✨ هوش مصنوعی: ناجی یا تهدید برای علوم انسانی؟

«علی شاکر»، پژوهشگر حوزه ارتباطات و هوش مصنوعی، در گفت‌وگو با ایرنا به ابعاد مختلف حضور هوش مصنوعی در عرصه‌ی علوم انسانی پرداخته است. هوش مصنوعی فقط یک ابزار نیست بلکه پدیده‌ای است که بنیادهای فرهنگی، اجتماعی و شناختی بشر را بازآرایی می‌کند.

💡 مهم‌ترین فرصت‌ها و قابلیت‌ها
• ناجی میراث فکری و فرهنگی: هوش مصنوعی ابزاری ارزشمند برای بازسازی دیجیتال میراث فکری و فرهنگی ایران است.

• تحول در پژوهش: امکان پردازش و تحلیل کلان‌داده‌ها در مقیاس وسیع و کشف الگوهای پنهان که به طرح فرضیه‌های نو منجر می‌شود.

• جهش در سرعت: کاری که زمانی ۶ ماه به طول می‌انجامید، اکنون با کمک هوش مصنوعی در کمتر از یک روز ممکن است.

• آزادسازی خلاقیت: کاهش بار کارهای وقت‌گیر و تکراری، وقت بیشتری برای تحلیل‌های عمیق و طراحی سؤالات نو فراهم می‌کند.

• ضرورت بین‌رشته‌ای: پایان مرزهای سنتی میان علوم انسانی، علوم داده و رایانه؛ نیاز به همکاری و زبان مشترک.

⚠️ چالش‌ها و تهدیدها
• تعصبات الگوریتمی: خطر بازتولید ساختارهای ناعادلانه و تبعیض‌آمیز بر اساس داده‌های مغرضانه

• نقض حریم خصوصی و جنگ شناختی: ردیابی دائمی کاربران و تأثیر پنهان بر تصمیم‌های‌ آنان..

• پدیده جعبه سیاه و توهم حقیقت: غیرشفاف بودن عملکرد مدل‌های هوش مصنوعی و خطر پذیرش پاسخ‌های بی‌اساس به عنوان واقعیت.

• جایگاه انسان: اگر کار فکری را به ماشین‌ها بسپاریم، جایگاه انسانی‌مان را واگذار می‌کنیم؛ تفسیر انسانی همچنان حیاتی و غیرقابل جایگزین است.

🐎 افسارش را به دست بگیریم
شاکر تأکید می‌کند که ما سوار این اسب یا ماشین هوش مصنوعی هستیم؛ اگر هدایتش نکنیم ما را با خود می‌برد بدون اینکه ما در کنترلش نقشی داشته باشیم. برای همین نقش انسان در حیاتی‌تر از همیشه است.

• نیاز به سواد داده و تفکر محاسباتی برای پژوهشگران علوم انسانی. 📚
• بازنگری اساسی در آموزش و پرورش و گسترش تفکر انتقادی. 🎓
• ضرورت تدوین چارچوب‌های قانونی و اخلاقی برای حفاظت از حریم خصوصی و دسترسی عمومی به داده‌ها. 🏛️

هوش مصنوعی نه تنها تهدید نیست، بلکه فرصتی بی‌نظیر برای نوسازی و ارتقاء علوم انسانی است، مشروط بر اینکه با هوشمندی، مسئولیت‌پذیری و دیدگاهی انتقادی به آن نزدیک شویم.

📖 «نظریه‌های نوین رسانه‌های دیجیتال» | 5 چارچوب برای فهم عصر پلتفرم‌‌ها 📱💡

✍️ گردآوری و ترجمه: علی شاکر

این مطلب بحث‌های بین‌المللی ۲۰۱۵-۲۰۲۵ را واکاوی می‌کند و نشان می‌دهد الگوریتم‌ها، سکوها و کاربران چگونه به هم می‌رسند. این جزوه سعی می‌کند بر پایه پژوهش‌های 10 سال اخیر، پلی میان علوم ارتباطات، اقتصاد سیاسی و مطالعات نرم‌افزار پدید بیاورد.

ادامه در پست بعدی👇

📖 «نظریه‌های نوین رسانه‌های دیجیتال» | 5 چارچوب برای فهم عصر پلتفرم‌ها💡

✍️ گردآوری و ترجمه: علی شاکر

این مطلب بحث‌های بین‌المللی ۲۰۱۵-۲۰۲۵ را واکاوی می‌کند و نشان می‌دهد الگوریتم‌ها، سکوها و کاربران چگونه به هم می‌رسند. این جزوه سعی می‌کند بر پایه پژوهش‌های 10 سال اخیر، پلی میان علوم ارتباطات، اقتصاد سیاسی و مطالعات نرم‌افزار پدید بیاورد.

در ادامه پنج نظریه کلیدی را در یک نگاه می‌بینید:

1️⃣ «امکانات الگوریتمی» 🤖
سکوها فقط ابزار نیستند؛ دکمه‌ها و فیدها فرصت‌های کنش می‌سازند. الگوریتم‌ها تعیین می‌کنند چه کسی دیده شود و چه حرکتی آسان یا دشوار باشد، پس رفتار جمعی را شکل می‌دهند.

2️⃣ «سکویی‌شدن فرهنگ» 🏗️
تولید فرهنگی از یوتیوب تا اسپاتیفای به منطق بازارهای چندجانبه وابسته شده است. الگوریتم، زیرساخت و داده چرخه خلق، توزیع و کسب‌درآمد را یکجا در دست می‌گیرند و هنرمند را وادار به بازی در زمین پلتفرم می‌کنند.

3️⃣ «خودبودگی دیجیتال و سردبیری» ✨📰
هویت آنلاین همزمان توسط فرد و کد نوشته می‌شود. اینفلوئنسر یا خبرنگار باید میان اصالت شخصی و قواعد الگوریتمی مذاکره کند؛ هر لایک و هشتگ نوعی ویرایش اجباری بر خود و محتواست.

4️⃣ «اجتماعات شبکه‌ای ۲.۰» 🌐
حوزه عمومی سیال شده است؛ هشتگ‌های ترند میدان‌های گفت‌وگو را لحظه‌ای می‌سازند. کاربران، ربات‌ها و الگوریتم‌ها به‌طور مشترک مرز میان بیان خصوصی و گفتمان عمومی را جابه‌جا می‌کنند و بسیج سیاسی را تسهیل یا گاهی منحرف می‌سازند.

5️⃣ «حکمرانی فراسکویی» ⚖️
تنظیم‌گری دیجیتال باید چندلایه باشد؛ شرکت‌ها، دولت‌ها، جامعه‌ی مدنی و خود کاربران در حکمرانی مشارکت دارند. شفافیت الگوریتمی و سازوکارهایی مثل «هیأت نظارت متا» نمونه‌ی تلاش برای پاسخگویی مشترک است.

📝 این پنج چارچوب نشان می‌دهند قدرت در عصر دیجیتال نه در دستگاه‌ها، که در شبکه‌ای از کد، سرمایه و مشارکت توزیع شده است. فهم آنها ابزار نقد و عمل برای پژوهشگران، روزنامه‌نگاران و کاربران فراهم می‌کند؛ مسیری برای طراحی رسانه‌ای در سال‌های پیش‌رو.

📎برای دریافت مقاله روی این پیوند کلیک کنید

در این اوضاع، منطق همه‌مون به‌شدت پایین و احساس‌مون به‌شدت بالاست. پس این روزها:

- سعی در قانع کردن کسی نکنیم. فاصله بهتر از بحثه.
- احساسات بقیه و خودمون رو درک کنیم.
- تصمیمات مهم رو به تعویق بندازیم.
- بدونیم زنده موندن در این شرایط کافیه و انتظار زیادی از خودمون نداشته باشیم.


@akhbare_moheem

روزهای اول جنگ با «آخرین خبر» گفت‌وگویی تلفنی داشتم و پیشنهادهایی برای اینکه چه‌طور از اضطراب‌های ناشی از حجم زیاد اخبار بد تایید نشده بکاهیم.

🔺️🔻آرام سازی ذهن در شرایط بحران

🔹️ علی شاکر پژوهشگر ارتباطات اجتماعی چهار اقدام اساسی برای کنترل استرس و اضطراب ناشی از جنگ را آموزش می‌دهد
@akharinkhabar | akharinkhabar.ir

✅ قطب‌نمای تحریریه در مِه جنگ

چارچوبی عملی - اخلاقی برای تحریریه‌ها در شرایط جنگ سراسری

✍️ نویسنده: علی شاکر

📣 در روزگار جنگ، تحریریه‌ها زیر آوار شایعات، فشار امنیت ملی و نیاز فوری مخاطب به قطعیت فلج می‌شوند و ممکن است به ابزار پروپاگاندا بدل گردند. اما با «میهن‌دوستی مسئولانه» و دو ابزار کلیدی—«سلسله‌مراتب نیازهای اخلاقی» و «تریاژ اطلاعاتی»—می‌توان راه سومی یافت.

🖌️در این مقاله سعی کرده‌ام ابتدا نشان دهم که در شرایط جنگی تحریریه‌ها می‌بایست چه روندهایی را رعایت کنند و از دل این روندها چه پروتکل‌هایی می‌توان برای تحریریه استخراج کرد.

1️⃣ سلسله‌مراتب نیازهای اخلاقی

اولویت با امنیت ملی و ایمنی خبرنگاران

ارسال اخبار اولیه با تأکید بر ثبات روانی مخاطب

پس از تضمین امنیت، شفاف‌سازی درباره منابع و محدودیت‌ها

2️⃣ تریاژ اطلاعاتی

تشکیل «میز تریاژ» برای تأیید حداقل دو منبع پیش از انتشار

تعلیق کوتاه‌مدت برای راستی‌آزمایی؛ میزان مکث یا تعلیق کوتاه‌مدت را خود تحریریه تعیین کند.

همکاری با کارشناسان فنی برای تحلیل شواهد دیجیتال

3️⃣ مدیریت پارادوکس مخاطب دوگانه

بازبینی چندوجهی پیش‌نویس‌ها: داخلی، دشمن و بین‌الملل؛ چون آنچه می‌نویسیم را این سه منبع با ارزش‌های خود تفسیر و تحلیل می‌کنند.

تمرکز بر پیام‌های دفاعی و انسجام‌بخش

پرهیز از جزئیات تاکتیکی که می‌تواند توسط دشمن بهره‌برداری شود

4️⃣ شفافیت به جای بی‌طرفی

اعلام محدودیت‌ها و بازبینی‌های امنیتی کنار گزارش‌ها

انتشار منظم گزارش‌های اخلاق داخلی برای افزایش اعتماد

5️⃣ مسئولیت پسا-جنگ

تحقیق درباره علل و پیامدهای درگیری

گفت‌وگوی عمومی و آشتی پساجنگ

🔻 ترسیم پروتکل‌های عملی–اخلاقی در تحریریه‌‌ها می‌تواند هم نگهبان انسجام ملی باشد و هم به حقیقت متعهد بماند—نه در خیابان‌های جنگی، بلکه در قلب رسانه.

🔗 منبع: مدرسه‌ی همشهری

🕊️ صلح ایرانی در برابر تجاوز خارجی

🎭 نشست سوم:

صحنه‌گردانی رسانه‌ها در جنگ ۱۲ روزه

📚 از مجموعه نشست‌های تحلیلی پیرامون تجاوز اسرائیل به ایران

با نگاهی از منظر مطالعات رسانه و صلح

🎙️ با حضور:
▫️ هادی خانیکی
▫️ محمد رهبرى
▫️ زرین زردار
▫️ احمد فعال
▫️ علی شاکر

📅 چهارشنبه ۱۸ تیر ۱۴۰۴
🕔 ساعت ۱۷

📍 تهران، خیابان استادی نجات‌اللهی (ویلا) خانه اندیشمندان علوم انسانی، سالن حافظ

🔗 لینک جلسه

📚 ترجمه‌ی فصل سوم کتاب پیوندگاه
«وقتی ببرهای کاغذی گاز می‌گیرند»

مترجم: علی شاکر

در فصل سوم کتاب «پیوندگاه» به بررسی نقش اسناد مکتوب به‌عنوان فناوری اطلاعاتی نوین می‌پردازیم؛ فناوری‌ای که همانند ببرهای کاغذی، نه‌تنها معاف از زوال حافظه شفاهی است، بلکه قدرت نیش‌زننده‌ای در تحکیم یا تضعیف ساختارهای اجتماعی و سیاسی دارد.

🐯📜

این فصل را دانلود کنید

📚 ترجمه‌ی فصل سوم کتاب پیوندگاه

«وقتی ببرهای کاغذی گاز می‌گیرند»

علی شاکر

فصل اول کتاب «پیوندگاه» به بررسی مفهوم «اطلاعات» و نقش بنیادین آن در اتصال انسان‌ها و شکل‌دهی به شبکه‌های اجتماعی پرداخت و در فصل دوم از «داستان‌ها» به‌عنوان نیروی پیونددهنده‌ی انسان‌ها،‌ گفتیم.

در فصل سوم کتاب «پیوندگاه» به بررسی نقش اسناد مکتوب به‌عنوان فناوری اطلاعاتی نوین می‌پردازیم؛ فناوری‌ای که همانند ببرهای کاغذی، نه‌تنها معاف از زوال حافظه شفاهی است، بلکه قدرت نیش‌زننده‌ای در تحکیم یا تضعیف ساختارهای اجتماعی و سیاسی دارد.

✨ داستان‌ها به‌مثابه نخستین فناوری اطلاعاتی عمل می‌کنند و با خلق روایت‌های مشترک، هویت و نظم اجتماعی بیناذهنی می‌سازند.
🤝 این روایت‌ها امکان همکاری در مقیاس‌های بزرگ را فراهم می‌آورند، حتی وقتی افراد همدیگر را نمی‌شناسند.
🏺 از قصه‌پردازی جوامع نخستین تا برندسازی امروز، فهمیدیم که واقعیت‌های ذهنی می‌توانند تأثیر واقعی بر جهان داشته باشند.

✨ ۱. اسناد؛ فراتر از حافظه شفاهی

اسناد مکتوب با ثبت دقیق داده‌ها ظرفیت مغز انسان را پشت سر گذاشتند و امکان نگهداری میلیون‌ها عبارت، عدد و رخداد را فراهم کردند.

اولین نمونه‌ها مثل لوح‌های گلی هخامنشی (حدود ۲۰۵۳ ق.م) نظارت بر منابع کشاورزی و دامداری را متحول کردند. 🏺🌾

🏛️ ۲. ساختار قدرت و مالکیت

قراردادها و اسناد رسمی پایه‌های حقوق مالکیت زمین، املاک و سرمایه را شکل دادند.

به‌تدریج نهادهایی مانند کلیسا، دانشگاه، بانک و دولت بر بستر بایگانی‌های دیوان‌سالارانه پا گرفتند. 📑🏦

⚖️ ۳. چالش‌های اسنادی

سندها نیز همچون هر فناوری دیگر، آسیب‌پذیرند: از خطاهای نگارشی و مصلحت‌جویی در تحریف واقعیات تا انباشت قدرت در دست معدودی بایگان.

بدون سازوکارهای شفاف برای شناسایی و اصلاح اشتباهات، حقیقت در سایه‌ی منافع گروهی غبارآلود می‌شود. ⚠️🔍

🔬 ۴. تأثیر بر علوم دسته‌بندی و نظام‌های مدرن

از رده‌بندی جانوران و گیاهان تا تدوین قوانین بین‌المللی حقوق بشر، اسناد نقش کلیدی در ایجاد زبان مشترک علمی و حقوقی ایفا کرده‌اند.

شبکه‌های اطلاعاتی امروز، مانند داستان‌ها و سندهای باستانی، نیازمند بازبینی و مدیریت هوشمندانه هستند تا از انحراف و سوءاستفاده جلوگیری شود. 🌐✍️

🔗 برای دانلود فصل سوم کلیک کنید.


🔹مروری بر کتاب «نکسوس» اثر یووال نوح هراری

🔹چرا باید پیوندگاه را بخوانیم؟

🔹فصل اول «پیوندگاه» | اطلاعات چیست؟ پل ارتباطی میان انسان‌ها و جهان

🔹فصل دوم «پیوندگاه» | قدرت داستان‌ و پیوندهای نامرئی انسان

📰🚀 مأموریت بقا در عصر هوش مصنوعی!

✍️ علی شاکر

📌 چی شده؟
با ظهور «بهینه‌سازی برای موتورهای مولّد» یا GEO، حتی دقیق‌ترین گزارش‌های تحقیقی ممکن است بدون یک کلیک روی لینک اصلی، مستقیماً در پاسخ‌های AI خلاصه شوند. نتیجه؟ «دیده شدن بدون بازدید» و «مرجعیت بدون درآمد»! نبود درآمد هم یعنی چالش خیلی بزرگ برای رسانه‌ها.

🔑 اصول GEO برابر SEO سنتی
سئو (SEO) قدیمی روی جذب کلیک و آوردن مخاطب برای فروشگاه رسانه (یعنی وبسایت) تمرکز داشت.

جئو (GEO) نوین در پی آن است که محتوای تولیدی ما به پاسخ نهایی «بهینه‌سازی برای هوش مصنوعی تبدیل کند و حالا اوست که می‌بایست نام رسانه‌ی ما را ذکر کند.

🛠️ ابزارها و تکنیک‌ها

✅صاحبان وبسایت‌ها و رسانه‌ها با ابزارهایی مثل Wix AI Visibility Overviewمی‌توانند بررسی کنند که محتوای آنها چند بار و در کدام پلتفرم‌های هوش‌مصنوعی به عنوان منبع استفاده شده است

✅ موتورهای پاسخ مثل پرپلکسیتی Perplexity

✅ استفاده از داده‌های ساختاریافته به منظور قابل فهم کردن متن برای ربات‌ها (Schema Markup) و پرسش پاسخ‌های متداول ( FAQ)؛ یعنی با استفاده از کدهای مخصوص، به موتور جست‌وجو می‌فهمانیم که این متن یک «مقاله خبری» است، این فرد یک «کارشناس» است و این نقل‌قول متعلق به اوست. این کار، هضم محتوا برای هوش مصنوعی را آسان‌تر می‌کند.

✅ مهندسی پرامپت و بازخوانی دقیق خروجی‌های هوش مصنوعی توسط خبرنگاران

✅ جذب دبیر هوش مصنوعی AI Editor و مهندس داده‌های ساختاریافته در تحریریه‌ها

⚠️ چالش‌ها

🔻 کاهش ترافیک و درآمد تبلیغاتی

❓ خطر تحریف ناخواسته و سوگیری در خلاصه‌هایی که هوش مصنوعی تولید می‌کند

🏷️ آسیب به اعتبار و برند در صورت خطا

💡 راهکارها

📣 شفافیت: اعلام استفاده از ابزارهای هوشمند در انتهای هر مقاله

🧱 تولید محتوای ساختاریافته و پاسخ‌محور

🌐 کلیدواژه‌های محلی برای دیده شدن در جست‌وجوهای منطقه‌ای

📊 پیگیری KPIهای ارجاع AI و بهبود مداوم

🤝 آینده‌ی روزنامه‌نگاری در گرو تعادل بین خلاقیت انسانی و هوش‌مصنوعی است. با مهارت‌های تازه و رویکردی شفاف می‌توانیم در این دنیای تازه، هم دیده شویم و هم بقای اقتصادی داشته باشیم!

🎭 نبرد روایت‌ها، چالش رسانه‌ای و صدای مستقل

📰 در عصر جنگ روایت‌ها، رسانه‌ها نه فقط بازتاب‌دهنده واقعیت، بلکه سازنده آن هستند.

🖌️علی شاکر در این گفت‌وگو با نگاهی تحلیلی، از بحران روایت‌پردازی رسمی در ایران می‌گوید و راه نجات را در بازگشت به روایت‌های انسانی و معتبر می‌داند.

📌 رسانه‌های مستقل، دارایی استراتژیک
شاکر معتقد است که رسانه‌های مستقل باید نقش «نهاد اعتبارسنجی» را بازی کنند؛ تأیید یا رد روایت‌های رسمی توسط این رسانه‌هاست که به آنها مشروعیت می‌بخشد یا می‌گیرد.

🎬 تئاترهای متفاوت رسانه‌ای
او با تحلیل محتوای کمی و مضمونی خبرگزاری صداوسیما، فاکس‌نیوز، وال‌استریت‌ژورنال، نیویورک‌تایمز و الجزیره، نشان می‌دهد هرکدام جنگ را مانند تئاتری متفاوت به تصویر می‌کشند: از نمایش «پیروزی مطلق» تا تراژدی پیچیده یا روایت‌های مناظره‌ساز.

🔍 ضعف روایت‌پردازی ایران
شاکر می‌گوید روایت‌های ایران تک‌صدایی، مطلق‌گرا و بدون حضور صدای مردم عادی بود. استفاده از زبان «پیروزی قطعی» و تکرار یک پیام واحد برای همه بسترها باعث شد روایت رسمی کمتر باورپذیر باشد.

🌱 راهکار: روایت انسانی و تقویت زیست‌بوم اطلاعاتی
او راهبرد اصلی را حرکت از ضدپروپاگاندا به سمت «روایت‌گری انسانی و معتبر» می‌داند؛ روایت‌هایی که داستان‌های واقعی مردم و زندگی در شرایط سخت را بازگو می‌کنند و پذیرش برخی خطاها و خسارت‌ها را می‌پذیرند. همچنین بر آموزش سواد رسانه‌ای، استفاده از فناوری‌های تأیید اصالت محتوا و حمایت از رسانه‌های مستقل تأکید می‌کند.

🔗 متن کامل مصاحبه را در شفقنا بخوانید.

ترجمه‌ی فصل چهارم کتاب پیوندگاه-

توهم خطاناپذیری: از کتاب‌های مقدس و شکار جادوگران تا هوش مصنوعی حقیقت‌جو!

✍️مترجم: علی شاکر

در فصل‌های پیشین کتاب «پیوندگاه»، دیدیم که «اطلاعات» و «داستان‌ها» چگونه انسان‌ها را به هم پیوند زدند و اسناد مکتوب چه‌طور این شبکه‌ها را تثبیت کردند.

اما در فصل چهارم، یووال نوح هراری به قلب یک وسوسه‌ی قدیمی و خطرناک می‌زند: تلاش انسان برای فرار از خطا.

در این فصل می‌خوانیم که چگونه رویای ساختن یک سیستم اطلاعاتی بی‌نقص و خطاناپذیر، نه تنها به حقیقت منجر نشد، بلکه برخی از تاریک‌ترین صفحات تاریخ، از جمله جنون شکار جادوگران را رقم زد و امروز همین رویا در قالب «هوش مصنوعی حقیقت‌جو» در حال بازگشت است.

📎فصل چهارم را دانلود کنید.

ترجمه‌ی فصل چهارم کتاب پیوندگاه-

توهم خطاناپذیری: از کتاب‌های مقدس و شکار جادوگران تا هوش مصنوعی حقیقت‌جو!

✍️مترجم: علی شاکر

در فصل‌های پیشین کتاب «پیوندگاه»، دیدیم که «اطلاعات» و «داستان‌ها» چگونه
انسان‌ها را به هم پیوند زدند و اسناد مکتوب چه‌طور این شبکه‌ها را تثبیت
کردند.

اما در فصل چهارم، یووال نوح هراری به قلب یک وسوسه‌ی قدیمی و خطرناک می‌زند: تلاش انسان برای فرار از خطا.

در این فصل می‌خوانیم که چگونه رویای ساختن یک سیستم اطلاعاتی بی‌نقص و
خطاناپذیر، نه تنها به حقیقت منجر نشد، بلکه برخی از تاریک‌ترین صفحات
تاریخ، از جمله جنون شکار جادوگران را رقم زد و امروز همین رویا در قالب
«هوش مصنوعی حقیقت‌جو» در حال بازگشت است.

🔥 شکار جادوگران: وقتی یک شبکه اطلاعاتی سمی می‌شود

هراری در این فصل به شکل دردناکی نشان می‌دهد که چگونه باور به یک «تئوری توطئه جهانی» (جادوگران در خدمت شیطان) به یک فاجعه انسانی تبدیل شد. این فاجعه محصول جهل نبود، بلکه محصول اطلاعات بود!

کتاب‌هایی مانند «چکش جادوگران» (Malleus Maleficarum)، اعترافات زیر شکنجه و گزارش‌های دادگاه‌ها، یک «واقعیت بیناذهنی» خلق کردند. جادوگران نه در دنیای واقعی، بلکه در دنیای اطلاعات وجود داشتند. این شبکه اطلاعاتی آن‌قدر قدرتمند شد که:

🔹هرگونه اعتراض به آن، به منزله‌ی همدستی با شیطان تلقی می‌شد و فرد معترض را به کام مرگ می‌کشاند.

🔹یک بوروکراسی کامل از الهی‌دانان، وکلا و چاپخانه‌داران از این صنعت خونین نان می‌خوردند.

این سیستم، قدرت و نظم تولید می‌کرد، اما ذره‌ای حقیقت تولید نمی‌کرد. این یک نمونه‌ی تکان‌دهنده از شبکه‌ای است که در آن، اطلاعات بیشتر نه تنها مشکل را حل نکرد، بلکه آن را وخیم‌تر کرد.

💡کشف جهل و سازوکار خوداصلاح‌گر

در مقابل این تفکر تمامیت‌خواه، انقلاب علمی نه با ادعای دسترسی به حقیقت مطلق، بلکه با «کشف جهل» آغاز شد. علم، برخلاف نهادهای دینی که مدعی خطاناپذیری هستند، قدرت خود را از سازوکارهای خوداصلاح‌گر می‌گیرد:

🔹نهادهای علمی به جای پاداش دادن به پیروی کورکورانه، به شک‌گرایی و کشف خطا پاداش می‌دهند (اصل: یا منتشر کن یا نابود شو).

🔹متون علمی مانند راهنمای روانپزشکی (DSM) دائماً بازنویسی می‌شوند و خطاهای گذشته (مانند بیماری دانستن همجنس‌گرایی) را می‌پذیرند؛ کاری که یک «کتاب مقدس» هرگز انجام نمی‌دهد.

علم، یک تلاش گروهی برای تصحیح خطاهای یکدیگر است، چون می‌داند که حتی نوابغ هم دچار سوگیری می‌شوند.

🤖 هشدار برای امروز: از «تروث جی‌پی‌تی» تا دیکتاتوری دیجیتال

و حالا نویسنده تمام این بحث‌های تاریخی را به امروز ما و آینده‌ی هوش مصنوعی گره می‌زند. رویای ایلان ماسک برای ساختن یک «هوش مصنوعی حقیقت‌جوی تمام‌عیار» (TruthGPT)، تکرار همان رویای خطرناک ساختن یک منبع خطاناپذیر است.

اینجاست که باید از تاریخ درس بگیریم. در آستانه انقلابی جدید، باید از خود بپرسیم:
آیا ما در حال ساختن هوش مصنوعی‌ای هستیم که مانند نهادهای علمی، دارای سازوکار خوداصلاح‌گر، شفاف و پذیرای نقد باشد؟

یا در حال ساختن یک «کتاب مقدس دیجیتال» هستیم؟ یک خدای جدید که حقیقت را به ما دیکته می‌کند و هرگونه شک و تردید در مورد آن، کفر و بدعت تلقی شود؟

بحث این فصل صرفاً درباره‌ی گذشته نیست؛ درباره‌ی معماری دنیای آینده است. اگر سازوکارهای خوداصلاح‌گر را در بطن فناوری‌های جدید تعبیه نکنیم، خطر تکرار جنون شکار جادوگران، این بار در قالبی دیجیتال و بسیار قدرتمندتر، بیخ گوش ماست.


🔗 برای دانلود فصل چهارم کلیک کنید.


🔹مروری بر کتاب «نکسوس» اثر یووال نوح هراری

🔹چرا باید پیوندگاه را بخوانیم؟

🔹فصل اول «پیوندگاه» | اطلاعات، پل ارتباطی میان انسان‌ها و جهان

🔹فصل دوم «پیوندگاه» | قدرت داستان‌ و پیوندهای نامرئی انسان

🔹فصل سوم پیوندگاه| وقتی ببرهای کاغذی گاز می‌گیرند