ЗАКОТНИ МЕН БЕРАМАНМИ ЁКИ ОТАММИ?
#закот

❓290-CАВОЛ: Мен савдо соҳасида ишлайман. Нисобдан ошган молим бор. Деярли ҳар куни алмашиниб сотилади. Мол отамнинг ихтиёрида. Бунга закот хукми қандай бўлади? Отамга вожиб бўладими ёки менгами?

💬 ЖАВОБ: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Мол кимники бўлса, ўша киши закот беради. Бу ҳақда Имом Сарахсий шундай дейдилар:

والزكاة تجب على المالك

яъни: “Закот молнинг эгасига вожиб бўлади” (“Ал-Мабсут” китоби).

Закот қуйидаги нарсаларда вожиб бўлади:
1. Тилло, кумуш, қоғоз пуллар, қимматли қоғозлар ва тангалар;
2. Тижорат моллари, яъни олди-сотди қилинадиган ҳар қандай нарса;
3. Чорва моллари – туя, мол, қўтос, қўй, эчки, от;
4. Деҳқончилик маҳсулотлари.

Закотни ҳисоблаганда тилло, кумуш, қоғоз пуллар, қимматли қоғозлар ва тангаларга тижорат молларининг қийматини қўшиб ҳисоблайди. Бир кишининг тилла, кумуш, қоғоз пуллар, қимматли қоғозлар ва тижорат моллари энг камида 85 гр тилло ёки унинг қийматига етса ҳамда яна бир йил ҳожатдан ортиқча бўлиб, камаймасдан турса, молининг қирқдан бирини закот сифатида бериш шарт бўлади. Бу ҳақида Аллоҳ таоло шундай дейди:

وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ.

яъни: “(Эй, мўминлар!) Намозни баркамол адо этингиз, закотни берингиз ва Пайғамбарга итоат этингиз, зора (шунда) раҳм қилинсангиз” (Нур сураси 56-оят).

Тижорат моли ҳар куни янгиланиб турса ҳам, нисобга етганидан бир йил ўтгач, унинг қирқдан бирини закот сифатида муҳтожларга чиқариш фарздир. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

Савол йўллаш
🌐 https://fatvo.uz

▫️ Каналга уланиш

АЗОН АЙТИЛГАНДАН СЎНГ САВДО ҚИЛИШ ҲАРОММИ?
#савдо

❓291-CАВОЛ: Мен бозорда савдо қиламан. Яқиндан бери намоз ўқийман. Азон айтилгандан сўнг намозга бормай савдо қилса топган пули ҳаром бўладими? Агар бўлса беш маҳал намоз ўқишни бошлашдан олдин топган пулларимчи?

💬 ЖАВОБ: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Мусулмон киши Жума намозига азон айтилгандан савдони қўйиб, намозга ҳаракатни бошлаши шарт бўлади. Бу ҳақда Аллоҳ таоло Қуръони каримда шундай амр қилади:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا نُودِي لِلصَّلَاةِ مِن يَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلَى ذِكْرِ اللَّهِ وَذَرُوا الْبَيْعَ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُون

яъни: “Эй иймон келтирганлар! Жума куни намозга нидо қилинганда, Аллоҳнинг зикрига шошилинг ва савдони қўйинг. Агар билсангиз, бу ўзингиз учун яхшидир. (Жума сураси 9-оят).

Ибн Аби Шайба раҳматуллоҳи алайҳ Маймун ибн Меҳрондан ривоят қилишича, Мадинаи мунавварада жума азони айтилгандан кейин кўчада “савдо-сотиқ ҳаром бўлди, савдо-сотиқ ҳаром бўлди”, – деб жар солинар экан.

Аҳли сунна уламолари ижмосига кўра, жума намозининг азони вақтида савдо қилиш ҳаромга яқин макруҳдир. Ҳанафий мазҳабимиз фуқаҳолари ва имом Шофеъий раҳматуллоҳи алайҳнинг сўзига кўра, жума намози вожиб бўлган одам жума намозига азон айтиш чоғида савдо-сотиқ билан шуғулланса, савдоси жоиз, аммо ўзи гуноҳкор бўлади. Бу мавзуда аллома Ҳаскафий раҳимаҳуллоҳ шундай дейдилар:

( وَكُرِهَ ) تَحْرِيمًا مَعَ الصِّحَّةِ ( الْبَيْعُ عِنْدَ الْأَذَانِ الْأَوَّلِ ) إلَّا إذَا تَبَايَعَا يَمْشِيَانِ فَلَا بَأْسَ بِهِ لِتَعْلِيلِ النَّهْيِ بِالْإِخْلَالِ بِالسَّعْيِ

яъни: “Жуманинг аввалги азони айтилганда, агарчи савдоси дуруст бўлсада, савдо қилиш таҳримий макруҳдир. Лекин жумага қараб юриб савдолашиб кетишса, гуноҳи йўқ. Чунки азон пайтида савдодан ман қилинишининг сабаби, савдо намозга қараб юришга халақит қилади” (“Дуррул мухтор” китоби).

Энди беш вақт намозга келсак, азон айтилаётган пайтда унга жавоб қайтариш вожибдир. Жавоб қайтариш икки хил бўлади: азон калималарини такрорлаб туриш ёки масжидга қадам ташлаб бориш. Лекин азондан кейин чала қолган ишни охирига етказиб, жамоат намозига ҳам улгурсангиз ҳеч қандай гуноҳ йўқ. Ундай одамлар ҳақида Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади:

رِجَالٌ لَا تُلْهِيهِمْ تِجَارَةٌ وَلَا بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَإِقَامِ الصَّلَاةِ وَإِيتَاءِ الزَّكَاةِ يَخَافُونَ يَوْمًا تَتَقَلَّبُ فِيهِ الْقُلُوبُ وَالْأَبْصَارُ (النور:37)

яъни: “Кишилар бордирки, уларни на тижорат ва на савдо (ишлари) Аллоҳнинг зикридан, намозни баркамол адо этишдан ва закот беришдан чалғита олмас. Улар диллар ва кўзлар изтиробга тушиб қоладиган кун (қиёмат)дан қўрқурлар” (Нур сураси 37-оят).

Агар савдо билан машғул бўлиб, жамоатдан қолиб кетсангиз, топган пулингиз ҳалол бўлади, лекин жамоатнинг фазилати – йигирма беш баробар савобидан маҳрум бўласиз.

Намоз ўқимасдан аввал қилинган, шариъатимиз кўрсатмаларига тўғри келдиган ҳалол касб ва савдолар дурустдир. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

Савол йўллаш
🌐 https://fatvo.uz

▫️ Каналга уланиш

19. Саждага бориш ва ундан туриш тартиби қандай ?

Youtube | Tas-ix | Facebook | Muslimtv

Саволларингизни қуйидаги манзилга юборинг ⬇️
🌐 https://fatvo.uz
☎️ Колл-марказ: (71) 150-33-44

#Сўраган_эдингиз
@muslimuzportal | @mp3muslim

ЎЗ УЙИМИЗДА ЖУМА ЎҚИСАК БЎЛАДИМИ?
#намоз

❓292-CАВОЛ: Коронавирус туфайли эртанги жума намози ўқилмаслиги, унинг ўрнига уйда ҳар ким пешин намозини ўқиши лозимлиги муфтият томонидан эълон қилинди. Жума намозини уйда жамоат бўлиб ўқисак бўладими?

💬 ЖАВОБ: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Шу кунларда аксар мусулмон юртларининг халқаро ва маҳаллий фатво уюшмалари, уламолари мўмин-мусулмонларнинг жонларини омон сақлаш учун масжидларда йиғилмаслик, хавф ўтиб кетгунча ибодатларни уйда адо этиб туриш қарорига келишган. Бунга етарлича асос борлигини ва масала жиддий эканлигини эслатишган. Ўзбекистон мусулмонлари идораси Уламолар кенгаши фатвосида ҳам жума намози ўрнига уйда пешин намози адо этилиши айтилган.

Фиқҳий манбаларимизга мурожаат қиладиган бўлсак, жума намози дуруст бўлиши учун жума намозига одамларга давлат бошлиғи ёки унинг ўринбосари томонидан умумий рухсат (изни омма) бўлиши, жума намозини одамларга муфтий томондан тайинланган киши адо қилиб бериши керак. Демак, жума намозини уйда ўқилганда мана шу шартлар топилмайди, натижада намоз дуруст бўлмайди. Бу ҳақида муҳаққиқ олим Мулла Али Қори раҳимаҳуллоҳ шундай дейдилар:

(والإِذْنُ العَامُّ) أي وشرط لأدائها الإذن العامّ لأنها من شعائر الإسلام، فيجب إقامتها على وجه الاشتهار بين الأنام،

яъни: “Жумани адо қилиш учун умумий рухсат (изни омма) бўлиши шарт қилинган. Чунки жума – Ислом шиорларидан бири. Уни одамлар орасида очиқчасига қоим қилиш шарт бўлади” (“Фатҳу бобил иноя” китоби).

Бу мавзуда Ибн Обидин раҳимаҳуллоҳ шундай дейдилар:

الْإِذْنُ الْعَامُّ وَهُوَ أَنْ تُفْتَحَ أَبْوَابُ الْجَامِعِ وَيُؤْذَنَ لِلنَّاسِ ، حَتَّى لَوْ اجْتَمَعَتْ جَمَاعَةٌ فِي الْجَامِعِ وَأَغْلَقُوا الْأَبْوَابَ وَجَمَعُوا لَمْ يَجُزْ

Яъни: “Умумий рухсат – жомеъ масжиди очилиб, одамлар киришига рухсат бўлишидир. Ҳатто, агар масжидда бир жамоат йиғилиб, эшикни ёпиб олиб жума намозини ўқисалар, намозлари дуруст бўлмайди” (“Раддул муҳтор” китоби).

Эътибор берилса, бу масалада, умумий рухсат бўлмаганда, ҳатто бир жамоат масжидга кириб, ўзларича жума ўқисалар ҳам, намозлари дуруст бўлмаслиги баён қилинмоқда.

Хулоса ўрнида айтамизки, ҳозирги шароитда ҳаммамиз иттифоқ бўлиб, шариатимиз кўрсатмаларига амал қилишимиз, Аллоҳ таолонинг синов-имтиҳонларидан гўзал суратда ўтишга ҳаракат қилишимиз лозимдир. Нафл ибодатлар, тиловати Қуръон, дуо-тасбеҳлар, қийин шароитда қолганларга хайру эҳсон қилиш каби Аллоҳ таолога хуш келадиган амалларни кўпайтирайлик. Бошимизга келган синовни ҳам савоб ишлаш учун ғанимат фурсат, деб билайлик. Шоядки, Аллоҳ таоло тез кунларда фазилатли, катта жамоатларда намозларни адо қилишни насиб айласа, халқимизга хотиржамликни қайтарса. Аллоҳ таоло дунё мусулмонлари, жумладан халқимиздан турли бало-офатларни узоқ қилсин! Омин!
Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

Савол йўллаш
🌐 https://fatvo.uz

▫️ Каналга уланиш

БИЛЬЯРД ЎЙНАШ ВА БИЛЬЯРДХОНАДАН ДАРОМАД ОЛИШ
#ҳалол-ҳаром

❓293-CАВОЛ: Бильярд ўйнаш ва бильярдхона очиб, ундан даромад олиш ҳукми қандай?

💬 ЖАВОБ: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Бильярд ўйинига пул тикилса, ёки ўйин ҳаққини ютқазган тўлайдиган бўлса, қимор бўлади ва бу иш жоиз эмас. Агар бу каби ножўя ишлардан холи бўлса ва қуйидаги бир қанча шартларга риоя қилинса бу ўйинни ўйнаш жоиз бўлади:

🔸 Ўйин Аллоҳ таолонинг зикридан ва фарз намозлардан тўсмаслиги керак.

🔸 Ўйновчилар Ислом таълимотларига риоя қилишлари керак. Яъни, ўйин, уруш-жанжал, хусумат, душманчилик, сўкишиш, ўйинни ютиш учун ҳийла, найрангга олиб бормаслиги лозим.

🔸 Аксар ҳолларда мана шу ўйин ўйновчиларга фойдали бўлсин. Мақсад фақат вақтни зое қилиш бўлмасин.

Бильярдхона очмоқчи бўлган киши ўйинчилар юқоридаги қоидаларга амал қилишини таъминлай олса: намоз вақтида ўйинчиларни намозга тарғиб қила олса, ўйинчиларни қимордан, уруш-жанжал, сўкишишдан тўса олса ва юқоридаги бошқа шартларни юзага чиқара олса, очиши мумкин. Акс ҳолда ундай ўйинхона очиши дуруст эмас. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

Савол йўллаш
🌐 https://fatvo.uz

▫️ Каналга уланиш

Вабо тарқалганда мусулмоннинг вазифалари
#Аудио

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

СУХАНДОНЛИКНИНГ ҲУКМИ
#ҳалол-ҳаром

❓294-CАВОЛ: Касбим бошловчи, сухандон. Тўй ва тадбирларда бошловчилик қилиб ризқ топаман. Касбимдан келган ризқим ва касбим ҳалолми. Бошқа ҳунарим йўқ. Имкон қадар ибодатдаман.

💬 ЖАВОБ: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Аввало касб нуқтаи назаридан Сизнинг касбингизга шариатимизда монеълик йўқ. Аммо, ҳар бир касбни ҳам ўша касб эгаси гуноҳ маъсият ишларга ишлатишига шариатимиз рухсат бермайди. Чунки Аллоҳ таоло Қуръони каримда:

وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ

"Эзгулик ва тақво (йўли)да ҳамкорлик қилингиз, гуноҳ ва адоват (йўли)да ҳамкорлик қилмангиз! Аллоҳдан қўрқингиз! Албатта, Аллоҳ азоби қаттиқ зотдир" (Нисо сураси 2-оят).

Демак, гуноҳ-маъсият тадбирларида эмас, балки динимиз кўрсатмаларига зид келмайдиган давраларда хизмат қилишингиз жоиз. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

Савол йўллаш
🌐 https://fatvo.uz

▫️ Каналга уланиш

НАМОЗДА ҚИБЛАГА ЮЗЛАНИШНИ НИЯТ ҚИЛИШ
#намоз

❓295-CАВОЛ: Уйда ўқийдиган намозларимда “…юзимни қиблага қаратган ҳолатда холис Aллоҳ учун” деб ният қиламан. Масжидда ҳам шундай дейишим керакми? Масалан аср ёки шом намози учун?

💬 ЖАВОБ: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Маълумки, қиблага юзланиш намознинг шартларидан биридир. Бунга барча уламолар ижмо қилишган. Лекин намозда қиблага юзланишни ният қилиш шарт ёки шарт эмаслиги борасида ҳанафий мазҳаби фуқаҳоларимизда икки хил гап бор: Абулкарим Журжоний "Киши намозда қиблага юзланганини ният қилиши шарт", – деган бўлсалар, Имом Сарахсий, Аллома ибн Нужайм, Аллома Шайхизода, Аллома Ҳаскафий ҳамда Ибн Обидийн каби муҳаққиқ уламолар шарт эмас, деган фикрни қатъий айтганлар (манба: “Баҳрур роиқ” (3/324), “Мажмаъул анҳур” (1/125), “Раддул муҳтор” китоблари (3/89)).

Мулла Хисрав ўзининг “Дурарул ҳуккам” номли асарида Аллома Фахриддин Қозийхондан қуйидагича нақл қилиб келтирган:

قَالَ قَاضِي خَانْ أَمَّا اشْتِرَاطُ نِيَّةِ اسْتِقْبَالِ الْقِبْلَةِ اخْتَلَفُوا فِيهِ قَالَ بَعْضُهُمْ إنْ كَانَ يُصَلِّي إلَى الْمِحْرَابِ لَا يُشْتَرَطُ وَإِنْ كَانَ يُصَلِّي فِي الصَّحْرَاءِ يُشْتَرَطُ

яъни: “Қозихон айтадилар: “(Намозда) Қиблага юзланишни ният қилиш шартлиги борасида уламолар турлича гап айтдилар: баъзилари меҳробга қараб намоз ўқиганда шарт бўлмайди, дейишди. Баъзилар эса саҳрода намоз ўқиганда шарт дейишди” (“Дурарул ҳуккам шарҳ ғурарул аҳкам” китоби (1/275)).

Шунга кўра Сиз намозни масжидда имомга иқтидо қилиб ўқиган пайтингизда қиблага қараб намоз ўқишни ният қилишингиз ва “...юзимни қиблага қаратган ҳолатимда...”, – дейишингиз шарт эмас. Балки бунинг ўрнига имомга иқтидо қилишни ният қилишингиз лозим бўлади. Масалан: “Аср намозининг фарзини шу имомга иқтидо қилган ҳолда, холис Аллоҳ учун ўқишни ният қилдим”, – дейсиз. Чунки, имомга иқтидо қилувчи киши ушбу намозида ҳозир бўлган имомга эргашаётганини ният қилиши шарт бўлади. Бу ҳақида уламоларимиз шундай дейишган:

اتفق الفقهاء علي ان نية المؤتم الاقتداء بالامام شرط لصحة الاقتداء (الموسوعة الفقهية 6ج 20ص)

яъни: “Фуқаҳолар шунга иттифоқ қилганларки, имомга эргашиш тўғри бўлиши учун имомга эргашувчи имомга иқтидо қилишни ният қилиши шартдир” (“Кувайт фиқҳ энциклопедияси” (6/20)). Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

Савол йўллаш

▫️ Каналга уланиш

ИНСОНЛАР ИЧИГА ЖИН КИРАДИМИ?
#ақида

❓296-CАВОЛ: Инсонларнинг ичига жин кириши ҳақида сўрамоқчи эдим. Баъзи видеоларда шу нарсаларни кўряпмиз, инсонни ичига жин кириши мумкинми? Олдиндан раҳмат!


💬 ЖАВОБ: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Инсонга жин кириш масаласи уламолар ўртасида ихтилофли масала ҳисобланади. “Умдатул Қорий” китобининг соҳиби Бадриддин Айний раҳимаҳуллоҳ бу борада Шайх Абул Аббоснинг сўзини келтирганлар: "Жубоий, Абу Бакр Розий, Муҳаммад ибн Закариё каби баъзи мўътазилалар ва бошқалар жиннинг мавжудлигини иқрор қилиш билан бир қаторда инсоннинг баданига жин киришини инкор қилганлар ва бир жасадда икки руҳ бўлишини амри маҳол иш санаганлар. Аммо бу хатодир".

Имом Абулҳасан Ал Ашъарий “Мақолоту аҳлис-сунна вал жамоа”да зикр қилишича жинлар инсоннинг баданига киради. Бунга Бақара сураси 275-оятни далил қиладилар:

الَّذِينَ يَأْكُلُونَ الرِّبَا لَا يَقُومُونَ إِلَّا كَمَا يَقُومُ الَّذِي يَتَخَبَّطُهُ الشَّيْطَانُ مِنَ الْمَسِّ

яъни: “Судхўрлар (қиёмат куни қабрларидан) жин чалиб кетган одам каби (ҳолатда) турадилар...” (Бақара сураси 275-оят).

Аҳмад ибн Ҳанбалнинг ўғли Абдуллоҳ айтади: Мен отамга: “Баъзилар жинлар инсоннинг баданига кирмайди, дейдилар”, – дедим. Отам: “Ёлғон айтадилар. Қара, ахир жин инсоннинг тилидан гапиради”, – дедилар. Абу Довуд Умму Абондан ривоят қилган ҳадисда: “Чиқ, эй Аллоҳнинг душмани!” – дейилади. Шунингдек, Усома ибн Зайднинг ҳадисида ҳам: “Чиқ, эй Аллоҳнинг душмани. Албатта, мен Аллоҳнинг Расулиман!” – дейилган. Шайх Абдулжаббор айтадилар: Жинларнинг жисми ҳаво кабидир. Шунинг учун улар инсоннинг баданига кириши мумкин. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Фатво ҳайъати. @diniysavollar

Савол йўллаш

▫️ Каналга уланиш

ТЕЛЕФОНЛАРДАГИ АЗОН АЙТУВЧИ ДАСТУРЛАР
#ҳалол-ҳаром

❓297-CАВОЛ: Намозга азон айтиладиган вақтда телефонимда ҳам азон айтадиган қилиб олганман. Мажлис, йиғилишлар туфайли азонни эшитмай, ўчириб қўйса, Аллоҳни рад этган бўладими? Олдиндан катта раҳмат.

💬 ЖАВОБ: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Телефонларга жойлаштирилган азон айтувчи дастурлар азон айтган вақтда уларни маълум сабабларга кўра ўчириб қўйиш Аллоҳни рад қилиш ҳисобланмайди. Балки Аллоҳ таолони ва азонни ҳурматини жойига қўйиш ҳисобланади. Лекин Қуръон оятлари, ҳадислар, зикр, салавот ва тасбеҳларни телефонларнинг қўнғироқлари ёки шунга ўхшаш нарсалар учун ўрнатиш мумкин эмас. Чунки Аллоҳ таоло Қуръони каримда:

إِنَّهُ لَقُرْآنٌ كَرِيمٌ (77) فِي كِتَابٍ مَكْنُونٍ (78) لَا يَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ (79) تَنْزِيلٌ مِنْ رَبِّ الْعَالَمِينَ (80)

яъни: “Албатта У Қуръони каримдир. У сақланган китобдадир. Уни фақат покланганларгина ушлар. У оламларнинг раббисидан туширилгандир!” – деб марҳамат қилган. (Воқеа сураси 77-80-оятлари)
Шунингдек “Ҳаж” сурасида:

ذَلِكَ وَمَنْ يُعَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّهِ فَإِنَّهَا مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ

яъни: “Ким Аллоҳнинг шиорларини улуғласа, бас, албатта бу қалбларнинг тақвосидандир!” – деб марҳамат қилган (32-оят).

Умуман олганда Қуръон Аллоҳнинг каломи у муқаддасдир. Азон ҳам Аллоҳнинг шиорларидан бири. Уларга нисбатан беҳурматлик қилиш, улардан хизмат воситаси сифатида фойдаланиш гуноҳкорликка олиб келади. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

Савол йўллаш

▫️ Каналга уланиш

ШАЪБОН ОЙИНИНГ ФАЗИЛАТЛАРИ

Шаъбон ойи – ҳижрий-қамарий тақвимнинг саккизинчи ойи бўлиб, Ражаб ва Рамазон ойлари ўртасида жойлашган. Бу ой тўғрисида келган маълумотларни ўрганиб кўрсак, асосий урғу Рамазон ойига руҳан ва жисмонан тайёргарлик кўришга қаратилганини англаймиз. Бу ойда одатдагидан кўпроқ нафл рўза тутиш, Қуръон тиловат қилиш ва тунги ибодатларга машғул бўлишга тарғиб қилинган. Усома ибн Зайд розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
عَنْ أُسَامَة بْنِ زَيْدٍ رضي الله عنه قَالَ: " قُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ لَمْ أَرَكَ تَصُومُ شَهْراً مِنَ الشُّهُورِ مَا تَصُومُ مِنْ شَعْبَانَ . قَالَ "ذَلِكَ شَهْرٌ يَغْفُلُ النَّاسُ عَنْهُ بَيْنَ رَجَبٍ وَرَمَضَانَ وَهُوَ شَهْرٌ تُرْفَعُ فِيهِ الأَعْمَالُ إِلَى رَبِّ الْعَالَمِينَ فَأُحِبُّ أَنْ يُرْفَعَ عَمَلِى وَأَنَا صَائِمٌ " (أَخْرَجَهُ النَّسَائِيُّ).

«Эй Аллоҳнинг Расули, ойлардан ҳеч бирида Шаъбон рўзасидек рўза тутганингизни кўрмадим», дедим. У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам:

“Бу бир ойки, одамлар ундан ғафлатда қоладилар. У Ражаб билан Рамазоннинг орасида. Бу бир ойки, унда амаллар Роббил оламийнга кўтарилур. Мен ҳам амалим кўтарилаётганда рўзадор бўлишни яхши кўраман”, дедилар (Имом Насоий ривояти).

Оиша онамиз розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:

عَنْ عَائِشَةَ رضي الله عنها قَالَتْ: " لَمْ يَكُنْ رَسُولُ اللّهِ صلى الله عليه وسلم فِي الشّهْرِ مِنَ السَّنَةِ أَكْثَرَ صِيَاماً مِنْهُ في شَعْبَانَ " (رَوَاهُ مُسْلِمٌ)

яъни: “Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам йилнинг ҳеч бир ойида Шаъбондагидек кўп рўза тутмасдилар” (Имом Муслим ривояти).

Тобеъин, Куфа шаҳрининг фақиҳларидан бири Ҳабиб ибн Абу Собит Шаъбон ойи кирса: “Бу қориларнинг ойидир”, дер эди.

Абу Саъид ал-Худрий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда Пайғамбаримиз алайҳиссалом, “Ким Аллоҳ учун бир кун рўза тутса, Аллоҳ таоло унинг юзини дўзахдан етмиш йиллик (масофага) узоқ қилади” деганлар (Имом Бухорий ривояти).

Шаъбон ойининг ўн тўртинчидан ўн бешинчига ўтар кечаси “Бароат” кечаси деб номланади. Ушбу тунда кўплаб осий бандаларнинг тавбалари қабул бўлиб, гуноҳлари кечирилиши, ризқлар тақсимланиши, беморлар шифо топиши ва ундан бошқа фазилатларга эга экани борасида турли ривоятлар бор. Ушбу ривоятлар якка ҳолда заиф ҳадислар ҳисоблансада ҳамма санадларини жамлаб, умумий ҳолда хулоса қилинса, шариатимизга кўра ушбу кеча фазилатли ва баракотли кеча ҳисобланиши маълум бўлади. Шунинг учун ҳам Абул Ало Муҳаммад ибн Абдурроҳман Муборакфурий “Шаъбон ойи 15-тунининг фазилат борасида бир қанча ҳадислар бор бўлиб, уларнинг мажмуаси унинг шариатда ишончли асоси бор эканига далолат қилади”, деган (Туҳфатул аҳвазий. 3-жуз, 365-бет).

Машҳур мужтаҳид олим Имом Шофиий раҳматуллоҳи алайҳ шундай деганлар:
بَلَغَنَا أَنَّهُ كَانَ يُقَالُ: " إِنَّ الدُّعَاءَ يُسْتَجَابُ فِي خَمْسِ لَيَالٍ: فِي لَيْلَةِ الْجُمُعَةِ وَلَيْلَةِ الأَضْحَى وَلَيْلَةِ الفِطْرِ وَأَوَّلِ لَيْلَةٍ مِنْ رَجَبٍ وَلَيْلَةِ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ"

яъни: “Бизга етган хабарларда айтилишича беш кечада дуо ижобат бўлади: жума кечаси, қурбон ҳайит кечаси, Рамазон ҳайити кечаси, Ражабнинг биринчи кечаси ва Шаъбон ойининг ярмидаги кечаси” (манба: Ал-Умм. 1-жуз, 264-бет).

Қуйида бу борада келган баъзи ҳадиси шарифларни келтириб ўтамиз:

عن أم المؤمنين عائشة رضي الله عنها قالت: فَقَدْتُ النَّبِيَّ صلى الله عليه وآله وسلم ذَاتَ لَيْلَةٍ، فَخَرَجْتُ أَطْلُبُهُ فَإِذَا هُوَ بِالْبَقِيعِ رَافِعٌ رَأْسَهُ إِلَى السَّمَاءِ، فَقَالَ: «يَا عَائِشَةُ، أَكُنْتِ تَخَافِينَ أَنْ يَحِيفَ اللهُ عَلَيْكِ وَرَسُولُهُ!»، فقُلْتُ: وَمَا بِي ذَلِكَ، وَلَكِنِّي ظَنَنْتُ أَنَّكَ أَتَيْتَ بَعْضَ نِسَائِكَ، فَقَالَ: «إِنَّ اللهَ تَعَالَى يَنْزِلُ لَيْلَةَ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ إِلَى السَّمَاءِ الدُّنْيَا فَيَغْفِرُ لأَكْثَرَ مِنْ عَدَدِ شَعَرِ غَنَمِ كَلْبٍ -وهو اسم قبيلة-» (رواه الترمذي وابن ماجه وأحمد).

Оиша онамиз розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади: “Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламни кечалардан бирида йўқотиб қўйдим. Сўнг у кишини излаб чиқдим. Қарасам, У зот Бақийъда осмонга қараб турган эканлар: “Эй, Оиша, Аллоҳ ва Унинг Расули сендан четлашидан қўрқдингми?”, дедилар. “Сиз баъзи аёлларингиз ёнига боргансиз, деб гумон қилувдим”, дедим. “Албатта, Аллоҳ Шаъбоннинг ярмидаги кечада дунё осмонига тушади ва Калб (қабиласи)нинг қўйлари жуни ададидан кўпроқ кишини мағфират қилади”, дедилар (Имом Термизий, Имом Ибн Можа ва Имом Аҳмад ривоят қилган).
عن معاذ بن جبل رضي الله عنه عن النبي صلى الله عليه وسلم قال : " يطلع الله إلى جميع خلقه ليلة النصف من شعبان فيغفر لجميع خلقه إلا لمشرك أو مشاحن " (رواه ابن حبان في صحيحه والطبراني والبيهقي)
Муоз ибн Жабал розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Аллоҳ Шаъбон ярмидаги кечада қараб кўриб жамики махлуқотларини мағфират қилур. Магар мушрик ва хусуматчи бундан мустаснодир”, дедилар (Имом Ибн Ҳиббон “саҳиҳи”да, шунингдек, Имом Табароний ва Имом Байҳақийлар ривоят қилишган).
Шунинг учун фуқаҳоларимиз ҳам бароат кечасини ибодат билан бедор ўтказишни мустаҳаб амаллардан санаганлар. Бу ҳақда ибн Нужайм Мисрий (ваф. 970/1563) раҳматуллоҳи алайҳ шундай деганлар:
“Рамазон ойининг охирги ўн кунлигини, икки ийдни, Зул ҳижжанинг аввалги ўн кунлигини ва Шаъбон ойининг ўн бешинчи кечаларини бедор ўтказиш ҳадисларда ворид бўлганидек мустаҳаб амаллардандир. “Ат-Тарғиб ват тарҳиб”да бу ҳақда батафсил тарзда зикр қилинган. Кечаларни бедор ўтказиш дегандан мурод уни ибодат ила ўтказиш тушунилади” (Манба: “Ал-Баҳрур-роиқ шарҳи канзид-дақоиқ”).
Шуни ҳам алоҳида таъкидлаб ўтиш лозимки, баъзилар томонидан бароат кечасида юз ракатли намоз ўқилиши, унда “Ихлос” сурасини муайян ададда ўқилиши кераклиги ҳақидаги гап-сўзлар асоссиз эканини уламоларимиз таъкидлашган. Жумладан, Мулла Али Қори раҳимаҳуллоҳ бу мавзуга тўхталиб шундай деганлар:
"واعلم ان المذكورة في اللآلىء أن مائة ركعة في نصف شعبان بالاخلاص عشر مرات في كل ركعة مع طول فضله للديلمي وغيره موضوع"
“Билгинки, Шаъбон ойининг ярмида юз ракатли намозни ҳар бир ракатида “Ихлос” сурасини ўн мартадан ўқиб, адо этилиши, унинг фазилати кўп экани борасида Дайламий ва ундан бошқаларнинг ривояти мавзу – тўқима ҳадислар экани “Ал-Лаоли”да айтиб ўтилгандир” (Манба: “Мирқотул мафотиҳ”).
Аллома Абдулҳай Лакнавий раҳматуллоҳи алайҳ Бароат кечаси ва ундаги қилинадиган ибодатлар ҳақида шундай деганлар:
فيعلم بمجموع الأحاديث القولية والفعلية استحباب إكثار العبادة فيها فالرجل مخير بين الصلاة وبين غيرها من العبادات فإن اختار الصلاة فكمية أعداد الركعات وكيفيتها مفوضة إليه ما لم يأت بما منعه الشارع صراحة أو إشارة
“Қовлий, феълий ҳадисларнинг мажмуаси орқали бароат кечасида ибодатни кўпайтириш мустаҳаб эканлиги маълум бўлади. Киши намоз ўқиши ва бошқа ибодатлар қилишда ихтиёрлидир. Намоз ўқишни истаса, шариатда манъ қилган нарсаларни очиқча ҳам, яширин ҳам қилмаслик шарти билан ракатларнинг ададини ва миқдори, кайфиятини намоз ўқувчининг ўзига топширилади”(Манба: “Ал-Аасаарул марфуа фил ахбарил мавзуа”).
Демак, бундан маълум бўладики, Бароат кечаси учун бирор хос ибодат тайин қилинмаган. Кимнинг кучи ва имкони қайси ибодатни адо этишга етса ўшани амалга ошираверади. Айниқса, истиғфор, тасбиҳ, таҳлил айтиб зикр қилиш, дуруду саловотлар айтиш, Қуръон карим тиловати ёки уни эшитиш, ҳадис китоблар мутолаа қилиш мақсадга мувофиқ. Шу билан бир қаторда умумий нафл намозларни ўқиш, Аллоҳ таолога дуолар қилиб, ҳожатларини сўраши улкан ажрларга сазовор қилади. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

ШАЪБОНДАГИ НАФЛ РЎЗАНИНГ ОҒИЗ ОЧИШ ВА ЁПИШ ВАҚТЛАРИ, ДУОЛАРИ
#рўза

❓298-CАВОЛ: Шаъбон ойида рўза тутишни ният қилиб турибмиз. Оғиз очиш ва ёпиш вақтлари ва дуоларини айтиб юборсангиз, илтимос.

💬 ЖАВОБ: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Дарҳақиқат, Кўплаб ҳадиси шарифларда Шаъбон ойида нафл рўза тутишга тарғиб қилинган. Жумладан, Оиша разияллоҳу анҳодан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам Шаъбон ойини жуда ҳам кам (ҳолатларда) рўзасиз ўтказардилар” (Имом Бухорий ва Имом Муслим ривоятлари).

Усома ибн Зайд разияллоҳу анҳу ривоят қиладилар: “Бир куни мен Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васалламга шундай савол бердим: “Эй, Расулуллоҳ, мен (Рамазондан ташқари) бирорта ойда Шаъбондагидек рўза тутганингизни кўрмадим?” Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: “Бу шундай ойки, одамлар Ражаб билан Рамазон ўртасида ундан ғафлатда қолишади. Бу ойда амаллар Раббил оламийнга кўтарилади. Шундай экан, мен амалимни ўзим рўзадор ҳолимда кўтарилишини яхши кўраман», – дедилар (Имом Насоий ривоятлари).

Нафл рўзанинг вақти тонг отгандан қуёш ботгунча. Ҳаво булутли бўлмаганда оддий кўз билан ҳам тонг отиши ва қуёш ботишини билиб олиш мумкин. Киши тонг отгани ёки қуёш ботганини аниқлай олмаса ёки ҳаво булутли бўлса, намоз вақтларини кўрсатувчи тақвимдан фойдаланади. Тақвимда “Тонг” деб ёзилган вақт оғиз ёпишнинг охирги вақти. Ўша вақтдан кейин еб-ичса, рўзаси дуруст бўлмайди. Лекин саҳарликдан ухлаб қолган одам ҳеч нарса еб-ичмасдан нафл рўзани ният қилиб, тутиб кетаверади. “Шом” деб ёзилган вақт эса оғиз очиш вақтидир. Ундан аввал оғиз очиб юборилса, куни бўйи тутган рўзасини бузиб қўяди.

Нафл рўзанинг аксар ҳукмлари фарз рўзаникига ўхшайди, фақат ниятда “Тонг отгандан токи қуёш ботгунча нафл рўза тутишни ният қилдим”, дейилади. Оғиз ёпишда махсус дуо йўқ, у пайтда юқорида айтилгандек қилиб ният қилинади. Ифторлик (оғиз очиш) дуоси қуйидагича:

اَللَّهُمَّ لَكَ صُمْتُ وَبِكَ آمَنْتُ وَعَلَيْكَ تَوَكَّلْتُ وَعَلَى رِزْقِكَ أَفْطَرْتُ، فَاغْفِرْلِى مَا قَدَّمْتُ وَمَا أَخَّرْتُ

Ўқилиши: “Аллоҳумма лака сумту ва бика аманту ва аълайка таваккалту ва аълаа ризқика афторту, фағфирлий ма қоддамту ва маа аххорту”.

Маъноси: Эй Аллоҳ! Ушбу рўзамни Сен учун тутдим, Сенга иймон келтирдим, Сенга таваккал қилдим ва берган ризқинг билан ифтор қилдим. Менинг аввалги ва кейинги гуноҳларимни мағфират қилгил. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

Савол йўллаш
🌐 https://fatvo.uz

▫️ Каналга уланиш

ПИРГА ҚЎЛ БЕРИШ
#тасаввуф

❓299-CАВОЛ: "Пирсиз юрганнинг пири шайтондир", деб эшитганман. Пирга қўл бериш ҳаётда керакми?

💬 ЖАВОБ: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Ҳар бир соҳада устоз керак бўлгани каби киши маънавий қалб касалликлари (кибрланиш, ўзидан ажабланиш, ёлғон сўзлаш, ғийбат, бўҳтон кабилар)дан фориғ бўлиши ва Аллоҳ таолога етишиши учун инсонга етук, комил ва камолотга етказувчи устоз бўлгани афзал. Зеро, устоз ёрдамида киши бундай иллатлардан тезроқ ва осон қутилиб, Аллоҳга яқин бандалар қаторига етиши мумкин. Бизда бундай етук устозларга кўпроқ «пир», «шайх» каби иборалар ишлатилади. Уларга шогирд тушишни «қўл бериш», «байъат қилиш» каби сўзлар билан ифода қилинади. Пайғамбар алайҳиссаломлар ҳам инсонларни қалб касалликларидан фориғ қилиб, Аллоҳ таолога яқинлаштирганлар. Зеро, Аллоҳ таоло Қуръони каримда шундай марҳамат қилган:

هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الْأُمِّيِّينَ رَسُولًا مِنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آَيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِنْ كَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُبِينٍ

яъни: “У (Аллоҳ) омилар (саводсиз кишилар) орасига ўзларидан бўлган, уларга (Унинг) оятларини тиловат қиладиган, уларни (ширк ва жаҳолатдан) поклайдиган ҳамда уларга Китоб (Қуръон) ва Ҳикмат (Ҳадис)ни ўргатадиган (бир) пайғамбарни (Муҳаммадни) юборган зотдир. Ҳақиқатан, (улар пайғамбар келишидан) илгари аниқ залолатда эдилар" (Жумъа сураси, 2-оят).

Мана шу ояти каримани баъзи уламолар киши тасаввуф илмида устоз («пир», «шайх») бўлишига далил қилиб келтирганлар. Демак, ҳар бир инсон руҳий тарбия, пирга мурожаат қилишга муҳтож. Ҳозирга кунда пирликни даъво қиладиган кишилар жуда кўп. Уларнинг ичида ҳақли бўлганлари ҳам, сохта, жоҳил, ҳатто қаллоблари ҳам бор. Бундай ўринда ҳақиқий пир билан бошқаларини ажратиб олиш учун уламоларимиз «шариат» деган мезонни тавсия қилганлар. Агар пирни амал ва вазифалари шариатга мувофиқ бўлса қабул қилинади. Акс ҳолда тарк қилинади. Чунки, тасаввуф ва тариқат йўлини шариатдан ажратиш, инсон терисини баданидан шилиб олишга ўхшаган нарсадир. Чунки шариатсиз тасаввуф ғояларига эришиш мумкин эмасдир. Бу ҳақда Сўфи Аллоҳёр раҳматуллоҳи алайҳ:

«Шариатсиз киши учса ҳавога,
Кўнгил берма анингдек худнамога»,

– деганлар. Ҳозирги кунда киши етук, комил ва камолотга етказадиган пирларни топгунгача ноумид бўлмасдан, илм йўлини тутиши зарур. Олимларнинг сўзларига қулоқ тутиб, Шариатимизни яхшилаб ўрганиб, амал қилиб борса, Аллоҳнинг Ўзи унга мададкор бўлади. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

Савол йўллаш
🌐 https://fatvo.uz

▫️ Каналга уланиш

ТИЖОРАТ МАҚСАДИДА ҚУРИЛИБ, БИТМАЙ ҚОЛГАН БИНОДАН ЗАКОТ БЕРИЛАДИМИ?
#закот

❓300-CАВОЛ: Тижорат қилиш мақсадида қурилиб, битмай қолган бинодан закот бериш керакми?

💬 ЖАВОБ: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Албатта, закот бериш керак. Бунда битмай қолган бинонинг айни вақтдаги қийматини ҳисоблаб, тижорат моли бўлгани учун тилла, кумуш ва қоғоз пулларига қўшиб ҳисоблайди ва жами маблағнинг қирқдан бири (1/40)ни закот сифатида муҳтожларга беради.

Бу ҳақда фиқҳий китобларимизда шундай дейилган:

الزَّكَاةُ وَاجِبَةٌ فِي عُرُوضِ التِّجَارَةِ كَائِنَةً مَا كَانَتْ

яъни: “Тижорат (яъни сотиш ниятида олинган) моллари нима бўлишидан қатъий назар улардан закот бериш вожиб бўлади” (“Жавҳаротун наййираҳ” китоби) Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

Савол йўллаш
🌐 https://fatvo.uz

▫️ Каналга уланиш

#дафн_этиш_тўғрисида

КОРОНАВИРУС КАСАЛЛИГИ МАВЖУД БЎЛГАН МАЙЙИТНИ ДАФН ЭТИШ ТЎҒРИСИДА

Шу йилнинг 26 март куни сурункали касалликлари билан диспансер назоратида бўлган наманганлик 72 ёшли аёл коронавирус инфекцияси ташхиси билан Наманган вилоят юқумли касалликлар шифохонасига ётқизилган эди. 27 март куни ушбу бемор шифокорларнинг реанимацион муолажаларига қарамасдан ўткир миокард инфарктидан вафот этган.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси уламолари ушбу ҳолат билан боғлиқ тегишли фатволар ва тиббиёт соҳаси мутахассислари билан кенгашган ҳолда коронавирус касаллиги мавжуд бўлган маййитни дафн этиш борасида қуйидагиларни маълум қилади.

Ислом динида бирор мусулмон вафот этса, уни шариат кўрсатмасига биноан ювиш, кафанлаш ва дафн қилишга буюрилган. Ушбу амалларни бажариш жараёнида одамга зарар етиш эҳтимоли мавжуд бўлса, “исломда зарар бериш ҳам, зарар кўриш ҳам йўқ” ва “машаққат енгилликни жалб қилади” каби фиқҳий қоидаларига биноан, мазкур амалларни ижрочиларга зиён-заҳмат етказмаган шаклда бажаришга рухсат берилади. Чунки билиб туриб жонини хавф-хатарга қўйиш – ўзини ҳалокатга ташлашдир.

Бу каби ўта юқумли ва хатарли касалликлар вафот этган мусулмонларни ювиш, кафанлаш ва дафн қилишда ўзига хос талабларга риоя этишни тақозо этади. Яъни ювувчи, кафанловчи ва дафн қилувчиларга вирус ўтиш эҳтимолининг олдини олиш зарур.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Уламолар Кенгаши томонидан мазкур масала бўйича Мисрнинг “Дорул-ифто” фатво уюшмаси фатвоси, Азҳар уламолари кенгаши фатвоси, Туркия диёнат ишлари бошқармаси фатволари ўрганиб чиқилди.

Ҳозирги кунда дунё мусулмон давлатлари тажрибасида маййитни ювиш, кафанлаш ва дафн маросими санитар ходимлар ёрдамида шариатга мувофиқ адо қилинмоқда. Ушбу амалларни бажаришда маййитнинг яқинлари иштирок этаётгани йўқ. Марҳумнинг яқин қариндошлари фақат жаноза ўқишда қатнашмоқда.

Соғлиқни сақлаш вазирлиги билан ўзаро маслаҳат асосида, карантин ҳолатида маййитни имкон қадар шариатимиз кўрсатмаларига мувофиқ ювиш, кафанлаш ва дафн қилишга ҳаракат қилинади. Бу жараёнда Ўзбекистон мусулмонлари идораси вакили иштирок этади.

Мазкур амаллар фарзи кифоя маъносидаги ишлар бўлиб, баъзи мусулмонлар амалга оширишса, қолганларидан соқит бўлади.

Демак, коронавирус касаллиги мавжуд бўлган маййитни дафн маросимини фақат яқин қариндошлари вакиллари иштирокида қилиш лозимдир.

Дафн маросимида иштирок этувчилар тиббий кўрсатмаларга амал қилишлари, жумладан, ниқоблар ва қўлқоплардан фойдаланишлари ҳамда маросимдан сўнг карантин талаблари асосида дезинфекция ва шахсий гигиена амалларини бажаришлари лозим.

Таъкидлаш жоизки, жаноза, дафн ва таъзия маросимларини ихчам тарзда ўтказиш баробарида эпидемия ҳамда карантин давридаги талаблар, хусусан, гигиена қоидаларига жиддий амал қилиш лозим бўлади. Шунингдек, махсус комиссия қарори асосида қатъий чекланган таркибда ўтказилади.

Мўмин-мусулмонларимиз Ислом дини манбаларига таянган ҳолда баён этилган мазкур жиҳатлар ва тадбирларни тўғри тушунишларига қатъий ишонч билдирамиз.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Фатво ҳайъати
@muslimuzportal | @mp3muslim | @diniysavollar

АЁЛ КИШИНИНГ МАШИНА ҲАЙДАШИ
#ҳалол-ҳаром

❓301-CАВОЛ: Шариатимизга кўра аёл кишининг машина ҳайдаши мумкинми?

💬 ЖАВОБ: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Аёл киши зарурат бўлганда машина ҳайдаши жоиз, лекин унинг ўзига яраша шартлари мавжуд.

Аллома Ваҳба Зуҳайлий раҳимаҳуллоҳ айтадилар: “Шариатимиз аёл кишини мубоҳ бўлган ишларни қилишдан ман этмайди. Аёл машинани якка ҳайдаса ҳам, ёнида бошқа киши бўлса ҳам, бу жоиз амалдир. Лекин шарти шуки, аёл киши машинани минишда ва бошқа ишларида шариат доирасида бўлмоғи, унга кўзи тушганларга фитна бўлмайдиган даражада муҳташам кийиниши керак".

Ал-Азҳар уламоларидан устоз, доктор Абдулфаттоҳ Ошур айтадилар: “Модомики аёл уйидан Аллоҳнинг шариатига риоя қилган ҳолда чиқар экан, унинг машина ҳайдашининг зарари йўқ. Буни ман этганлар аёлларни эҳтиёт қилиш юзасидан қилганлар. Энди аёл турли масалаларда эркак билан тенг мақомда кўрилаётган жорий муҳитда бундай эҳтиёткорликнинг маъноси бироз йўқолган. Биз таъкидлашимиз лозим бўлган нарса шуки, аёл албатта Ислом одоби билан одоблансин. Машина миниб, шубҳали жойларга ёки ўзини ва шаънини хатарга қўядиган томонларга бормасин”.

Аммо аёл кишининг такси ҳайдаб одам ташишига келсак, бу шариатимизда жоиз эмас. Зеро, бунда аёл шаъни муқаррар хатарга қўйилган бўлади.

Шуни ҳам таъкидлаш керакки, аёлларнинг машина ҳайдаши одатга кирмаган минтақаларимизда уни тарғиб қилмаган маъқул. Чунки, динимиз аёл зотини эъзозлаган, уни имкон қадар ҳар хил хатарли ҳолатлардан эҳтиёт қилган. Аёлларнинг хизматини эрлари, ўғиллари маҳрамлари қилиш керак. Аёл кишилар машина миниб ўзларини қийнашларига ҳожат йўқ. Ундан сўнг йўлда машинани бузилиб қолиши, турли кутилмаган ҳолатлар, ноқулайликлар содир бўлиши мумкин.

Шундай экан, зарурат бўлмаган ҳолатларда аёллар машина минмаганлари мақсадга мувофиқ. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

Савол йўллаш
🌐 https://fatvo.uz

▫️ Каналга уланиш

АЁЛЛАРНИНГ НАМОЗДАГИ ҲОЛАТИ
#намоз

❓302-CАВОЛ: Аёллар намозида сажда қилганида оёқ бармоқлари учи қиблага қараб туриши керакми ёки йўқми? Жавоб учун олдиндан раҳмат.

💬 ЖАВОБ: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Аёл киши ҳам эркаклар каби саждага борганларида оёқ бармоқларини қиблага қаратадилар. Бу ҳақда фиқҳий китобларимизда қуйидаги ибора келтирган:

موجها أصابع رجليه نحو القبلة

яъни: “Сажда қилувчи киши оёғининг бармоқларини Қибла томонга қаратиб сажда қилади” (“Мухтасарул виқоя” китоби). Бу гап эркаклар ва аёлларга бирдек тегишлидир.

Қолаверса, Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам бундай марҳамат қилганлар:

"إذا سجد العبد سجد معه سبعة آراب: وجهه وكفاه وركبتاه وقدماه" (رواه الامام مسلم و الامام احمد عَنْ عن العباس بن عبد المطلب).

яъни: “Киши сажда қилаётган пайтида у билан бирга етти аъзоси сажда қилади. Яъни, юзи, икки кафти, икки тиззаси ва икки қадами” (Имом Муслим ва Имом Аҳмад ривоятлари).

Демак, аёл киши ҳам сажда пайтида қўл ва оёқ бармоқларини қиблага қаратиб туради. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

Савол йўллаш
🌐 https://fatvo.uz

▫️ Каналга уланиш

АЁЛЛАР МАҲРАМСИЗ САФАР ҚИЛИШИ МУМКИНМИ?
#ҳалол_ҳаром

❓303-CАВОЛ: Арабистондаги қизлар Университетига ҳужжатларимни расмийлаштирганман. Худо хоҳласа анча вақтлардан кейин қабул қилинаман. Лекин муаммо шундаки, менга маҳрамсиз у жойга бориш бўлмайди, дейишяпти. Бироқ менга ҳужжатларимни расмийлаштиришдан аввал, маҳрамим кузатиб қўйса, фақат қизлар билан ўқиб, яшасам шариатимизда шунга рухсат бериладими? Ҳақиқатда ҳам у жойга бориб илм олишим мумкинми? Агар мумкин бўлмаса, нима учун ёлғиз бошли аёлни маҳрамсиз имомлар ҳажга олиб бормокда?

💬 ЖАВОБ: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Аёл киши ожиза, заифа бўлиб, сафарда бўлсин ёки уйида бўлсин, ҳар доим ёрдамга муҳтождир. Шу сабабдан шариатимизда эркаклар аёлларга ҳам моддий, ҳам маънавий жиҳатдан кўмаклашишлари шарт. Айниқса, сафарда бўлганда. Чунки сафар қайси ниятда (гарчи илм олиш ниятида) қилинган бўлса ҳам унинг давомида қийинчиликлар пайдо бўлиши табиий ҳолдир. Ибн Умар разияллоҳу анҳумодан ривоят қилинган ҳадиси шарифда Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам:

" لَوْ يَعْلَمُ النَّاسُ مَا فِي الْوَحْدَةِ مَا أَعْلَمُ ، مَا سَارَ رَاكِبٌ بِلَيْلٍ وَحْدَهُ " (رواه الامام البخاري)

яъни: “Агар инсонлар якка юришнинг зарарини мен билганчалик ҳис қилишганида эди, бирор йўловчи кечаси ёлғиз ўзи юрмас эди”, – деганлар (Имом Бухорий ривояти).

Демак, бу ҳадис орқали Расулуллоҳ салаллоҳу алайҳи васаллам киши ёлғиз юрганда турли хил нохуш ҳолатларга дуч келиш эҳтимолидан холи эмаслигини огоҳлантирмоқдалар.

Дарҳақиқат, сафарда турли ҳолатлар содир бўлиши табиий. Шундай пайтларда аёл киши ёлғиз ўзи қийналиши турган гап. Шунинг учун унга хизматини қилиб, сафарга бирга бориб келишга бирор эркак ҳамроҳ бўлиши шарт.

Қолаверса, Пайғамбаримиз салаллоҳу алайҳи васаллам шундай деганлар:

"لا تسافر المرأة إلا مع ذي محرم" (رواه الامام مسلم).

яъни: “Аёл киши фақатгина маҳрами билангина бирга сафар қилсин!” (Имом Муслим ривоятлари).

Мазкур ҳадиси шарифда аёл киши маҳрамсиз сафар қилиши мумкин эмаслиги очиқ-ойдин баён қилинмоқда. Шундай экан, Пайғамбаримизнинг кўрсатмаларига амал қилишнинг натижаси баракотли бўлади, иншааллоҳ.

Демак, маҳрами йўқ аёл илм оламан, деб бошқа юртларга бориб, ўзини хатарга қўймасдан, маҳрам топилгунгача ўз шаҳридаги илм даргоҳларидан ёки бошқа илм олиш воситаларидан фойдаланиши керак бўлади. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

Савол йўллаш
🌐 https://fatvo.uz
📲 @SavollarMuslimUzBot

▫️ Каналга уланиш

ЭР ЎЗ ХОТИНИНИ УРИШИ МУМКИНМИ?
#оила

❓66-CАВОЛ
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати. @diniysavollar

Савол йўллаш
🌐 https://savollar.muslim.uz
📲 @SavollarMuslimUzBot

▫️ Каналга уланиш

ТЕЛЕВИЗОР ЁКИ РАДИО ОРҚАЛИ ИМОМГА ИҚТИДО ҚИЛИШ
#намоз

❓304-CАВОЛ: Айни пайтда карантин сабабли масжидларга, жамоат намозларига чиқишнинг имкони йўқ. Шунга телевизор ёки радиодан имомга иқтидо қилиб жамоат ёки жума намозини ўқиш жоизми?

💬 ЖАВОБ: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Радио ёки телевизор орқали имомга иқтидо қилиб, жума ёки беш вақт фарз намозларини ўқиш дуруст эмас. Чунки, бу ҳолатда имомга иқтидо қилиш шартлари топилмайди. Ушбу шартлар ҳақида Ибн Нужайм раҳматуллоҳи алайҳнинг “Ал-Ашбоҳ ван-назоир” китобларида шундай дейилган:

المانع من الاقتداء: طريق تمر فيه العجلة أو نهر تجري فيه السفن أو خلاء في الصحراء يسع صفين والخلاء في المسجد لا يمنع وإن وسع صفوفا لأن له حكم بقعة واحدة ( كتاب "الأشباه والنظائر" للإمام ابن نجيم الحنفي).

яъни: “Имомга иқтидо қилишга монеълик қилувчи нарса: имом билан иқтидо қилувчининг ўртасида арава сиғадиган йўл бўлиши ёки қайиқ сузадиган катта анҳор бўлиши ёки (масжид бўлмаган) очиқ жойдаги имом билан муқтадий ўртасида икки саф сиғадиган бўшлиқ бўлишидир. Аммо масжид ичида икки сафдан ортиқ бўш жой қолишининг зарари йўқ, чунки, масжиднинг ичи битта жой ҳисобланади ” (“Ал-Ашбоҳ ван-назоир” китоби).

Демак, юқоридаги масаладан иқтидо дуруст бўлиши учун имом билан унга эргашувчининг макони битта бўлиши, яъни бир жойда туриши шарт қилинмоқда.

Бу ҳақда “Бадоеъус саноеъ” китобида қуйидаги матн келтирилган:

اتحاد المكان من شرائط صحة الاقتداء ليثبت اتحاد الصلاتين تقديرا بواسطة اتحاد المكان
( كتاب "بدائع الصنائع" للإمام أبو بكر الكاساني الحنفي).

яъни: (Имом билан иқтидо қилувчининг) битта жойда туриши иқтидони дуруст бўлиш шартларидандир. Чунки жой битта бўлиши воситасида гўё имом ва иқтидо қилувчининг намозлари ҳам бирлашиши юзага чиқади.

Бу мавзуда “Раддул муҳтор” китобида шундай дейилган:

وَإِنْ قَامَ عَلَى سَطْحِ دَارِهِ وَدَارُهُ مُتَّصِلَةٌ بِالْمَسْجِدِ لَا يَصِحُّ اقْتِدَاؤُهُ لِأَنَّ بَيْنَ الْمَسْجِدِ وَبَيْنَ سَطْحِ دَارِهِ كَثِيرَ التَّخَلُّلِ فَصَارَ الْمَكَانُ مُخْتَلِفًا ( كتاب "رد المحتار" للإمام محمد أمين ابن عابدين الحنفي).

яъни: “Агар киши масжидга қўшилган ҳовлисида туриб, масжиддаги имомга иқтидо қилса, иқтидоси дуруст бўлмайди. Чунки, масжид билан ҳовлининг ўртасини ажратувчи нарсалар кўп. Натижада, имом билан иқтидо қилувчининг макони (битта бўлмасдан) турлича бўлиб қолади”.

Бу масала худди шу мазмунда “Фатовои Қозихон” ва “Хулосатул фатово” китобларида ҳам зикр қилинган.

Демак, юқоридаги масалалардан ҳам имом ва муқтадийнинг намоз ўқиётган жойи битта бўлиши шарт экани маълум бўлмоқда.

Ҳакимул умма Ашраф Али Таҳонавий раҳматуллоҳи алайҳ “Ал-Мухтасар фил-фиқҳил ҳанафий” китобларида қуйидаги маълумотларни баён қилганлар:

للجماعة شروط لا تصح بدونها ومنها: اتحاد مكان الإمام والمأموم. سواء كان الإتحاد حقيقة بأن كانا في مسجد أو في بيت أو حكما بأن كان الإمام في جانب النهر وفوق النهر جسر وبعض المقتدين على الجسر وبعضهم على الجانب الآخر من النهر فالذين على الجانب الآخر من النهر: مكانهم ومكان الإمام غير متحد حقيقة لحيلولة النهر بينهم وبين الإمام ولكنه متحد حكما لأن الجسر فوقه صفوف فالصفوف متصلة بين الإمام وبينهم فبسبب اتصال الصفوف حكمنا بأن المكان متحد ( كتاب "المختصر في الفقه الحنفي" للإمام أشرف علي التهانوي الحنفي).

яъни: “Жамоат намозининг ўзига яраша шартлари бор. Улар топилмаса, жамоат дуруст бўлмайди. У шартларидан бири – имом ва иқтидо қилувчиларнинг бир жойда бўлишидир. Бир жойда бўлиш ҳақиқий бўлиши мумкин, масалан, имом ва иқтидо қилувчи бир масжид ёки хона ичида бўлиши каби. Яна бир жойда бўлиш ҳукман (гўё бир жойда тургандек ҳукмда) бўлиши мумкин, масалан, имом ариқнинг бир тарафида туради-да, ариқнинг устида кўприк бўлиб, баъзи иқтидо қилувчилар кўприкнинг устида саф тортган бўлади. Қолганлари ариқнинг бошқа тарафи (имом бўлмаган тарафи)дан туриб иқтидо қилади. Улар билан имомнинг ўртасини ариқ ажратиб тургани учун имом билан ҳақиқатан бир жойда туришибди дейилмайди, балки уларнинг ўрталарини кўприкни устида саф тортганлар улагани сабабли, ўртада ариқ бўлса-да имом билан ҳукман бир жойда турибди, деб ҳисоблаймиз”.