باشگاه اندیشه

Forwarded from مدرسهٔ مطالعات دیالوگ‌ | باشگاه‌اندیشه

فیلسوفی که گوش می‌دهد

یادداشتی در معرفیِ دکتر علی‌اصغر مصلح به بهانهٔ برگزاری نشستِ «گفت‌وگو با خود و نسبت آن با گفت‌وگوی با دیگری»

دکتر علی‌اصغر مصلح را می‌توان از چهره‌های متمایز و تأثیرگذار فلسفه معاصر ایران دانست؛ نه‌فقط به‌واسطه‌ی جایگاه علمی‌اش در گروه فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی و فعالیت‌های آکادمیکش، بلکه به دلیل دغدغه‌ای که سراسر آثار و سلوک فکری‌اش را شکل داده: «فهم دیگری»، «آیین گفت‌وگو» و «نسبت فلسفه با فرهنگ». او نه صرفاً پژوهشگری در حیطه‌ی تاریخ فلسفه است و نه مفسری منفعل از سنت‌های شرقی، غربی یا اسلامی؛ بلکه کاوش‌گری زنده است در مرزهای فلسفه، فرهنگ و دیالوگ. سال‌هاست که مصلح تلاش کرده فلسفه را از انحصار گفتارهای انتزاعی برهاند و آن را به میدانی برای تعامل زنده و خلاق میان افق‌های فرهنگی بدل کند؛ چه در کلاس‌های درس، چه در آثار مکتوب و چه در گفت‌وگوهای عمومی‌اش.

به معرفی و ابداع او در سپهر فلسفی ایران مفاهیمی چند مطرح شده‌اند از جمله «فلسفه میان‌فرهنگی»، «فلسفه فرهنگ» و...
در کتاب فلسفه فرهنگ (۱۳۹۶) مصلح فرهنگ را نه موضوعی فرعی بلکه بستر اصلی اندیشیدن فلسفی معرفی می‌کند. به باور او، فلسفه در دل فرهنگ‌ها شکل گرفته، از آن‌ها تغذیه کرده و اگر بخواهد در جهان امروز مؤثر بماند، باید نسبت خود را با فرهنگ‌ها بازاندیشی کند. پژوهش‌های وی در معرفی فلسفه میان‌فرهنگی، امکانی تازه برای اندیشیدن سخن می‌گوید: امکان گفت‌وگوی میان‌فرهنگی، به‌جای تقابل‌های تاریخی یا ترجمه‌های منفعلانه.
تلاش‌های وی در زمینه بینش میان فرهنگی زمینه‌ساز برگزاری مساهمت‌های فکری فراوانی در عرصه‌های بین‌المللی میان ایران و مراکز فلسفی مهم جهان شد.
در همین امتداد، کتاب با دیگری؛ پژوهشی در تفکر میان‌فرهنگی و آیین گفت‌وگو (۱۳۹۷) یکی از مهم‌ترین آثار اوست؛ اثری تأمل‌برانگیز که در آن مصلح می‌کوشد با اتکا به سنت‌های فلسفی ایرانی–اسلامی و نیز نظریه‌پردازان میان‌فرهنگی مطرح، چارچوبی برای هم‌سخنی اصیل با دیگری ارائه دهد. این «دیگری» در دستگاه فکری او صرفاً بیگانه‌ای جغرافیایی نیست، بلکه هر آن چیزی است که ما را به بازاندیشی در خود فرامی‌خواند: از سنت و مدرنیته گرفته تا شرق، غرب، دین، فرهنگ، و حتی هویت ایرانی.
یکی از آثار خاص و عمیق مصلح، ادراکات اعتباری علامه طباطبایی و فلسفه فرهنگ است. او در این اثر می‌کوشد این مفهوم ادراکات اعتباری علامه طباطبایی_که شاید یکی از معدود قله‌ها و امکانات در دستِ کاربر را از حالت صرفاً معرفتی یا فلسفی خارج کند و آن را در گفت‌وگو با مسئله‌های فرهنگی، اجتماعی و اخلاقی جهان امروز قرار دهد. مصلح در اینجا نیز وفادار به پروژه‌اش است: بازخوانی سنت، نه برای تکرار، بلکه برای گفت‌وگویی تازه با زمانه.

حضور او در مجموعه پادکست‌های «تمهیدات» نشان‌دهنده‌ی تعهد او به گشودن زبان فلسفه به روی مخاطب عمومی و درگیر کردن اندیشه‌ی فلسفی با تجربه‌های معاصر است. او از معدود استادانی‌ست که توانسته میان زبان آکادمیک و بیان عمومی پلی بزند، بی‌آنکه دقت یا عمق فلسفی‌اش را فدای ساده‌گویی کند.
اما آنچه مصلح را صرفاً به یک نظریه‌پرداز تقلیل نمی‌دهد، نوع زیستن اوست. کسانی که در کلاس‌هایش حضور داشته‌اند یا در جلسات گفت‌وگویی‌اش شرکت کرده‌اند، از آیینی یاد می‌کنند که در آن «دیگری» نه تهدید است و نه حاشیه و نه صرفا مخاطبی برای حرف‌های استادانه، بلکه امکانی‌ست برای اندیشیدن دوباره به خود. گفت‌وگو برای او فقط یک روش یا تکنیک نیست، بلکه شکلی از تربیت است؛ تربیتی برای شنیدن، برای بردباری، برای مشارکت در حقیقتی که یک‌صدا نیست. در رفتار و گفتارش، نوعی فروتنی و وقار هست که با مبانی فکری‌اش هماهنگ است؛ همان فروتنی‌ای که موجب شده او را بیشتر اهل شنیدن بشناسند تا اهل گفتن.

ویژگی مهم دیگر او «به‌روز بودن» است. مصلح در عین وفاداری به سنت‌های فلسفی غربی، شرقی، ایرانی و اسلامی، درگیر پرسش‌های معاصر است: از بحران معنا و بی‌معنایی در جهان مدرن گرفته تا چالش‌های اخلاقی، معرفتی و هویتی در جهانی چندفرهنگ. او یکی از معدود فیلسوفانی‌ست که هم می‌توان از او درباره ابن‌سینا، علامه‌طباطبایی و دائو پرسید و هم درباره هگل،هایدگر، فوکو یا والدنفلس، و در همه مورد پاسخ‌هایی اندیشیده، متین، و معاصرانه شنید.
اگر فلسفه در ایران امروز بخواهد راهی تازه پیش گیرد ــ راهی که نه به تکرار سنت بسنده کند و نه به ترجمه‌ی صرف ــ باید به صدای کسانی چون دکتر علی‌اصغر مصلح گوش بسپارد؛ فیلسوفی که خود شنونده است، به گفت‌وگو باور دارد، آن را زندگی می‌کند، و از دل سنت، جهانی تازه برای تفکر می‌گشاید.

@dialoguecenter
@Dialogeschool
@bashgahandishe

1.13K views14:26