۳۰ دی ماه سالروز فوت مهندس بازرگان

#مهدی_بازرگان در سال ۱۲۸۶ ه.ش چشم به جهان گشود. وقتی دبیرستان را به اتمام رساند به خاطر استعداد خوبش به خارج از کشور اعزام شد. در امتحان اعزام، رتبه پنجم را کسب کرد و در رشته مهندسی برق، مشغول به تحصیل شد. وی در سال ۱۳۱۳ به ایران بازگشت و به استخدام دولت درآمد.

مرحوم #بازرگان نگاهی منفی به فلسفه داشت و معتقد بود که ''حضرات نه تنها گرهی نگشوده اند بلکه انسان ها را سردرگم و بیچاره نموده اند'' و برخلاف انبیا که وحدت دارند، مملو از اختلاف و تشتت اند. وی #فلسفه را تنها برای پاسخگویی به سفسطه ها مناسب می دانست و وگرنه، نه دردی را از دنیا حل می کند و نه به درد آخرت می خورد.

#جهان_بینی مرحوم بازرگان در دو محور خدا و آخرت، صورت بندی شده است. به اعتقاد وی توحید یعنی نفی شرک و بت پرستی و رهایی انسان از سلطه ی هرگونه ارباب زمینی. این بازخوانی توحید بر محور آزادی، انعکاس وسیعی در تمام لایه های #اسلام_شناسی بازرگان دارد.

بخش دیگری از #توحید_شناسی بازرگان، اعتقاد و تعبیر مردم سالارانه ی وی از دین می باشد. در نگاه وی، #مردم خانواده ی خداوند و بر اساس اختیار و آزادی که خدا به انسان ها داده است، تنها مردم، بدون هیچ واسطه با طبقات ممتاز و مسلط حق تصمیم گیری آزادانه درباره ی سرنوشت خویش را دارند. به تعبیر بازرگان، #انبیا پیشقراولان #دموکراسی در جهان هستند.

باید گفت او مبارزی نستوه و مسلمان بود و دغدغه ی دین و اسلام را داشت. همچنین ''تفسیر علمی از دین'' بزرگترین وجهه همت بازرگان بود که اتفاقا بزرگترین ایراد بر اندیشه ها و تفکر او از این امر ناشی می شود.

در اردیبهشت ماه سال ۱۳۴۰ ه.ش #نهضت_آزادی ایران را به همراه چندتن دیگر تاسیس کرد و به فعالیت #سیاسی پرداخت و در این راه چندین بار در دوران ستمشاهی، دستگیر، تبعید و زندانی شد. وی نهضت خود را مسلمان، ایرانی تابع قانون اساسی و مصدقی اعلام کرد. فاصله گرفتن از دین شناسی حوزوی و تکیه بر علم گرایی در تبین دین و نو کردن آن، دو ویژگی بارز نهضت آزادی محسوب می شد. تاثیر این نگاه، کشاندن #مذهب در میان اقشار تحصیل کرده و دانشگاهیان بود.

پایگاه نهضت به عناصر مذهبی در دانشگاه و دانشجویان خارج از کشور محدود بود. #ابراهیم_یزدی در آمریکا، #مصطفی_چمران در لندن، #صادق_طباطبایی در آلمان #حسن_حبیبی و #بنی_صدر در فرانسه، #قطب_زاده در سوریه و نقاط مختلف اروپا #جلال_الدین_فارسی در سازمان های فلسطینی از افراد وابسته به نهضت آزادی در خارج از کشور بودند که تلاش داشتند فعالیت خود را با امام (ره) در نجف هماهنگ کنند. اما نهضت در داخل کشور فاقد تشکیلات سیاسی بود که قادر به سازماندهی جریان و مبارزه باشد. با این حال وی، #یدالله_سحابی و نهضت آزادی، نقش برجسته و چشمگیری در تاسیس انجمن های اسلامی در دانشگاه ها و مقابله با #چپ_گرایی در دوران غربت دین در محافل علمی، داشتند.

مرحوم بازرگان در دوران مبارزه با شاه، عضو شورای انقلاب بود که سرانجام در سال ۱۳۵۷ به پیروزی رسید. پس از پیروزی #انقلاب_اسلامی به حکم #امام خمینی (ره) رییس #دولت_موقت شد و نخستین نخست وزیری بود که با حکم حضرت امام منصوب گشت ولی نتوانست انتظارات را برآورده سازد و در نهایت، استعفا داد.

مرحوم بازرگان در سی ام دی ماه ۱۳۷۳ ه.ش در زوریخ سوئیس درگذشت و پس از انتقال به #ایران در مقبره خانوادگی جنب پل آهنچی قم دفن شد.

منبع: کتاب #جریان_شناسی_سیاسی_در_ایران .
چاپ پانزدهم. به قلم: دکتر #علی_دارابی
نشر: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

@Dr_alidarabi
ارتباط با ادمین کانال:
@Dr_Ali_Darabi

مشارکت سیاسی در اسلام

#مشارکت_سیاسی، به لحاظ مفهومی، پدیده ای جدید و مختص به نظام های سیاسی مدرن است. هرچند به لحاظ مصداقی، نمودهایی از آن را می توان در نظام های کهن گذشته نیز شناسایی کرد.

مشارکت سیاسی به عنوان یک یک پدیده ی مربوط به دوران مدرن، با گزاره ها و تعالیم دینی چه نسبتی می تواند داشته باشد؟ آیا واقعا می توان برای پدیده مشارکت سیاسی، #مبانی_فقهی تدوین کرد؟!

با توجه به ماهیت تاریخی #فقه اسلامی و تازه بودن مفهوم مشارکت سیاسی، عده ای از پژوهشگران، تلاش برای اثبات هر نوع رابطه میان این دو مقوله را عقیم و غیرمنتج اعلام داشته اند. بر اساس این نوع تفکر، مشارکت سیاسی از جمله مولفه های #دموکراسی غربی محسوب می شود و جستجو برای تبیین مبانی آن در متون فقهی مربوط به صدا سال قبل، غریب می نماید.

با این حال وقتی به متون دینی نگاهی می اندازیم و یا به نصوص و مبانی اسلامی مراجعه می کنیم، مشارکت سیاسی، حساس بودن به امور #جامعه به مثابه ی یک حق، وظیفه و تکلیف همگانی مورد اهتمام آموزه های دین مبین اسلام است که در موارد متعددی نظیر "مقام خلیفه الهی انسان"، "بیعت با حاکم"، "امر به معروف و نهی از منکر"، "شورا و مشورت"، "پاسخگویی والیان و حاکمان به مردم" و "نظارت بر ساخت قدرت سیاسی" و... تبیین شده است.

جان اسپوزیتو، استاد #دانشگاه جرج تاون و دکتر جان وال، در باب مناسبات اسلام و دموکراسی، در مقاله ای ضمن طرح این پرسش که "آیا دموکراسی با تجدید حیات اسلامی ناسازگار است؟" اظهار می دارند که این امر در شبکه ی مفاهیم دینی و متناسب با زبان و محتوای #دین، قابل بازسازی است. به نظر اینان، مایه های بسیار قوی دموکراتیک در فرهنگ سیاسی اسلام وجود دارد.

در محورهای مختلف فقه اسلامی می توان به اصول و قواعدی اشاره کرد که به نحوی با امر مشارکت سیاسی پیوند دارد و به نوعی بستر و زمینه های شکل گیری فرهنگ مشارکتی فعال را بازگو می کند. دقت در این اصول و محورها، نه تنها بیانگر وجود پیش شرط های لازم برای مشارکت سیاسی است، که در مواردی با توصیه های جدی افراد برای ایجاد آن بسترها و شرایط، همراه است.

علامه #محمدتقی_جعفری ، آموزه دینی شورا و مشورت را نشانه جایگاه خاص مردم در تعیین سرنوشت شان می داند. برخی مفسران نیز، نقش اراده و اختیار انسان را در تعیین سرنوشت سیاسی خویش، فراتر از بحث شورا به تمامی مباحث اجتماعی #قرآن و فقه سیاسی تسری می دهند. در این باره به صورت مفصل در چاپ ششم کتاب #رفتار_انتخاباتی_در_ایران نوشته ام که با مراجعه به انتشارات سروش می توانید، آن را تهیه و مطالعه بفرمایید.

@Dr_alidarabi

تفاوت ها و اشتراکات مردم سالاری دینی با دموکراسی در کلاس درس #دکتر_علی_دارابی :

https://www.instagram.com/p/BbKFE_sh4Vm/