⚡️نقدی بر مستند «بهتان برای حفظ نظام»

قسمت اول

اخیرا مستندی با عنوان «بهتان برای حفظ نظام» از شبکه بی‌بی سی منتشر شد که در آن مشروع بودن بُهتان‌ به بدعت‌گزاران و مخالفان را نظر فقهیِ امام خمینی و آیت الله خامنه ای دانسته و بهتان‌سازی را یک دستور دینی در برخورد با مخالفان نظام جلوه می‌دهد.

اگرچه سازنده این مستند حسین باستانی است ولی براساس تحلیل‌های محسن کدیور ساخته‌ شده است که پیشین از این، مطالبی را نیزدرباره منتشر کرده بود. جناب کدیور در این مستند حضور پررنگی دارد و نظریه‌پردازی این مستند برعهده اوست.

در این مستند برای اثباتِ نسبتِ بُهتان برای حفظ نظام، ابتدا روایت معروف «داود بن صِرحان» نقد و بررسی قرار می‌گیرد و این نکته بیان می‌شود که عده‌ای از دین‌داران با سوء‌برداشت از تعبیر «باهتوهم» در این روایت، آن را به معنای بهتان و تهمت‌زدن به بدعت‌گزاران و مخالفان تفسیر کرده‌اند، در حالی که این تعبیر به معنای مَبهُوت کردن به وسیله استدلال است. دراین بخش از مستند نقدی از شهید مطهری نیز منتشر می‌شود که تفسیر بُهتان از این روایت را به «بعضی از آدم های کم سواد» نسبت می‌دهد.

اما در ادامه سازندگان این مستند با پخش دو سخنرانی از امام خمینی، تلاش می‌کنند ایشان را معتقد به مشروعیت بهتان‌سازی برای مخالفان سیاسی و دینی نشان دهند. سخنرانی اول مربوط به یکی از جلسات 13 گانه دروس ولایت فقیه امام خمینی در بهمن ماه 1348 در نجف است که امام پس از بیان جواز غیبت و لزوم رسوا‌‎ ‎کردن عده‌ای از روحانیون به شاه لقب «جل جلاله» داده‌اند، برای تأکید بر موضوع جوازغیبت این افراد می گوید: « حتی در یک روایتی که حالا یادم نیست کجاست، تهمتی که از گناهان کبیره است، در یک همچین مواردی گاهی وقت‌ها جایز می شود، گاهی وقت‌ها واجب می شود.»

همان‌گونه که مشخص است سخنرانی امام خمینی در اینجا یک موضع گیری سیاسی است و ایشان بدونِ ارزیابیِ علمی روایتی که آن را به صورت مبهم و اجمالی در خاطر دارند، مطلبی را بیان می کنند که شاید نظر فقهی ایشان نبوده است و فقط برای تأکید بر جواز غیبت بیان شده است. از همین‌رو در همان سال هنگامی کتاب ولایت فقیه در نجف برای چاپ آماده می‌شود، جملات مربوط به تهمت زدن از سخنان امام حذف می‌شود وبا تأیید ایشان این کتاب قبل از انقلاب منتشر می‌شود. ولی در این مستند، بیان می‌شود که این جملات بعدها توسط موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی حذف شده است.

همچنین در ادامه این مستند سخنرانی دیگری از امام خمینی مربوط به مرداد 1360 پخش می‌شود که ایشان با تاکید بر ضرورت و وجوب حفظ اسلام، مصلحت آن را از تمام احکام بالاتر می‌داند، آن گونه که برای حفظ اسلام می‌تواند دروغ گفتن هم واجب شود، شرب خمر هم واجب شود.

اما تهیه‌کنندگان این مستند به مخاطبین این‌گونه القا می‌کنند که گویا دروغ گفتن برای حفظ نظام، با این سخنان موضوعیت و فعلیت یافته است و امام و مسئولین دروغ گویی را به یک قانون برای حفظ نظام یا حتی دفاع از آن تبدیل کرده‌اند. در حالی که سخن امام در مقامِ امکان فرضی است نه جواز فعلی دروغ‌گویی و قانون عمومی شدن آن. به دیگر سخن، احرازِ دروغ خاصی که حفظ نظام تنها منوط به بیان آن است، شاید هیچ‌گاه صورت نگیرد، همان‌گونه که شاید هیچ‌گاه احراز نشود که کسی برای حفظ نظام، فقط و منحصراً باید شراب بنوشد.

اما از آنجا که سازندگان این مستند به مطلبی از آیت الله خامنه‌ای برای نسبت دادن «بهتان برای حفظ نظام» دست نیافته‌اند، با تکیه بر #تکنیک‌های_رسانه‌ای کوشیده‌‌اند که این اندیشه را به ایشان نسبت دهند. مثلاً در ابتدای این مستند دریافت نشدن پاسخ از سایت رهبری درباره مشروعیت تهمت به مخالفان را به گونه‌ای نمایش می‌دهند که گویا رهبری جوابی مثبت به مشروعیت تهمت به مخالفان داشته‌اند و از بیان آن خودداری کرده‌اند. همچنین سازندگان این مستند با طرح موضوع نزدیکی و ارتباط آیت الله مؤمن با رهبری، به سراغ کتاب مبانی تحریر الوسیله ایشان می‌روند و پس از اذعان به این که وی نیز تهمت‌زدن به بدعت‌گزاران را نامشروع می‌دانند، متن یک احتمالِ ایشان را که درباره جواز نسبت‌های غیرمعلوم‌ به بدعت گزاران است، برجسته می‌کنند. سازندگان این مستند با این مقدمه‌چینی می‌خواهند طرح احتمالات را در کتاب آیت الله مؤمن به عنوان نظر دینی آیت الله خامنه‌ای به مخاطب جلوه دهند.

ادامه یادداشت در پست بعدی
مهدی سائلی
@asrehooshmandi

💠 رسانه‌ها واقعیت را می‌سازند!

🔸سواد رسانه‌ای مبتنی بر #تفکر_انتقادی و آشنایی با #تکنیک‌های_رسانه‌ای کمک می‌کند تا مواجه‌ای فعالانه، هوشمندانه و ایمن با تولیدات رسانه‌ای داشته باشیم!

@HOD8HOD