مشارکت سیاسی در اسلام
#مشارکت_سیاسی، به لحاظ مفهومی، پدیده ای جدید و مختص به نظام های سیاسی مدرن است. هرچند به لحاظ مصداقی، نمودهایی از آن را می توان در نظام های کهن گذشته نیز شناسایی کرد.
مشارکت سیاسی به عنوان یک یک پدیده ی مربوط به دوران مدرن، با گزاره ها و تعالیم دینی چه نسبتی می تواند داشته باشد؟ آیا واقعا می توان برای پدیده مشارکت سیاسی، #مبانی_فقهی تدوین کرد؟!
با توجه به ماهیت تاریخی #فقه اسلامی و تازه بودن مفهوم مشارکت سیاسی، عده ای از پژوهشگران، تلاش برای اثبات هر نوع رابطه میان این دو مقوله را عقیم و غیرمنتج اعلام داشته اند. بر اساس این نوع تفکر، مشارکت سیاسی از جمله مولفه های #دموکراسی غربی محسوب می شود و جستجو برای تبیین مبانی آن در متون فقهی مربوط به صدا سال قبل، غریب می نماید.
با این حال وقتی به متون دینی نگاهی می اندازیم و یا به نصوص و مبانی اسلامی مراجعه می کنیم، مشارکت سیاسی، حساس بودن به امور #جامعه به مثابه ی یک حق، وظیفه و تکلیف همگانی مورد اهتمام آموزه های دین مبین اسلام است که در موارد متعددی نظیر "مقام خلیفه الهی انسان"، "بیعت با حاکم"، "امر به معروف و نهی از منکر"، "شورا و مشورت"، "پاسخگویی والیان و حاکمان به مردم" و "نظارت بر ساخت قدرت سیاسی" و... تبیین شده است.
جان اسپوزیتو، استاد #دانشگاه جرج تاون و دکتر جان وال، در باب مناسبات اسلام و دموکراسی، در مقاله ای ضمن طرح این پرسش که "آیا دموکراسی با تجدید حیات اسلامی ناسازگار است؟" اظهار می دارند که این امر در شبکه ی مفاهیم دینی و متناسب با زبان و محتوای #دین، قابل بازسازی است. به نظر اینان، مایه های بسیار قوی دموکراتیک در فرهنگ سیاسی اسلام وجود دارد.
در محورهای مختلف فقه اسلامی می توان به اصول و قواعدی اشاره کرد که به نحوی با امر مشارکت سیاسی پیوند دارد و به نوعی بستر و زمینه های شکل گیری فرهنگ مشارکتی فعال را بازگو می کند. دقت در این اصول و محورها، نه تنها بیانگر وجود پیش شرط های لازم برای مشارکت سیاسی است، که در مواردی با توصیه های جدی افراد برای ایجاد آن بسترها و شرایط، همراه است.
علامه #محمدتقی_جعفری ، آموزه دینی شورا و مشورت را نشانه جایگاه خاص مردم در تعیین سرنوشت شان می داند. برخی مفسران نیز، نقش اراده و اختیار انسان را در تعیین سرنوشت سیاسی خویش، فراتر از بحث شورا به تمامی مباحث اجتماعی #قرآن و فقه سیاسی تسری می دهند. در این باره به صورت مفصل در چاپ ششم کتاب #رفتار_انتخاباتی_در_ایران نوشته ام که با مراجعه به انتشارات سروش می توانید، آن را تهیه و مطالعه بفرمایید.
@Dr_alidarabi
#مشارکت_سیاسی، به لحاظ مفهومی، پدیده ای جدید و مختص به نظام های سیاسی مدرن است. هرچند به لحاظ مصداقی، نمودهایی از آن را می توان در نظام های کهن گذشته نیز شناسایی کرد.
مشارکت سیاسی به عنوان یک یک پدیده ی مربوط به دوران مدرن، با گزاره ها و تعالیم دینی چه نسبتی می تواند داشته باشد؟ آیا واقعا می توان برای پدیده مشارکت سیاسی، #مبانی_فقهی تدوین کرد؟!
با توجه به ماهیت تاریخی #فقه اسلامی و تازه بودن مفهوم مشارکت سیاسی، عده ای از پژوهشگران، تلاش برای اثبات هر نوع رابطه میان این دو مقوله را عقیم و غیرمنتج اعلام داشته اند. بر اساس این نوع تفکر، مشارکت سیاسی از جمله مولفه های #دموکراسی غربی محسوب می شود و جستجو برای تبیین مبانی آن در متون فقهی مربوط به صدا سال قبل، غریب می نماید.
با این حال وقتی به متون دینی نگاهی می اندازیم و یا به نصوص و مبانی اسلامی مراجعه می کنیم، مشارکت سیاسی، حساس بودن به امور #جامعه به مثابه ی یک حق، وظیفه و تکلیف همگانی مورد اهتمام آموزه های دین مبین اسلام است که در موارد متعددی نظیر "مقام خلیفه الهی انسان"، "بیعت با حاکم"، "امر به معروف و نهی از منکر"، "شورا و مشورت"، "پاسخگویی والیان و حاکمان به مردم" و "نظارت بر ساخت قدرت سیاسی" و... تبیین شده است.
جان اسپوزیتو، استاد #دانشگاه جرج تاون و دکتر جان وال، در باب مناسبات اسلام و دموکراسی، در مقاله ای ضمن طرح این پرسش که "آیا دموکراسی با تجدید حیات اسلامی ناسازگار است؟" اظهار می دارند که این امر در شبکه ی مفاهیم دینی و متناسب با زبان و محتوای #دین، قابل بازسازی است. به نظر اینان، مایه های بسیار قوی دموکراتیک در فرهنگ سیاسی اسلام وجود دارد.
در محورهای مختلف فقه اسلامی می توان به اصول و قواعدی اشاره کرد که به نحوی با امر مشارکت سیاسی پیوند دارد و به نوعی بستر و زمینه های شکل گیری فرهنگ مشارکتی فعال را بازگو می کند. دقت در این اصول و محورها، نه تنها بیانگر وجود پیش شرط های لازم برای مشارکت سیاسی است، که در مواردی با توصیه های جدی افراد برای ایجاد آن بسترها و شرایط، همراه است.
علامه #محمدتقی_جعفری ، آموزه دینی شورا و مشورت را نشانه جایگاه خاص مردم در تعیین سرنوشت شان می داند. برخی مفسران نیز، نقش اراده و اختیار انسان را در تعیین سرنوشت سیاسی خویش، فراتر از بحث شورا به تمامی مباحث اجتماعی #قرآن و فقه سیاسی تسری می دهند. در این باره به صورت مفصل در چاپ ششم کتاب #رفتار_انتخاباتی_در_ایران نوشته ام که با مراجعه به انتشارات سروش می توانید، آن را تهیه و مطالعه بفرمایید.
@Dr_alidarabi