📍حرف‌راه | امیرمهدی مناقبی
177 subscribers
19 photos
20 links
جامعه | دین | فرهنگ در ایران

📍"حرف‌راه" با نیم‌فاصله چیزی شبیه ترکیب آزادراه است؛ راه حرف.
از راهی که طی شده و آنچه در پیش است حرف می‌زنم.

✍️ امیرمهدی مناقبی
طلبه | مسئول گروه بررسی‌های راهبردی میراث


پیام مستقیم
@managhebi

کانال گروه میراث
@mssinst
Download Telegram
📎 تصویر یادداشت یک قرن پس از فرمان ملوکانه

حضور دختران بدون حجاب در حال زنجیرزنی در دسته عزاداری - کرج - محرم ۱۴۰۳
👍2
رادیو گفت‌وگو - مناقبی
🎙 مسئله وحدت:
منافع ملی - چالش‌های شیعی


🔸️ ۲۸ شهریور به مناسبت هفته وحدت مهمان برنامه "در مسیر اندیشه" رادیو گفت‌وگو بودم.
بخش‌های مربوط به عرایضم را به‌صورت جداگانه تقدیم می‌کنم.

صوت کامل برنامه را اینجا می‌توانید بشنوید.

▫️ @am_managhebi
3👍3
📍اجرای کاروانسرا و قافله مذهب!
به بهانه کنسرت فرضی خانم پرستو احمدی و روزگار متدینان سنتی

امیرمهدی مناقبی
🗓 ۲۳ آذر ۱۴۰۳

🔸️ ساعت ۹ شب ۲۱ آذر ۱۴۰۳، کنسرتی فرضی-مجازی با تک‌خوانی خانم پرستو احمدی، بدون حجاب و به گفته خودشان با پخش زنده از یوتویوب در ایران اجرا شد.
تصویر بالا را ببرید به ۱۰ سال قبل؛ ۲۱ آذر ۱۳۹۳.
چه می‌شد؟
التهابی بود که به درون حوزه‌های علمیه و جریان متدین می‌افتاد.
۱۰ سال بعد و در اکنون، آب از آب تکان نمی‌خورد.
چه شد که در ۱۰ سال از آنجا به اینجا رسیدیم؟
نهاد دین و جامعه چه هزینه‌های مادی و معنوی پرداخت تا اینجا؟
۱۰ سال بعد چگونه خواهد بود؟
آیا می‌شد راه دیگری رفت؟


🔸️ بخشی از مردم و به صورت خاص بخشی از جوانان می‌خواهند به روش دلخواه خودشان زندگی کنند. روش دلخواه آنان مطابق با روش دلخواه حوزه‌های علمیه و متدینین سنتی نیست و ذیل جریان جهانی زندگی تعریف می‌شود.
جریان سنتی دین طی چهار دهه گذشته با استفاده از قدرت اجتماعی و سیاسی، روش مطلوب خود را به بخش متفاوت جامعه تحمیل کرده است.
اکنون در دنیای گوشی‌های هوشمند، شبکه‌های اجتماعی و ... دیگر امکان آن تحمیل‌های سابق وجود ندارد و افراد قدرت کنشگری مستقل بیشتری دارند.


🔸️ هم‌اکنون چند راه روبروی دین سنتی مطرح است:
1️⃣ مقاومت خشن: ادامه به تلاش برای تحمیل روش دلخواه
2️⃣ انفعال و انزوا: نادیده گرفتن تغییرات و قهر با بخشی از جامعه
3️⃣ تعامل پویا: تعامل با بخش متفاوت جامعه در مسائل مشترک و به رسمیت شناختن تغییرات

ظاهرا بخش مهمی از جریان سنتی دین از گزینه مقاومت خشن به گزینه انفعال و انزوا روی آورده است و گزینه‌های ۱ و ۳ در میان جریان سنتی پیروان کمتری دارد.


🔸️ به گمان بنده از بدترین اقداماتی که متدینان می‌توانند ذیل گزینه‌های ۱ و ۲ انجام دهند صورت‌بندی این اتفاقات و تغییرات به عنوان اقداماتی با انگیزه‌های ضددینی و ضداخلاقی است.
بنا بر باور گروه متدینان سنتی، اقداماتی مانند کنسرت مجازی خانم احمدی تناسبی با آنچه از دین و اخلاق آموخته‌اند ندارد؛ اما این که خودشان با دست خودشان دیگری بسازند و دشمن‌تراشی کنند بازی دو سر باخت است.
این جریانی که در جامعه رفتار متفاوتی دارد مطلوبی از زندگی دارد که در پی آن مطلوب است.
ممکن است به صورت اولیه نیت مبارزه با دین را نداشته باشد مگر این که ما با دست خودمان به او این هویت و نیت را بدهیم و بازی را آغاز کنیم که از پیش شکست در آن و خسارات وارده مشخص است.


🔸️ راه سوم که تعامل پویاست هنوز پا نگرفته است. منظور از تعامل پویا وادادگی در تقیدات دینی نیست بلکه وارد گفت‌وگو شدن با جامعه و تمرکز بر اشتراکات به جای اختلافات است. یعنی توسعه بخش‌های مشترک و کم تنش کردن بخش‌های اختلافی.
شاید بتوان برای تعامل پویا این شاخص‌ها را برشمرد:
- توجه به کرامت انسان و احترام متقابل
- فهم تغییرات جامعه خارج از چهارچوب نیت‌خوانی و دشمن‌تراشی
- تعامل در نیازها و ارزش‌های مشترک با بخش‌های مختلف جامعه
احتمالا این رویکردها را در کنش امام موسی صدر در لبنان می‌توان یافت.


🔸️ امکان داشت بعد از جریان زن، زندگی، آزادی شکل‌گیری جریان سوم (تعامل پویا) تسریع شود اما چنین نشد.
به نظر می‌رسد یکی از دلایل شکل نگرفتن جریان سوم، عدم پیوند گسترده سه ضلع خیرین امور دینی، روحانیت و فعالان مذهبی است که اعتقاد به تعامل پویا دارند.
خیرینی که از کنش‌های تعامل پویا حمایت کنند در کنار روحانیونی که الهیات و مشروعیت را بیاورند در کنار کنشگرانی که اقدامات اجتماعی و فرهنگی را پیش ببرند.


🔸️ شاید این جریان نیاز به میانجیگرانی داشته باشد که پیوند این سه ضلع را تسهیلگری و تسریع کنند.
میانجیگرانی که باورمندان به تعامل پویا با جامعه را در این سه ضلع به همدیگر وصل و بین آنها پروژه مشترک تعریف کنند. این میانجیگران می‌بایست خودشان عضو یکی از این اضلاع باشند.
انتظار می‌رود جریان تعامل پویا در صورت فعال شدن بتواند بخش سرگردانی از جامعه مذهبی و بخش خاکستری گسترده‌ای را در ایران با خود همراه کند.

▫️ @am_managhebi
6👍3
📍از سقوط تهران تا سقوط دمشق
چرا تشیع در میدان زمین می‌خورَد؟

✍️ امیرمهدی مناقبی
🗓 ۲۹ آذر ۱۴۰۳

🔸️ دیشب گزارش اخیر خانم کوهنورد، خبرنگار بی‌بی‌سی از شرایط شیعیان و حرم‌های اهل بیت (علیهم السلام) در سوریه را دیدم. بسیار ناراحت کننده بود.


🔸️ هفت سال پیش در آبان ۱۳۹۶ سرلشکر
شهید قاسم سلیمانی در نامه‌ای پایان داعش را در عراق و سوریه اعلام کرد.
بعد از آن همه هزینه‌های مادی، معنوی و انسانی که منجر به شکست داعش شد، تشیع ۶ سال فرصت داشت به گونه دیگری در سوریه فعالیت و پایگاه خود را تقویت کند.
۶ سال فرصت داشت تا سرمایه‌ اجتماعی و سرمایه فرهنگی خود در سوریه را افزایش دهد، اما به فکر نبودیم. شاید فکر می‌کردیم مسئله جمهوری اسلامی است نه تشیع!


🔸️ می‌شد با ۶ سال فعالیت‌های عام‌المنفعه اجتماعی، فرهنگی، آموزشی و اقتصادی یک پایگاه قابل قبولی ایجاد کرد تا امروز نگران پاره‌های تن‌مان در نبل و الزهراء نباشیم.
می‌شد جاگیری سوریه در جغرافیای تشیع به گونه‌ی دیگری باشد. اما نشد!
این به معنی حمایت و تثبیت بشار اسد نیست بلکه در جهت گسترش عمق نفوذ معنوی تشیع در ورای حکومت مستقر و خدمت به مردم منطقه است.


🔸️ این از دمشق اما از تهران بگوییم. در ۱۴۰۱ با فوت خانم مهسا امینی آتشی از زیر خاکستر سر برآورد که کاملا قابل پیش‌بینی بود. نزدیک به ۴ ماه کل کشور درگیر التهاب بود و پس‌لرزه‌های آن تا الان ادامه دارد.
در آن درگیری‌ها معترضان از کف خیابان‌ها جمع شدند اما پوشش زنان، مخالفت با دین رسمی و تعرض به روحانیان به مرحله جدیدی وارد شد.


🔸️ شخصیت‌های موثر شیعی و حوزه‌های علمیه در ایران عموما با برخوردهای خشن با معترضان همراهی نکردند و اکنون بعد از دو سال با سیاست‌ الزام به حجاب و استفاده از خشونت، صریح‌تر مخالفت می‌کنند؛ اما چه سود؟ حالا که همه هزینه‌‌های منفی آن فاجعه را پرداخت کردیم؟
نوشدارو پس از مرگ سهراب؟


🔸️ تشیع چه بخواهد و چه نخواهد درگیر بازی بزرگتری است که محدود به مدرسه، حسینیه و مسجد نیست.
در این دوران گذار از نظم قبلی جهانی هر گروه دارای قدرت، بازیگری جدی است. یا می‌برد و یا می‌بازد.
تشیع چه بخواهد و چه نخواهد علاوه بر معادلات اجتماعی و فرهنگی حتی در معادلات جهانی مثل کریدورها نقش ایفا می‌کند و یک بازیگر منطقه‌ای و جهانی است.


🔸️ تشیع بعد از تشکیل جمهوری اسلامی گویی بخشی از وظایف خود را به حکومت شیعی واگذار کرده است اما واقعیت‌های جهان به واگذاری‌های ما توجه نمی‌کند و منطق خود را تحمیل می‌نماید.
هیچ دولتی توانایی مدیریت بهینه و مطلوب نهادهای مدنی و دینی را ندارد و جمهوری اسلامی در شرایط فعلی به طریق اولی این امکان را ندارد.


🔸️ باید سازمان تشیع بازسازی شود. باید بازسازی شود تا بتواند در روندهای کلان، موثر باشد و در مدیریت مسائلی مثل آنچه بر تهران و دمشق رفت نقش ایفا و از کیان و پیروان خود حمایت کند.

به نظر می‌رسد برای بازسازی سازمان تشیع متناسب با نیازهای روز دو اقدام هم‌زمان باید صورت پذیرد:
1️⃣ ایجاد اندیشکده‌های شیعی در جهت شناخت شرایط و ارائه راهبرد 2️⃣ بازسازی موسسات و نهادهای مذهبی برای کنشگری در سطح منطقه‌‌‌ای و جهانی


🔸️ اگر بهترین اندیشکد‌ها تاسیس شود اما بدنه اجرایی تشیع مثل الان ضعیف باشد عملا فایده‌ای ندارد.
از سمت دیگر اگر سازمان‌های قوی تشکیل شوند و به ایده‌ها و افکار رهبران خود اکتفا کنند احتمالا تغییر جدی حاصل نخواهد شد.


🔸️ به باور این قلم اگر این تغییرات با محوریت قم و نجف انجام شود احتمال موفقیت بیشتر خواهد بود.
سنت تاریخی زعامت و سامان‌یابی تشیع امروز به نهاد مرجعیت رسیده است و اگر تغییرات در پیوند با این درخت کهن شکل بگیرد ریشه‌های عمیق‌تری خواهد داشت.


🔸️ باید از سرعت و عمق تحولات و شکست‌های اخیر عبرت گرفت. دیروز در تهران زمین خوردیم و امروز در دمشق. تسری شکست‌ها به بیروت و بغداد و بامیان بسیار نزدیک است.
این بازی بزرگی است که قدرت‌های سیاسی، نظامی و اقتصادی پشت آن هستند و ما امکان خروج از آن‌ را نداریم. یا باید آن قدر ضعیف شویم که از معادلات حذف گردیم یا خود را بازسازی کنیم‌ و تعریف نویی از قدرت و نفوذ تشیع ارائه دهیم.

▫️ @am_managhebi
👍62
📎 تصویر یادداشت از سقوط تهران تا سقوط دمشق

📌 بخشی از گزارش بی‌بی‌سی فارسی درباره وضعیت شیعیان و حرم‌های اهل‌ بیت (علیهم السلام) در سوریه
📍رسم آقاخان و راه ایران شیعی
درسی از کنشگری کریم آقاخان، پیشوای تازه درگذشته اسماعیلیه

✍️ امیرمهدی مناقبی
🗓 ۲۳ بهمن ۱۴۰۳

🔸 کریم آقاخان با اقدامات متنوع خیریه در دنیا شناخته می‌شود. از توسعه مناطق محروم و نجات محیط زیست تا جایزه معماری و موسیقی.
او کنش محترمانه‌ای داشت و احترام را برای خود و پیروانش به ارمغان آورد. از خود و اسماعیلیه چهره‌ای انسانی و فرافرقه‌ای ساخت و به لوازم آن پایبند ماند.
اقدامات آقاخان، چند بعدی و توسعه‌ محور بود. نگاه بلندمدت را می‌توان در برنامه‌های او به وضوح دید.

🔸 متاسفانه تشیع در ایران با وجود نیاز شدید به چنین اقدامات و چهره‌‌هایی، در این زمینه بسیار فقیر است. اگر روحانیت شیعه طی دهه‌های گذشته چنین کنشگران فرافرقه‌ای و انسان‌محوری در ایران داشت شرایط دین در ایران به گونه‌ی دیگری بود.
این یادداشت با به رسمیت شناختن نیازهای فراوان داخلی، متمرکز بر نیازهای برون مرزی ایران و تشیع است.

🔸️ بنابر دلایلی ایران از زمان محمدرضا پهلوی تا امروز بخشی از عمق راهبردی (فرهنگی و نظامی) خود را در غرب کشور و تا لبنان و دریای مدیترانه تعریف کرده است. این اقدام هم‌زمان با عدم توجه کافی به فرصت‌های ایران در مرزهای شرقی بوده است.

🔸️ ما در آسیای میانه، افغانستان، پاکستان و حتی هندوستان فرصت‌های مهمی با اتکا به مذهب تشیع و زبان فارسی داریم. فرصت‌هایی که برای بقا و اقتدار ایران و تشیع سرنوشت‌ساز هستند؛ اما همزمان دو نگاه در کشور وجود دارد که مانع تقویت ریشه‌های شرقی ماست: فرقه‌گرایی و سیاسی‌گری.

🔸️ کریم آقاخان با حذف دو رویکرد حساسیت برانگیز فرقه‌گرایی و سیاسی‌کاری توانست در این مناطق پایگاه اسماعیلیه را به مراتب محکم‌تر از قلعه الموت در قلب‌ها و اذهان بنا کند.
او می‌توانست با اقداماتی فرقه‌ای در پی گسترش و تبلیغ مستقیم اسماعیلیه باشد اما با صبوری توانست امنیت و احترام بلندمدت را برای پیروان خود به یادگار بگذارد.
او پذیرفته بود اسماعیلیه در اقلیت است و راهبردی منطبق با این واقعیت بنا کرده بود.

🔻 ۱/۲
▫️@am_managhebi
👍3
🔻۲/۲
🔸️ فرصت کنش‌های مشابه کریم آقاخان برای شیعیان ایران مهیا است. گسترش عمق فرهنگی در شرق کشور نیاز عمیق امروز ایران و تشیع است.
به صورت خاص بعد از سقوط سوریه و تضعیف محور مقاومت این نیاز تشدید شده است. از سمت دیگر تهدیدهای امنیتی از سمت شرق کشور رو به ازدیاد است و برخی تحلیلگران بحران‌های سختی را از آن ناحیه پیش‌بینی می‌کنند‌.

🔸️ برای ایجاد عمق راهبردی ایران و تشیع در شرق کشور توسط کنشگران شیعه ایرانی، توجه به ۹ نکته ذیل داری اهمیت است:

1️⃣ دوری از فرقه‌گرایی:
توجه به فعالیت‌های عام‌المنفعه جهت خدمت به همه مردم بدون تبعیض مذهبی و بدون تبلیغ مستقیم و دعوت به تشیع.

2️⃣ اجتناب از صدور انقلاب:
هرگونه اقدامی که در جهت نفوذ سیاسی ایران باشد موجب شکست در میان مردم مناطق هدف و ایرانیان داخل کشور خواهد شد. همچنین اقدامات متقابل رقبا و مخالفان ایران را هم در پی خواهد داشت.

3️⃣ مشارکت مردم محلی:
تا حد امکان اقدامات با مشارکت و تعامل مردم بومی منطقه باشد تا به صورت طبیعی شکل بگیرد و به کیفیت، اثربخشی و دوام آن کمک کند.

4️⃣ توجه به توسعه پایدار:
تجربه فعالیت‌های خیریه شیعیان ایران در منطقه بیشتر معطوف به کمک‌های امدادی در بلایا و سوانح بوده. اما برای تأثیرگذاری عمیق نیاز به اقداماتی معطوف به رفع نیازهای بلندمدت است.

5️⃣ مشارکت با نهادهای بین‌المللی:
تجربه ایران و تشیع در این گونه اقدامات کم است اما موسسات و مراکز بین المللی هستند که تجربه، توان و انگیزه این دست فعالیت‌ها را دارند.
جلب مشا‌رکت آنها موجب انتقال دانش، افزایش کیفیت و کاهش حساسیت‌ها خواهد شد.

6️⃣ شفافیت و پاسخگویی:
طبیعی است که هدایت این اقدامات از داخل ایران بسیاری از کنشگران را حساس کند. با گزارش‌دهی و شفافیت اقدامات می‌توان از میزان حساسیت‌های مذهبی و سیاسی کاست.

7️⃣ توسعه الهیات خدمت به انسان:
انجام این اقدامات فارغ از فرقه‌گرایی نیازمند الهایاتی توسعه یافته در جهت تبین منطق دینی خدمت به نوع بشر فارغ از مذهب افراد است. الهیاتی که در تشیع وجود دارد ولی به محاق رفته است.

8️⃣ پیوند با شیعیان و فارس‌زبانان:
شرکای اصلی حضور منطقه‌ای ما، شیعیان و فارس‌زبانان هستند. اقدامات منطقه‌ای باید به گونه‌ای باشد که:
▫️ شیعیان و فارس‌زبانان مشارکت جدی در آن داشته باشند.
▫️ موجب همبستگی بیشتر آنها با شیعیان و فارس‌زبانان ایران شود.
▫️ حضور آنها در طرح‌ها موجب جلب احترام برای آنها در بین غیر شیعیان و غیر فارس‌زبانان شود.

9️⃣ مدیریت ذی‌نفعان و ایجاد موازنه:
کشورهای عربستان، ترکیه، آمریکا و رژیم صهیونیستی مخالف افزایش عمق راهبردی ایران و تشیع در شرق خواهند بود.
موضع روسیه برای این قلم شفاف نیست اما چین می‌تواند همراه مهم این طرح باشد.
چین برای پیشرفت ابتکار (کریدور) کمربند جاده از اقداماتی که موجب افزایش امنیت و مهار بنیادگرایی و خشونت می‌شود استقبال خواهد کرد؛ چه این که این اقدام توسط کشوری با منافع مشترک باشد.
می‌بایست با استفاده از تضاد منافع این قدرت‌ها، موازنه‌ای در جهت پیشبرد این ایده بنا کرد.

🔸️ جریان‌های سیاسی و امنیتی ایران باید به این مهم توجه کنند که با توجه به حساسیت موضوع، بخشی از این اقدامات صرفا از عهده نهادهای مدنی و مردمی (واقعی) بر می‌آید و هرگونه مداخله حاکمیتی منجر به شکست آن خواهد شد.

🔸️ متاسفانه از دشواری‌های رقم خوردن این اقدام نبود تجربه ملی و شیعی است.
فقدان چهره‌ها و موسسات معتبر مذهبی که در جهت محرومیت‌‌زدایی بلندمدت و توسعه پایدار فعالیت کرده باشند به همراه خلاء نگاه امنیتی که بتواند لوازم این اقدامات را درک کرده و بدون مداخله بیجا به ایجاد عمق راهبردی و امنیت پایدار کمک کند از چالش‌های این پیشنهاد است.

🔸️ این قلم اعتقاد به ارزش ذاتی خدمت به انسان دارد و الهیات شیعی را نیز راهنمای این مسیر می‌داند اما این یادداشت صرفا به بخشی از جنبه‌های کارکردی این رویکرد پرداخته است.
راه دشواری است اما برای ایران و برای تشیع باید در آن قدم نهاد؛ باشد که راه خود بگویدمان چون باید رفت.

🔻۲/۲
▫️@am_managhebi
👍4
📎 تصویر یادداشت رسم آقاخان و راه ایران شیعی

📌 گزارش تصویری بی‌بی‌سی فارسی از تعامل کریم آقاخان در شرق ایران
👍3
📍پاپ فرانسیس، آن روحانی دوست‌داشتنی

✍️ امیرمهدی مناقبی
🗓 ۱۰ اسفند ۱۴۰۳

🔸️ من پاپ فرانسیس را دوست دارم؛ از ابتدایی که آمد دوستش داشتم. او حامل برخی ارزش‌هایی بود که می‌خواستم: فروتنی، مهربانی، گشاده‌رویی، توجه به فرودستان، نگرانی برای آنچه که مردم نگران آن هستند، توجه به زندگی و دردهای انسان.
او برای من یک مرد روحانی بود.

🔸️ او با مردم جهان حرف مشترک، درد مشترک و پروژه مشترک دارد. از درد جنگ و مشکلات محیط زیست تا مسائل معنوی و اخلاقی در حیطه دغدغه‌های او جای می‌گیرد. از آن دورها آن قدر به ما نزدیک است که چندی پیش به دوستی گفتم اگر پاپ برای مسئله پناهجویان افغانستانی در ایران پیامی بدهد و اقدامی کند تعجب نخواهم کرد؛ همان طور که در سفر به یونان به پناهجویانی که اکثرا افغانستانی بودند سر زد و درد آنها را بازگو کرد.

🔸️ تصویری که برای بالای حساب کاربری پاپ در ایکس (توییتر) انتخاب کرده‌اند برایم جالب است؛ پیرمرد روحانی دست پشت گوشش گذاشته تا صدای مردم عادی و جوانان را بهتر بشنود؛ نمادین و هوشمندانه.
از تصاویر پاپ بیش از لحظاتی که به نیایش رفته است، خنده‌هایش با کودکان و اقشار مختلف مردم را دوست دارم. حال که مریض است همان‌ کودکانی که برای‌شان دست تکان می‌داد برایش نقاشی می‌فرستند و برای سلامتیش دعا می‌کنند.

🔸️ در دنیایی که ترامپ و راست‌گرایان افراطی با انتخاب مردم سوار مرکب قدرت می‌شوند، او آن مرد روحانی است که بر روی ارزش‌های اخلاقی می‌ایستد، از مرکب به زیر می‌آید و با فرودستان و دردمندان می‌نشیند.
در دنیایی که رویای قصرنشینی چشم‌ها را کور کرده است از کاخ محل اقامت رسمی خود به اقامتگاهی ساده‌تر نقل مکان می‌کند.
این اقدامات حتی اگر نمادین هم باشد در این عصر دنیازدگی زیبا و موثر است.

🔸️ پاپ از آن سر دنیا می‌آید به دیدار آیت الله سیستانی و از ایشان تشکر می‌کند. در این دیدار از آیت الله بابت دفاع از آسیب‌پذیرترین و تحت آزار و اذیت‌ترین آسیب‌دیدگان در میان خشونت‌ها تشکر می‌کند و برای تأیید حرمت زندگی بشری و اهمیت وحدت مردم عراق قدردانی می‌نماید.
این دیدار بیش از آن که علو جایگاه مرجعیت اعلای عراق را نشان بدهد بزرگی شخصیت پاپ را به رخ می‌کشد. او نشان می‌دهد که با بسیاری از انسان‌ها درد مشترک و پروژه مشترک دارد.

🔸️ او ‌می‌تواند الگویی برای حضور و کنش روحانیت در دنیای معاصر باشد. خصوصیات اخلاقی پاپ را در بسیاری از روحانیون شیعه‌ای که توفیق درک آنها و یا ذکر یادشان را داشتم دیده‌ام اما پاپ برای من دو ویژگی خاص دارد:
1️⃣ او توانست در دنیای معاصر این اخلاق نیکو را به مرجعیت دینی پیوند بزند و مقهور سنت رایج نشود.
2️⃣ با انسان معاصر، درد، مسئله و پروژه مشترک دارد.

🔸️ امیدوارم او و همه روحانیان ادیان ابراهیمی پرچمدار فضیلت‌های اخلاقی در دنیای تاریک ما باشند و بتوانیم به فرموده قرآن کریم بر حق مشترک بین خود گرد آییم:
بگو اى اهل كتاب بياييد از آن كلمۀ حقّ كه ميان ما و شما يكسان است پيروى كنيم كه به جز خداى يكتا هيچ كس را نپرستيم و چيزى را شريك او قرار ندهيم و برخى، برخى را به جاى خدا به ربوبيّت تعظيم نكنيم.


او را دوست دارم و برای سلامتیش دعا می‌کنم.


▫️ @am_managhebi
11👎4
📍تجربه اولین اندیشکده شیعی
نکاتی در پیوست گفت‌وگوی تجربه میراث

✍️ امیرمهدی مناقبی
🗓 ۲۶ اردیبهشت ۱۴۰۴

🔸️ گروه بررسی‌های راهبردی میراث شاید اولین تجربه اندیشکده شیعی بود. اندیشکده‌ای مردم‌نهاد که تلاش می‌کرد به مسائل اجتماعی و فرهنگی شیعیان ایران بپردازد.
اکنون تصمیم بر این شده است که میراث، بعد از انتشار گزارش بعدی خود به حالت تعلیق درآید.

🔸️ چندی پیش با دوست بزرگوارم جناب آقای معینی درباره تجربه ۵ ساله گروه میراث گفت‌وگو کردیم. هدف این گفت‌وگو ثبت تجربه میراث برای کسانی بود که تمایل دارند برای تشیع فعالیت اندیشکده‌ای انجام دهند.

🔸️ می‌خواستم به همراه این گفت‌وگو به صورت مکتوب مشاهدات و جمعبندی خودم را بنویسم ولی هنوز موفق نشده‌ام. با توجه به بازخوردهایی که بعد از انتشار این گفت‌وگو گرفتم فعلا این نکات را به اختصار می‌نویسم:

1️⃣ اندیشکده در شکاف دانش و قدرت فعالیت می‌کند‌. یعنی جایی که قدرتی برای سیاستگذاری و اعمال یک تصمیم برای سرنوشت جمعی وجود دارد ولی دسترسی به دانش لازم و سیاست مناسب نیست.
بر اساس تجربه میراث به نظر می‌رسد نهادهای دینی مستقل در ایران تمایل و یا توان ورود به این عرصه را ندارند. گویی خود را متکفل امر اجتماعی نمی‌دانند و محدود به شعائر و مناسک شدند آن هم به روش خودشان.


2️⃣ اگر به ابتدای میراث برگردم حتما بیشتر به کانون‌های قدرت دینی نزدیک خواهم شد. می‌بایست در تعامل مستقیم، نیازهای آنها را دقیق‌تر شناخت و همچنین برای تحقق سیاست‌های پیشنهادی به صورت مستقیم مذاکره کرد.
هدف اندیشکده تغییر سیاست است و این که مثل پژوهشکده تولید دانش و ادبیات کند برایش کافی نیست.


3️⃣ اندیشکده در حالت عادی باید بر نیازهای سیاستگذار تمرکز کند. یعنی ببیند در چه اموری سیاستگذار می‌خواهد تصمیم بگیرد و نیاز به حمایت کارشناسی دارد.
میراث در ابتدا می‌گفت نهاد دین در ایران به مسائل اجتماعی و فرهنگی توجه نمی‌کند و آن را مسئله خود نمی‌داند لذا من می‌خواهم روی این موضوع کار کنم. این که میراث موضوعی را که برای سیاستگذار مسئله نیست انتخاب کرد یعنی مسیر بسیار دشواری انتخاب شده بود.
اگر میراث اندیشکده‌ای متمرکز بر شعائر و یا مواجهه با ادیان و فرق بود احتمالا بیشتر محل رجوع نهاد دین قرار می‌گرفت.


4️⃣ یکی از ابزارهای مهمی که یک اندیشکده در ایران باید به آن توجه کند رسانه است. متاسفانه بسیاری از سیاستگذاران ما چه در لایه حاکمیت و چه در نهاد دین عادت به خواندن گزارش و مواجهه حرفه‌ای با مسائل ندارند لذا با ابزار رسانه باید جلب توجه و ایجاد فشار نمود. رسانه به شکلی ایجاد قدرت می‌کند.


5️⃣ ابزار دیگر خلق قدرت برای اندیشکده، ایجاد ائتلاف است. می‌بایست با کنشگرانی که با رویکرد و سیاست‌های پیشنهادی شما همراه هستند ارتباط بگیرید و در جهت تحقق سیاست‌های مطلوب ائتلاف کنید.


6️⃣ فعالیت اندیشکده‌ای نیاز به دانش خاص دارد. اندیشکده با تعریف معاصر آن در دنیا حدود یک قرن عمر دارد و در کشور ما بسیار نوپاست. بنابر این، منابع، اساتید و در کل دانش انباشته مناسبی در ایران موجود نیست. برای فهم ماهیت و روش اندیشکده باید زمان قابل توجهی اختصاص داد و تلاش نمود.
یکی از چالش‌های این عرصه حضور برخی اساتید و پژوهشگران دانشگاهی ناآشنا با این عرصه در جایگاه مشورت به اندیشکده است. اساتیدی که تمایز روشی اندیشکده و پژوهشکده برای ایشان روشن نیست و در مشورت‌های خود آدرس غلط می‌دهند.


7️⃣ اندیشکده پژوهشکده نیست. چون دانشگاه نتوانست به صورت مستقیم نیاز سیاستگذار را برطرف کند ماهیتی در بین دانشگاه و دستگاه سیاسی ایجاد شد.
هدف دانشگاه حرکت در مرزهای دانش و تولید علم است و به خاطر همین بر روی موضوعات خاص و ریز هم کار می‌کند و سوگیری ارزشی نباید داشته باشد.
اما هدف اندیشکده ارائه پیشنهاد سیاستی و ایجاد تغییر است. برای همین فهم عمیق محدودیت‌ها و نیازهای مخاطب برای اندیشکده بسیار مهم است و چون سراغ تجویز می‌رود حتما مبانی ارزشی و سوگیری مشخصی دارد.
اینها نمونه‌ای از تفاوت‌های کار دانشگاهی و کار اندیشکده‌ای است.


🔸️ با توجه به آنچه در این مدت یافتم تشیع برای مواجهه با چالش‌های پیچیده معاصر بیش از پیش به اندیشکده نیاز دارد. اندیشکده‌هایی که با رویکردهای ارزشی متفاوت به موضوعات مورد نیاز نهاد دین بپردازند.
شاید مهمترین مسئولیت برای تحقق این مهم بر دوش خیرین دوراندیش باشد و مهمترین چالش نیز جذب و حفظ منابع انسانی حرفه‌ای برای این کار.

امیدوارم شاهد نسل جدیدی از فعالان مذهبی و اندیشکده‌های شیعی باشیم تا این امانت الهی و تاریخی را به دست آیندگان برسانند؛ ان شاء الله.

🔗 لینک مشاهده گفت‌وگوی تجربه میراث:
https://www.aparat.com/v/dsffc1h


▫️ @am_managhebi
📍برای بازندگان جنگ سخن بگویید
تشویق به نقد عملکرد نهاد مرجعیت در دو بحران اخیر

✍️ امیرمهدی مناقبی
🗓 ۸ تیر ۱۴۰۴

🔸️ امسال دوست جدیدی پیداکردم که از فعالان جنبش سبز در سال ۸۸ بود. می‌گفت سال‌های متمادی حلقه‌های مطالعاتی داشتند که بررسی می‌کردند: چه شد شکست خوردیم؟
می‌گفت در حلقه مطالعاتی کتاب‌های مختلف و نظریات گوناگون بررسی می‌شد تا ببینند کدام نظریه توضیح می‌دهد چرا شکست خوردند؟ این یعنی مسئله‌مندی و رشد.
ما این نگاه و فرآیند را نسبت به شکست‌ها و آسیب‌های نهاد دین و مرجعیت نداریم.


🔸️ در ماجرای مسئله حجاب در ۱۴۰۱ به حسب فعالیت گروه میراث به صورت مستقیم در کانون مسائل حجاب بودم. بعد از ختم ماجرا جمعبندی بر این بود که نهاد دین و به صورت خاص روحانیت و مرجعیت عملکرد ضعیف و غیرقابل قبولی داشتند.
اما بنابر مصالح و سنت‌های پیشین گفتیم مسئله را در عرصه عمومی طرح نکنیم. جایی هم نشنیدم در این چند سال به صورت روشمند پرونده عملکرد نهاد دین در مسئله حجاب را باز کند و آسیب‌شناسی کند. شاید اگر‌ این کار شده بود امروز ضعف‌های عمیق این نهاد کهنسال دوباره چنین خودنمایی نمی‌کرد.


🔸️ یکی‌ از بحران‌هایی که این ضعف‌ها را بیشتر به رخ کشید جنگ اخیر بود. جنگی که از بازنده‌های مهم آن، نهاد دین و مرجعیت شیعه در ایران شد.
پایتخت مملکت شیعه زیر موشک أَشَدَّ النّاسِ عَداوَةً لِلَّذینَ آمَنُوا بود اما برخی درگیر‌ ملاحظات و احتیاط بودند!
مردم در ترس و جامعه تحت فشار بود اما کارکردهایی که نهاد دین ۵۰ سال پیش در ایران داشت را هم نتوانستند از خود نشان بدهند؛ حتی کارهای کوچکی مثل ساماندهی مردم برای خواندن دعا به صورت جمعی!


🔸️ شیخ الازهر بدون لکنت حمله اسرائیل به ایران را محکوم می‌کند. فوتبالیست سنی ایرانی یک هتل برای مردم اجاره می‌کند. یک خواننده صدایش در گوش مردم می‌پیچد:
"مردم خدا مراقب ماست
جز خیر ما ندید و نخواست
آری خدا که در همه جاست
از شر دشمنان چه هراس"
حالا باید بگردیم ببینیم مرجعیت شیعه ایران و موسسات پیرو آن نسبت به زیرساخت و پایگاه اجتماعی که در کشور دارند چه کردند؟


🔸️ در ماجرای حجاب و ماجرای اخیر زخم‌های عمیقی از بی‌عملی، بدعملی و دیرعملی مراجع و روحانیت بر جان مردم نشست که به آسانی التیام نخواهد یافت.
گویی گلخانه‌ای به نام روحانیت ساخته شده و در جهانی موازی با جهان مردم ایران پیش می‌روند. بیشتر خطابم با روحانیت غیرحاکمیتی است و حلقه‌های گرد آن که شامل متدینان سنتی می‌شود.


🔸️ به نظر می‌رسد می‌بایست دغدغه‌مندان آشنا به کانون‌های قدرت دینی ملاحظات گذشته را کنار بگذارند. می‌بایست با اندیشمندان، در عرصه عمومی، نهاد دین و روحانیت را ناظر به دو پرونده مسئله حجاب و مسئله جنگ، مشفقانه به نقد بگذارند.
نهاد روحانیت فقط برای خود روحانیت نیست بلکه سرمایه تاریخی مکتب و ملت است. همه اشخاص حتی غیرمتدینانی که دل در گرو ایران دارند می‌بایست نسبت به اصلاح آن احساس مسئولیت کنند.


🔸️ دیگر‌ در پس پرده حرف زدن و یا بر روی سن غر زدن فایده‌ای ندارد و این بیمار فرتوت که روی تخت ایران است نیاز به مشورت عمومی نخبگان دارد.
بیماری که درمان او سخت است، تن به اصلاح و دارو نمی‌دهد و به تنهایی نمی‌تواند تغییر کند.
هر کس در هر جمع کوچک و بزرگی که هست دست به قلم ببرد و دهان به سخن بگشاید. باید در آسیب‌شناسی عملکرد نهاد دین و روحانیت به جمعبندی برسیم و برای اصلاح آن زمینه‌سازی ‌کنیم. ابراز ناراحتی صرف کافی نیست؛ باید هدفمند باشد و برای تغییر نیز در عمل کمک کرد.


🔸️ می‌توان گفت‌وگوها را پیرامون این سه پرسش شکل داد:
1️⃣ چه شد: تحلیل و صورت‌بندی گذشته
2️⃣ چه خواهد شد: سناریوهای پیش رو
3️⃣ چه می‌توان کرد: طرح گزینه‌های کاربردی که با محدودیت‌ها و اولویت‌های نهاد دین سازگار باشد.

برای کوتاه مدت هم فکری باید کرد که اگر این جنگ مجدد سر گرفت نهاد دین چه می‌تواند بکند و مقدمات آن را از امروز تمهید نمود.

دوست داشتم دقیق‌تر و با پیشنهادهایی مشخص‌تر بنویسم اما این روزها حوصله شرح قصه نیست.

▫️@am_managhebi
11👍2