2 красавіка 1997 года ў Маскве прэзідэнты РБ Лукашэнка і РФ Ельцын падпісалі Дагавор аб Саюзе Беларусі і Расіі. Варта нагадаць, калі б палітычныя неафіты зноў казалі, што "это только путин".

Музей Вольнай Беларусі набыў каштоўны гістарычны артэфакт

Музей Вольнай Беларусі папоўніў фонды ўстановы каштоўным гістарычным артэфактам. Гэта сакрэтны ліст Яна Антонія Гараіна - барацьбіта супраць расейскага паглынання Рэчы Паспалітай. "Такім чынам пашырылася калекцыя на гістарычныя артэфакты розных эпох, што сведчаць пра шматвяковае змаганне беларускага народа за свабоду і годнасць", - адзначылі ў Музеі.

Набыты сакрэтны ліст напісаны ў 1773 годзе ўдзельнікам Барскай канфедэрацыі, дзяржаўным дзеячом Вялікага княства Літоўскага Янам Антоніем Гараіным, што займаў на той момант пасаду берасцейскага ваяводы. Ліст быў напісаны ва ўмовах, калі тэрыторыя Рэчы Паспалітай была наводненая расейскімі і прускімі войскамі, а паміж рознымі палітычнымі групоўкамі ўнутры краіны ішла зацятая барацьба.

Па гэтай прычыне аўтар ліста прымяніў шэраг захадаў засцярогі, усведамляючы ўзровень кантролю за прыватнай карэспандэнцыяй у дзяржаве. Сваё імя на капэрце ён пазначыў як “J. Niaroh”, што адкрывала таямніцу аўтара паслання пры прачытанні яго ззаду наперад – “J. Horain”.

Адрасатам ліста, накіраванага ў Гданьск, пазначаны нехта „Grycen”, але пакуль першасны агляд крыніц не дазволіў атаясаміць гэтае імя з кімсьці з сучаснікаў берасцейскага ваяводы. Завяршаючы ліст, ваявода дэманстратыўна напісаў на капэрце прывітанне расейскаму амбасадару, “майму дарагому Штакельбергу” – верагодна, з іроніяй, ці каб абараніць ліст ад старонніх вачэй. Захаванню ананімнасці аўтара служыла яшчэ і адсутнасць адбітку на сургучы, якім запячатваўся ліст.

Ліст быў напісаны 17 ліпеня 1773 года, калі праходзіў Падзяляльны Сейм (1773 – 1775), ініцыяваны Расеяй, Прусіяй і Аўстрыяй дзеля ўзаконьвання Першага падзелу Рэчы Паспалітай. За тры месяцы да гэтага адбыўся знакаміты пратэст наваградскага шляхціча Тадэвуша Рэйтана (“Тапчыце мяне, не тапчыце дзяржаву!”), а за два гады перад гэтым сам берасцейскі ваявода Ян Антоній Гараін далучыўся да Барскай канфедэрацыі, накіраванай супраць расійскай агрэсіі і супраць караля Станіслава Аўгуста Панятоўскага.

У сваім лісце Ян Антоній Гараін кранае розныя палітычныя тэмы, сярод іншага – што яго самога падгаворваюць “падпісаць што-небудзь” (верагодна, размова пра ўзаконьванне Першага падзелу), але на гэта брэсцкі ваявода адзначае, што ён „rezolucji nie biorę i takowej perswazji nie akceptuję” – “рэзалюцыі не бяру і на падобныя ўгаворы не згаджаюся”. У лісце таксама ўзгадваецца пляменнік Яна Антонія Гараіна, Ян Непамуцэн, які пазней стане ўдзельнікам паўстання Тадэвуша Касцюшкі.

Ян Антоній Гараін (1686 – 1777) – дзяржаўны дзеяч і ўраднік Рэчы Паспалітай. Ён паходзіў са шляхецкага роду Гараінаў герба «Шранява». У маладосці падтрымліваў партыю Станіслава Ляшчынскага, ваяваў супраць караля Аўгуста II. У 1720 годзе прызначаны віленскім пісарам гродскім. У 1729 годзе ён быў адным з тых, хто сарваў пасяджэнне Варшаўскага сойма. У 1731 годзе стаў віленскім чашнікам, а ў 1748 годзе – віленскім падкаморым. У 1733 г. атрымаў магілёўскае і ялоўскае староствы. У 1764 годзе прызначаны кашталянам берасцейскім. У 1765 годзе ўзнагароджаны ордэнам Святога Станіслава. У 1768 годзе быў прызначаны берасцейскім ваяводай. Ён займаў гэтую пасаду да сваёй смерці ў 1777 годзе.

Набыццё гэтага неардынарнага артэфакта стала магчымым дзякуючы падтрымцы Музея Вольнай Беларусі з боку Амбасады Каралеўства Нідэрландаў у Варшаве.

Магілёў у часы акупацыі 1941-1944 гг.: цунамі, падпольшчыкі, канцлагер

З гэтай лекцыі вы даведаецеся пра самую буйную тэхнагенную катастрофу на тэрыторыі Беларусі, што адбылася 10 красавіка 1942 года ў Магілёве і атрымала назву "Магілёўскае цунамі". На падставе гэтай і іншых падзей, вы пабачыце панараму акупаванага Магілёва, паслухаеце пра асаблівасці магілёўскага падполля, якое змагалася і супраць Гітлера, і супраць Сталіна. Таскама ў межах мерапрыемства пройдзе прэзентацыя кнігі-фотаальбома "Магілёўскае цунамі" пад аўтарствам А. Бацюкова, што выйшла нядаўна ў выдавецтве "Янушкевіч".

Лектар: Аляксей Бацюкоў — гісторык і даследчык.

Дата: 5 красавіка
Час: 13:00 (мясцовы час)
Месца: Музей Вольнай Беларусі (ul. Foksal 11, Warszawa)

Запрашаем далучыцца да размовы!

Гэты дзень у гісторыі. 3 красавіка 1991 года рабочыя Мінскага электратэхнічнага завода спынілі працу і разам з рабочымі Завода аўтаматычных ліній і Завода шасцерняў выйшлі на вуліцу. Калоны прайшліся па цэнтры Мінска да Дома ўрада.

Тады ж на плошчы Незалежнасці адбыўся адзін з найбуйнейшых у гісторыі Беларусі выступаў рабочых у абарону свайго сацыяльна-эканамічнага становішча. Спярша патрабаванні былі выключна эканамічныя: падвышэнне зарплаты і зніжэнне цэн. Аднак неўзабаве дадаліся палітычныя.

Рабочыя забастоўкі: як у Беларусі рабочыя і прадпрымальнікі абаранялі свае правы

Прымаюцца заяўкі на ўдзел у Летнім інстытуце ЕГУ (дэдлайн – 30 красавіка)

З 6 па 12 ліпеня ў ЕГУ пройдзе Летні інстытут з удзелам прафесараў Джэрэмі Адэльмана (Кембрыдж/Прынстан) і Ірыны Раманавай (ЕГУ) на тэму глабальнай і транснацыянальнай гісторыі ў эпоху адраджэння нацыяналізму. Інстытут разлічаны на студэнтаў прасунутага бакалаўрыяту, магістратуры і аспірантаў.

Нацыянальнаарыентаваная гістарыяграфія часта вядзе да выключэння краін Усходняй Еўропы з еўрапейскага кантэксту, аднясення іх да расійскай сферы дамінавання. Транснацыянальная парадыгма або падыходы дазваляюць размясціць рэгіянальную гісторыю ў больш шырокіх, глабальных умовах.

Да ўдзелу ў Летнім інстытуце будзе адабрана 15чалавек. Транспарт і выдаткі на пражыванне пакрываюцца. Заяўнікі павінны быць залічаны студэнтамі дзённай формы навучання на 2025-2026 навучальны год, студэнты бакалаўрыяту павінны паступаць на апошні год навучання. Заяўкі (больш падрабязна пра іх змест чытайце тут) можна дасылаць на адрас cbrs@ehu.lt да 30 красавіка.