АЙСӘНЕМ поэмасы

     Муҳаббат – бул ески нәрсе,
     бирақ та,
     Ҳәрбир жүрек оны жаңартар.

          Татар шайыры Ҳади Тахташ
          (01. 01.1901 – 08. 12. 1931)

1-бөлим

Муҳаббат – бул қәдимги нәрсе,
Бирақ, оны әдиўлер бәрше.
Муҳаббат – ай көринген үштен
Сәўлеси шар тәрепке түскен.
Айға усап ол да толысар,
Нур-сәўлеси әлемди қушар.
Муҳаббат – бул сезим шәшмеси,
Ағар тынбай ертели-кеши.
Бирақ та ол қалай ағады,
Ҳәм өз жолын қалай табады?
Мәселениң усы жағына
Мен айланып келдим тағы да.
Көп китапты үйде сақладым,
Бәринен де жуўап таппадым,
Қызығымды мениң сорама,
Күнде бардым китапханаға,
Сол жердеги қызға бир күни:
(Бул ўақыя болды күлкили),
,,Бар ма, – дедим, – ышқы уставы",
,,Мынаў ғой" деп мурнын услады.
Соннан бери салқын саяда
Жазыла берди усы поэма.

Төлепберген МӘТМУРАТОВ

"Айсәнем" (1973) китабынан

Каналымыз:👇👇👇👇👇
@Tolepbergen_Matmuratov

AYSÁNEM poeması

     Muhabbat – bul eski nárse,
     biraq ta,
     Hárbir júrek onı jańartar.

          Tatar shayırı Hadi Taxtash
          (01. 01.1901 – 08. 12. 1931)

1-bólim

Muhabbat – bul qádimgi nárse,
Biraq, onı ádiwler bárshe.
Muhabbat – ay kóringen úshten
Sáwlesi shar tárepke túsken.
Ayǵa usap ol da tolısar,
Nur-sáwlesi álemdi qushar.
Muhabbat – bul sezim sháshmesi,
Aǵar tınbay erteli-keshi.
Biraq ta ol qalay aǵadı,
Hám óz jolın qalay tabadı?
Máseleniń usı jaǵına
Men aylanıp keldim taǵı da.
Kóp kitaptı úyde saqladım,
Bárinen de juwap tappadım,
Qızıǵımdı meniń sorama,
Kúnde bardım kitapxanaǵa,
Sol jerdegi qızǵa bir kúni:
(Bul waqıya boldı kúlkili),
,,Bar ma, – dedim, – ıshqı ustavı",
,,Mınaw ǵoy" dep murnın usladı.
Sonnan beri salqın sayada
Jazıla berdi usı poema.

Tólepbergen MÁTMURATOV

"Aysánem" (1973) kitabınan

Kanalımız:👇👇👇👇👇
@Tolepbergen_Matmuratov

"АЙСӘНЕМ" поэмасы 2-бөлим

Суўлар липлеп жап-салмаларда,
Ағып атыр кең далаларға.
Аққан ўақта суўлар сылдырар,
Аққан ўақта суўлар жылтырар.
Күлимлеген қуяш нур төгер,
Төккен ўақта шырайланар жер.
Елпип-елпип еседи самал,
Ескен ўақта тербеледи тал.
Кең далада турып қулақ түр:
Гүрилдейди тынбай трактор.
Желкилдесер жел менен көк шөп,
Әлле қайда шақырар атшөк.
Әне тоқылдаўықтың сеси,
Даўысындай шөккиштиң мисли.
Ермеклей ме я ол устаны?
Түрли гөбелектиң ушқаны
Жарасықлы жоңышқалыққа.
О, тәбият не деген пухта!
Гей гүбелек пәшек гүлиндей,
Көк шөпликте турар билинбей,
Гүбелектиң түрлери аз ба,
Гүбелек деп жүргениң базда
Болып шығар пәшектиң гүли.
(Мен алданған едим бир күни).
Қой ҳәм ешки көк шөпке ҳәўес,
Отлақларда пытыр-пытыр сес.
Қозышақлар жүреди мөмин,
Отлап-отлап алады демин.
Күн шыжғырған түсте де бирақ,
Шошаңлайды секирип ылақ.
Қарамастан ыссы қуяшқа,
Тентек теке турып ырашта,
Әтирапқа шекелеп қарар,
Пәске түсип ойнақлап алар.
Қандай жақсы қойлар қозылы,
Қандай жақсы бәҳәр сезими!
Нелер сезбес сениң жас жаның,
Қандай жақсы бәҳәр ақшамы!...

Төлепберген МӘТМУРАТОВ

"Айсәнем" (1973) китабынан

Каналымыз:👇👇👇👇👇
@Tolepbergen_Matmuratov

"AYSÁNEM" poeması 2-bólim

Suwlar liplep jap-salmalarda,
Aǵıp atır keń dalalarǵa.
Aqqan waqta suwlar sıldırar,
Aqqan waqta suwlar jıltırar.
Kúlimlegen quyash nur tóger,
Tókken waqta shıraylanar jer.
Elpip-elpip esedi samal,
Esken waqta terbeledi tal.
Keń dalada turıp qulaq túr:
Gúrildeydi tınbay traktor.
Jelkildeser jel menen kók shóp,
Álle qayda shaqırar atshók.
Áne toqıldawıqtıń sesi,
Dawısınday shókkishtiń misli.
Ermekley me ya ol ustanı?
Túrli góbelekvtiń ushqanı
Jarasıqlı jońıshqalıqqa.
O, tábiyat ne degen puxta!
Gey gúbelek páshek gúlindey,
Kók shóplikte turar bilinbey,
Gúbelektiń túrleri az ba,
Gúbelek dep júrgeniń bazda
Bolıp shıǵar páshektiń gúli.
(Men aldanǵan edim bir kúni).
Qoy hám eshki kók shópke háwes,
Otlaqlarda pıtır-pıtır ses.
Qozıshaqlar júredi mómin,
Otlap-otlap aladı demin.
Kún shıjǵırǵan túste de biraq,
Shoshańlaydı sekirip ılaq.
Qaramastan ıssı quyashqa,
Tentek teke turıp ırashta,
Átirapqa shekelep qarar,
Páske túsip oynaqlap alar.
Qanday jaqsı qoylar qozılı,
Qanday jaqsı báhár sezimi!
Neler sezbes seniń jas janıń,
Qanday jaqsı báhár aqshamı!...

Tólepbergen MÁTMURATOV

"Aysánem" (1973) kitabınan

Kanalımız:👇👇👇👇👇
@Tolepbergen_Matmuratov

"АЙСӘНЕМ" поэмасы 3-бөлим

Әне усы бәҳәр паслында,
Айсәнем қыз – сүмбил шашлым да
Кәмалына келе баслады.
Бир қыялап нәзер таслады.
Аяқларын жерге жай басып,
Еркек көрсе араны ашып,
Жүрди, лекин өзи аўлақта.
Қарай берди жигитлер жаққа.
Қарай берди Айсәнем урлап,
Көзи жайнап, жүзлери нурлап.
Ол терекли аўыл қызы еди,
Шашын сыйпап, қәддин дүзеди.
Қәддин ақ терекке мегзетип,
Қәдем қойса гүллер ержетип,
Қәдем қойса жылўа наз бенен,
Бүлбил сайрар хош ҳаўаз бенен.
Ол қыз сулыў еди соныңдай.
Суўда жүзген көлдиң қуўындай
Жүрер еди қәддин көтерип,
Көлеңкесин қыялап көрип.
Қыздың кеўли – дәрья бурқыды,
Мерўерт тистен шыққан күлкини
Еситкенлер ,,ким?" деп сорасты,
Солай етип сөзге жол ашты.
Суўға шөккен айдай дирилдеп,
Әрманларын айтты биримлеп,
Ашықлықтан гәпти қозғады,
Қыза берди ышқы қозлары.
Хош қылықлы қыздың минези,
Хош қылықлы қыздың бир өзи
Көп жигитти дәмедар етти,
Жүреклерде ышқы дөретти.
Ғош жигитлер оған қарасқан...
Саўлатына шайы жарасқан
Назлы нигар еди Айсәнем.
Үйден шығар еди Айсәнем...
Буратылған шыбықтай сыйдам,
Қәдем қойып салланар бийғам.
Туўры қарамайды ҳеш кимге,
Ойнақшыған көзлер үстинде
Қаслар қарлығаштай мысалы,
Аңлатады шадлық нышанын.

Төлепберген МӘТМУРАТОВ

"Айсәнем" (1973) китабынан

Каналымыз:👇👇👇👇👇
@Tolepbergen_Matmuratov

"AYSÁNEM" poeması 3-bólim

Áne usı báhár paslında,
Aysánem qız – súmbil shashlım da
Kámalına kele basladı.
Bir qıyalap názer tasladı.
Ayaqların jerge jay basıp,
Erkek kórse aranı ashıp,
Júrdi, lekin ózi awlaqta.
Qaray berdi jigitler jaqqa.
8Qaray berdi Aysánem urlap,
Kózi jaynap, júzleri nurlap.
Ol terekli awıl qızı edi,
Shashın sıypap, qáddin dúzedi.
Qáddin aq terekke megzetip,
Qádem qoysa gúller erjetip,
Qádem qoysa jılwa naz benen,
Búlbil sayrar xosh hawaz benen.
Ol qız sulıw edi sonıńday.
Suwda júzgen kóldiń quwınday
Júrer edi qáddin kóterip,
Kóleńkesin qıyalap kórip.
Qızdıń kewli – dárya burqıdı,
Merwert tisten shıqqan kúlkini
Esitkenler ,,kim?" dep sorastı,
Solay etip sózge jol ashtı.
Suwǵa shókken ayday dirildep,
Ármanların ayttı birimlep,
Ashıqlıqtan gápti qozǵadı,
Qıza berdi ıshqı qozları.
Xosh qılıqlı qızdıń minezi,
Xosh qılıqlı qızdıń bir ózi
Kóp jigitti dámedar etti,
Júreklerde ıshqı dóretti.
Ǵosh jigitler oǵan qarasqan...
Sawlatına shayı jarasqan
Nazlı nigar edi Aysánem.
Úyden shıǵar edi Aysánem...
Buratılǵan shıbıqtay sıydam,
Qádem qoyıp sallanar biyǵam.
Tuwrı qaramaydı hesh kimge,
Oynaqshıǵan kózler ústinde
Qaslar qarlıǵashtay mısalı,
Ańlatadı shadlıq nıshanın.

Tólepbergen MÁTMURATOV

"Aysánem" (1973) kitabınan

Kanalımız:👇👇👇👇👇
@Tolepbergen_Matmuratov

"АЙСӘНЕМ" поэмасы 4-бөлим

Сабыр деген жигит бар еди.
Гүл жүзине ол қумар еди
Аўылласы Айсәнем қыздың,
Жамалына Шолпан жулдыздың
Телмиргендей телмирсем екен,
Ашықлықты билдирсем екен, –
Деген тилек бар еди онда,
Қызға аҳыў-зар еди ол да.

Төлепберген МӘТМУРАТОВ

"Айсәнем" (1973) китабынан

Каналымыз:👇👇👇👇👇
@Tolepbergen_Matmuratov

"AYSÁNEM" poeması 4-bólim

Sabır degen jigit bar edi.
Gúl júzine ol qumar edi
Awıllası Aysánem qızdıń,
Jamalına Sholpan juldızdıń
Telmirgendey telmirsem eken,
Ashıqlıqtı bildirsem eken, –
Degen tilek bar edi onda,
Qızǵa ahıw-zar edi ol da.

Tólepbergen MÁTMURATOV

"Aysánem" (1973) kitabınan

Kanalımız:👇👇👇👇👇
@Tolepbergen_Matmuratov

"АЙСӘНЕМ" поэмасы 5-бөлим

Қас қарайып, ымырт жабылды.
Айландырды тағы Сабырды
Шийрин ойлар, шийрин қыяллар.
Айсәнемге сондай интизар.
Ушырасып Сабыр иңирде,
Жүрген болар екеўи бирге,
Сабыр сонда ,,сүйемен" дейди.
Уялады, қыз үндемейди.
Қыз уялып, төмен қарайды,
Шашын услап бир қыялайды.
... Ол қыз бенен ўәделеседи,
Өткереди заўықлы кешени:
Ушырасты мине кешқурын,
Көкирекке түскен қос бурым
Ақ билекке әбден жарасып...
Сәўбетлесер шийрин сыр ашып,
Айсәнем қыз турды буралып,
Ақ сийнеси айдан нур алып.
Сәўле ойнар ақ тал астында,
Сезимлери еки жастың да
Сәўле яңлы суўда ойнаған...
Толқынланып турады мудам.
Әтирапқа ай нуры түскен,
Бағ шайқалып, сыбырлар иштен,
Айсәнем қыз Айдан нур алып,
Қолларына қызыл гүл алып,
Аяқларын қояр жай ғана,
Сүттей жарық еди айнала.
Суў жылтырап, сылдырап ағар,
Оны көрип кеўил қуўанар.
Суў бойында сәўбет қурады,
Қыздың қолын услап турады.
Нәзик белден қыспақшы болса,
Қыз келистм бермейди онша.
Қызды қушып сүймекши болар,
Қыз қушақтан қашып жырылар.

Төлепберген МӘТМУРАТОВ

"Айсәнем" (1973) китабынан

Каналымыз:👇👇👇👇👇
@Tolepbergen_Matmuratov

"AYSÁNEM" poeması 5-bólim

Qas qarayıp, ımırt jabıldı.
Aylandırdı taǵı Sabırdı
Shiyrin oylar, shiyrin qıyallar.
Aysánemge sonday intizar.
Ushırasıp Sabır ińirde,
Júrgen bolar ekewi birge,
Sabır sonda ,,súyemen" deydi.
Uyaladı, qız úndemeydi.
Qız uyalıp, tómen qaraydı,
Shashın uslap bir qıyalaydı.
... Ol qız benen wádelesedi,
Ótkeredi zawıqlı kesheni:
Ushırastı mine keshqurın,
Kókirekke túsken qos burım
Aq bilekke ábden jarasıp...
Sáwbetleser shiyrin sır ashıp,
Aysánem qız turdı buralıp,
Aq siynesi aydan nur alıp.
Sáwle oynar aq tal astında,
Sezimleri eki jastıń da
Sáwle yańlı suwda oynaǵan...
Tolqınlanıp turadı mudam.
Átirapqa ay nurı túsken,
Baǵ shayqalıp, sıbırlar ishten,
Aysánem qız Aydan nur alıp,
Qollarına qızıl gúl alıp,
Ayaqların qoyar jay ǵana,
Súttey jarıq edi aynala.
Suw jıltırap, sıldırap aǵar,
Onı kórip kewil quwanar.
Suw boyında sáwbet quradı,
Qızdıń qolın uslap turadı.
Názik belden qıspaqshı bolsa,
Qız kelistm bermeydi onsha.
Qızdı qushıp súymekshi bolar,
Qız qushaqtan qashıp jırılar.

Tólepbergen MÁTMURATOV

"Aysánem" (1973) kitabınan

Kanalımız:👇👇👇👇👇
@Tolepbergen_Matmuratov

Ассалаўма алейкум, канал ағзалары. Көптен бери қосық салынбай тек поэма болып кеткенинен хабарыңыз бар. Егер бул сизге унамай атырған болса, поэмаларға бөлек канал ашып, кейинги китаптан қосықлар салыўды даўам етиў мүмкин. Каналдан шығып кетип атырған көп ғана адамлардың сылтаўы да сол шығар. Бирақ, соны билиң, канал тек ықласбентлер ушын емес, ең дәслеп шайырдың өзи ушын жүритиледи, сонлықтан адам санына қарамай мен жумысымды даўам ете беремен. Егер поэмаларды таслап кетсем, Т. Мәтмуратов шығармалары кемтик болып қалатуғындай. Қысқасы даўысқа қойып, поэма салыныўын яки салынбаўын анықлап алғанды мақул көрип турман.

Даўыс бериў мүддети келеси пост салынғанша даўам етеди.

"АЙСӘНЕМ" поэмасы 6-бөлим

Әтирапқа бәҳәр гезеди,
Айсәнемниң ақыл-ҳуўшы лал,
Қыздың кеўли нени сезеди?
Шайқалады сырлы қара тал,
Айсәнемниң ақыл-ҳуўшы лал.

Қара таллар сыбырласады,
Айсәнемге олар не айтар?
Шымшықлар да шуғырласады,
Жуғырлысын әбден молайтар.
Айсәнемге олар не айтар?

Жап жағалап жүрипти бүгин,
Ҳешким бөлмес оның ойларын,
Жоғалтқан ба яки жүзигин?
Неге гезер жаптың бойларын?
Ҳешким бөлмес оның ойларын.

Төлепберген МӘТМУРАТОВ

"Айсәнем" (1973) китабынан

Каналымыз:👇👇👇👇👇
@Tolepbergen_Matmuratov

"AYSÁNEM" poeması 6-bólim

Átirapqa báhár gezedi,
Aysánemniń aqıl-huwshı lal,
Qızdıń kewli neni sezedi?
Shayqaladı sırlı qara tal,
Aysánemniń aqıl-huwshı lal.

Qara tallar sıbırlasadı,
Aysánemge olar ne aytar?
Shımshıqlar da shuǵırlasadı,
Juǵırlısın ábden molaytar.
Aysánemge olar ne aytar?

Jap jaǵalap júripti búgin,
Heshkim bólmes onıń oyların,
Joǵaltqan ba yaki júzigin?
Nege gezer japtıń boyların?
Heshkim bólmes onıń oyların.

Tólepbergen MÁTMURATOV

"Aysánem" (1973) kitabınan

Kanalımız:👇👇👇👇👇
@Tolepbergen_Matmuratov

#Жаңа_китап

Белгили жазыушы, илимпаз, Қарақалпақстан Халық жазыушысы Алланазар Әбдиевтиң жақында "Өмир хәм Өлим" дилогиясының биринши романы—"Әййемги қарақалпақлар" китабы Ташкентте басылды.
Роман пүткил адамзаттың, түркий халықларының, соның ишинде бүгинги қарақалпақ миллетиниң уйытқысы, ууызы есапланған айырым ески қәуим, рууларымыздың пайда болыу, қәлиплесиу дәуирлеринен сөз етеди.
Бундай әййемги көркем тарийх Сизлерди де қызықтырары сөзсиз.
Китап сатылыўда бар. Бахасы—75 мың сум.
Автордың қолы қойылғанын алыўды қәлеўшилерге де автор тайын.
Нөкис қаласындағы алыўшылар орайлық базар әтирапына келсе апарып бериледи.
Райондағы қардарларға да автор такси арқалы жеткериўди (кеминде 3-5 адам жыйылса) өз миннетине алады.

Хабарласыў ушын тел.: +998949001700

https://t.iss.one/a_blognot
@Tolepbergen_Matmuratov
t.iss.one/kitap_al_qr