمادها و آیین های گوناگون به شکل زیبا و در قالبی نمایشی گنجانده شده است.

🔴بخشی از منابع:

⏺ نبی اف، آزاد. جشن های چهارشنبه و عید نوروز در مجموعه مقاله های دومین همایش منطقه ای نوروز صص ۷۶-۷۱ تهران سازمان میراث فرهنگی
⏺ نرشخی، ابوبکر محمد بن جعفر. تاریخ بخارا
⏺ بهار، مهرداد. جستاری در فرهنگ ایران، فکر روز، ۱۳۷۴ ص ۲۱
⏺ بهار، مهرداد. پژوهشی در اساطیر ایرانی، تهران، آگه، ۱۳۷۵،ص ۸۷
⏺ جلیلوند صدفی، شیدا. به سوی سرزمین بی بازگشت، سروش پیرمغان (یادنامه جمشید سروشیان)، به کوشش کتایون مزداپور، تهران: انتشارات ثریا، ۱۳۸۱
⏺ مزداپور، کتایون. کرم هفتواد و اژدهای جیرفت، داغ گل سرخ و چهارده گفتار دیگر، تهران: انتشارات اساطیر با همکاری مرکز بین المللی گفت و گوی تمدن ها، ۱۳۸۳

🆔 نشانی کانال در تلگرام:
🌐 @Dr_alidarabi

🆔 نشانی صفحه شخصی در اینستاگرام:
🌐 instagram.com/Dr_alidarabi