O'pka haqida qiziqarli faktlar:

🩺Suvda cho'kmaydigan inson tanasidagi yagona a'zo
🩺O'pkada jami 450 ml qon bo'ladi (jami qonning 10%i). Jaroxatlanganda qon yetishmovchiligi rezerv xisobiga to'ldiriladi
🩺Chap o'pka o'ngga qaraganda kichikroq. O'ng o'pka 3 bo'lakdan, chap o'pka esa 2 bo'lakdan iborat

#foydali_malumotlar
☕️ Bir finjon qahvadan so‘ng organizmda qanday o‘zgarishlar yuz beradi?

• 10 daqiqadan so‘ng: kofein yurak urishini tezlashtirib, qon bosimini oshiradi🩺
• 20 daqiqadan so‘ng: diqqatni oshirib, charchoq hissi kamayadi🩺
• 30 daqiqadan so‘ng: qonda adrenalin ko‘payadi, ko‘rish o‘tkirligi ortadi👀
• 40 daqiqadan so‘ng: serotonin miqdori ko‘payib, mushaklar kuchi ortadi💪
• 4 soatdan so‘ng: organizmda yog‘lar eriydi, oshqozon shirasi aktiv ajraladi🩺
• 6 soatdan so‘ng: siydik haydovchi effekti namoyon bo‘ladi, vitaminlarni yuvadi, organizmda disbalans yuzaga keladi🩺

✔️@Lab_termin

Тугри танлов килибди 💯

   ✅Tashxis: Raxit 💯

Nima uchun bu aynan raxit? 🤔

✅Kraniotabes (bosh suyagining yumshoqligi va mo‘rtligi)

✅Tasbeh simptomi (qovurg‘alar suyak qismining tog‘ay qismiga o‘tish joyining kattalashishi)

✅Mushak gipotoniyasi (Vitamin D yetishmovchiligi sabab mushak kuchsizligi)

Nega boshqa variantlar
emas? 🙄

❌ Skorbut (Singa kasalligi)

Kasallik mohiyati: Skorbut C vitamini yetishmovchiligi tufayli kollagen sintezi buziladi → qon tomir devori zaiflashadi → gemorragiyalar

Klinik belgilari:

   ○ Milklar shishishi va qonashi

   ○ Terida qon ketishlar (petexiyalar, ekximozlar)

   ○ Suyaklarda og‘riq, ammo suyak deformatsiyasi bo‘lmaydi

   ○ Bola ko‘proq qon ketish belgilari bilan keladi

➡️ Tasbeh simptomi va kraniotabes (bosh suyagi yumshoqligi) skorbutga xos emas, bu raxitga xos belgi

❌ Osteomalatsiya

Kasallik mohiyati: Vitamin D yetishmovchiligi tufayli suyak mineralizatsiyasi buziladi, ammo bu kattalarda uchraydi

Klinik belgilari:

   ○ Suyak og‘rig‘i

   ○ Yoriqlar, sinishlar

   ○ Mushak zaifligi

   ○ Lekin bolalarda osteomalatsiya bo‘lmaydi, bolalarda vitamin D yetishmovchiligi raxit shaklida namoyon bo‘ladi

➡️ Demak, 2 yoshli bola uchun osteomalatsiya tashxisi noto‘g‘ri

❌ Gipofosfatemiya

Kasallik mohiyati: Qonda fosfat yetishmovchiligi → mineralizatsiya buziladi → raxitga o‘xshash simptomlar

Klinik belgilar:

   ○ Raxitga o‘xshash belgilar bo‘lishi mumkin

➡️ Lekin gipofosfatemiya asosiy etiologik sabab, tashxis emas, chunki u raxitning bir turi (xususan, gipofosfatemik raxit)ni chaqiradi

⭐️ https://t.iss.one/Lab_termin

📗 Tahlillar bo‘yicha qo‘llanma

Ushbu qo‘llanmada quyidagi eng muhim laborator ko‘rsatkichlar yoritilgan:

➡️ Umumiy qon tahlili

➡️ Biokimyoviy qon tahlili

➡️ Oqsil almashinuvi

➡️ Uglevod almashinuvi

➡️ Lipidogramma

➡️ Oshqozon osti bezi va jigar holati

➡️ Bilirubin va uning fraksiyalari

➡️ Qalqonsimon bez gormonlari

➡️ Vitaminlar

➡️ Minerallar

➡️ Elektrolitlar


⭐️  https://t.iss.one/Lab_termin

✅Tashxis: Podagra 💯

➡️ Nima uchun bu podagra? 🤔

1⃣ 50 yoshli ayolda o‘ng oyoq bosh barmog‘ida to‘satdan paydo bo‘lgan kuchli og‘riq, shish va qizarish. Bu holat birinchi metatarsofalangeal bo‘g‘imning yallig‘lanishi bo‘lib, klassik tarzda podagra uchun xosdir.

2⃣ Podagraning sababi – qonda siydik kislotasi darajasining oshishi (giperurikemiya) va natijada bo‘g‘im ichida mononatriy urat kristallarining to‘planishi. Urat kristallari mikroskop ostida kuchli manfiy birefringent ko‘rinadi.

3⃣ Qon tahlili: Siydik kislotasining yuqori bo‘lishi tashxisni qo‘llab-quvvatlaydi.

➡️ Nega boshqa variantlar
emas? 🙄

❌ Osteoartrit:

○ Surunkali, sekin rivojlanadi

○ Ko‘proq tizza, son, umurtqa kabi og‘irlik tushadigan bo‘g‘imlarni zararlaydi

○ To‘satdan paydo bo‘ladigan kuchli og‘riq va qizarish bo‘lmaydi

❌ Revmatoid artrit:

○ Ko‘pincha qo‘l bo‘g‘imlarida bo‘ladi, ikki tomonda simmetrik tarzda

○ Ertalabki karaxtlik (>1 soat)

○ O‘tkir og‘riq bilan boshlanmaydi, podagra kabi oyoqlarning bosh barmog‘ini zararlamaydi

❌ Psevdopodagra:

○ Sababi – kalsiy pirofosfat kristallari

○ Ko‘proq tizza bo‘g‘imida uchraydi, oyoqlarning bosh barmog‘ida emas

○ Kristallari rombsimon va musbat birefringent bo‘ladi

⭐️  https://t.iss.one/Lab_termin

Podagra kasalligini zamonaviy davolash

🔝 TO‘LIQ TIBBIY SHARH 🔝

1⃣ O‘tkir xurujni davolash

Podagra xuruji – bu bo‘g‘im ichiga urat kristallari cho‘kib, yallig‘lanish keltirib chiqaradigan holat. Bu yerda maqsad: og‘riqni va yallig‘lanishni tezda kamaytirish.

➡️ NSAIDlar (nosteroid yallig‘lanishga qarshi dorilar):

🩺 Indometatsin

🩺 Naproksen

🩺 Diklofenak

O‘tkir xurujda 5–7 kun davomida qo‘llanadi

➡️ Kolxisin

○ Zamonaviy tavsiya: Past doza – 1.2 mg (birinchi doza), 1 soatdan so‘ng 0.6 mg

○ Yuqori dozada qo‘llash (klassik usul) endi tavsiya etilmaydi, chunki nojo‘ya ta’sirlari ko‘p

➡️ Kortikosteroidlar:

○ Agar NSAID va kolxisin mumkin bo‘lmasa, prednizolon (og‘iz orqali) yoki bo‘g‘im ichiga in'eksiya qo‘llanadi

⚠️ Xatolik: O‘tkir xuruj paytida Allopurinol yoki Febuksostatni boshlash tavsiya etilmaydi.

2⃣ Giperurikemiya korreksiyasi

Bundan maqsad: Qonda siydik kislotasini <6 mg/dL ga tushirish va xurujlarni oldini olish.

➡️ Allopurinol (birinchi tanlov):

○ Boshlang‘ich doza: 100 mg/kun (buyrak yetishmovchiligida 50 mg/kun)

○ Doza asta-sekin oshiriladi (har 2–4 haftada)

➡️ Febuksostat:

○ Boshlang‘ich doza: 40 mg/kun

○ Agar allopurinol nojo‘ya ta’sir bersa yoki yetarli bo‘lmasa ishlatiladi

Qo‘shimcha variantlar:

🩺 Peglotikaz (biologik dori) – og‘ir refrakter podagra holatlarida

TREAT-TO-TARGET prinsipi:

Har oy qon tahlili qilib, siydik kislotasi <6 mg/dL ga tushguncha doza oshiriladi

⚠️ Allopurinol/Febuksostat boshlaganda kolxisin yoki NSAID profilaktikasi 3–6 oy davomida qo‘llanadi, chunki bu davrda yangi xurujlar bo‘lishi mumkin.

3⃣ Turmush tarzini o‘zgartirish

Podagra bilan kurashda dori bilan bir qatorda hayot tarzi juda muhim:

➡️ Dieta:

○ Purinli ovqatlarni cheklash (qizil go‘sht, daryo baliqlari, dukkakli mahsulotlar)

○ Yog‘li va shakarli (ayniqsa fruktoza va gazlangan) ichimliklardan voz kechish

○ Sut mahsulotlari, sabzavot, mevalar, to‘liq donlar tavsiya etiladi

➡️ Ichimlik rejimi:

○ Ko‘p suv ichish (kuniga 2–3 litr)

➡️ Spirtli ichimliklarni cheklash:

○ Ayniqsa pivo va kuchli alkogolni kamaytirish

➡️ Og‘irlikni kamaytirish:

○ Semirish podagra xurujlarini kuchaytiradi

📌 ESLATMA: Gazlangan sovuq ichimliklar (ayniqsa fruktozali) o‘tkir podagra xuruji xavfini oshiradi!

⭐️  https://t.iss.one/Lab_termin

KOMORBID HOLATLARDA PODAGRANI DAVOLASH

Zamonaviy yondashuv va xavfsiz protokollar (ACR 2020 asosida)

Asosiy prinsiplar o‘zgarmaydi (o‘tkir xurujni tez to‘xtatish, uratni <6 mg/dL ga tushirish, profilaktika), lekin komorbidlarga qarab dori tanlovi va dozalash moslanadi.

➡️ O‘tkir xurujni davolash

➡️ Kolxisin (low-dose):

1.2 mg → 1 soat o‘tib 0.6 mg (jami 1.8 mg)
Keyin 0.6 mg 1–2 marta/kun xuruj tugaguncha

⚠️ Surunkali buyrak yetishmovchiligi yoki jigar kasalligi bo‘lsa – doza kamaytiriladi

➡️ NSAID:

Qisqa muddat, faqat buyrak va yurak holati yaxshi bo‘lsa

⚠️ Surunkali buyrak yetishmovchiligi, yurak yetishmovchiligi, oshqozon-ichak kasalliklari xavfi bo‘lsa – bermaslik kerak

➡️ Kortikosteroid:

Peroral yoki intra-artikulyar – ko‘p komorbidlarda eng xavfsiz muqobil


📌 ESLATMA: Xuruj vaqtida allopurinol/febuksostatni yangidan boshlanmaydi, lekin agar oldindan qabul qilinayotgan bo‘lsa davom ettiriladi.

➡️ Uzoq muddatli boshqaruv

Bundan maqsad: Qonda siydik kislotasini kamaytirish, ya'ni <6 mg/dL ga tushirish, kerak bo‘lsa <5 mg/dL ga tushirish.

Allopurinol/febuksostat boshlanganida kamida 3–6 oy kolxisin/NSAID/ Kortikosteroidlar bilan profilaktika.

➡️ Allopurinol – eng birinchi tanlov

○ Boshlash: 100 mg/kun (buyrak yetishmovchiligi bo‘lsa 50 mg)

○ Keyin sekin-asta doza oshiriladi

➡️ Febuksostat

○ Agar Allopurinolni toqat qilolmasa yoki u samara bermasa

➡️ Probenetsid

○ Faqat buyrak yaxshi ishlasa (GFR >30 ml/min)

○ Agar buyrak yomon ishlasa, berilmaydi

➡️ Peglotikaz

○ Faqat juda og‘ir yoki boshqa davolash foyda bermagan hollarda

○ Immunomodulyator bilan birga qo‘llaniladi (masalan, metotreksat) immun javobni kamaytirish uchun

○ Maxsus markazlarda qilinadi

➡️ Komorbidlarga moslashuv

1⃣ Surunkali buyrak yetishmovchiligi

● NSAID → bermang (nefrotoksiklik)

● Kolxisin → dozani kamaytiring

● Allopurinol → pastdan boshlab sekin oshiring

● Febuksostat → yaxshi muqobil

● Probenetsid → ta’siri yo‘q, bermang

2⃣ Qandli diabet

● Steroid → glyukozani oshiradi – minimal doza, qisqa kurs

● NSAID → diabetik nefropatiyada ehtiyot bo‘ling

● Dietada shakarli ichimliklar taqiqlanadi (fruktoza uratni oshiradi)

3⃣ Yurak yetishmovchiligi

● NSAID → bermang (suyuqlik tutib qolishi/renovaskulyar ta’sir)

● Steroid yoki kolxisin → xuruj vaqtida afzal

● ULT → Allopurinol birinchi tanlov, Febuksostat ham mumkin

4⃣ Jigar sirrozi

● Febuksostat → metabolizmi jigarda kechadi, og‘ir sirrozda ehtiyot bo‘ling

● Allopurinol → afzal

● Kolxisin → dozani kamaytirish (boshqa dorilar bilan o‘zaro ta’sirlariga e’tibor qarating)

5⃣ Anemiya / GI xavf

● NSAID → Gastrointestinal qon ketish xavfi yuqori, PPI bilan himoya qiling yoki bermang

● Steroid yoki kolxisin → afzal

➡️ Dori-dori o‘zaro ta’sirlar

➡️ Kolxisin bilan ba’zi dorilar

● Kolxisin CYP3A4 yoki P-gp ingibitorlari bilan birga ichilsa, organizmda yig‘ilib qoladi va zaharlanish (toksiklik) xavfi oshadi

● Bu xavfli dorilar:

🩺 Makrolid antibiotiklar (klaritromitsin, eritromitsin)

🩺 Azol antifungallar (flukonazol, itrakonazol)

🩺 Siklosporin (immunosupressant)

● Mushak zararlanishi, og‘ir nojo‘ya ta’sirlar bo‘lishi mumkin

➡️ Diuretiklar (ayniqsa tiazidlar)

● Bu dorilar (masalan, gidroxlorotiazid) qonda siydik kislotasini oshiradi → podagra xurujini kuchaytiradi

● Muqobil tavsiya:

🩺 Losartan (ARBs guruhi) – nafaqat xavfsiz, balki siydik kislotasini kamaytiradi

🩺 Kalsiy kanal blokatorlari – xavfsiz variant

➡️ Turmush tarzi

● Shirin ichimliklar va gazli ichimliklardan saqlanish

● Spirtli ichimliklar (pivo)ni kamaytirish

● Ko‘p suv ichish

● Ortiqcha vaznni kamaytirish

♨️ Rahmat so‘zining eng chiroyli ko‘rinishi – bitta ❤️

⭐️  https://t.iss.one/Lab_termin

Bilirubin almashinuvi tanadagi murakkab jarayon bo'lib, bu jarayonning asosiy bosqichlari quyidagilardir:

📌1. Gemoglobinning parchalanishi: Eritrotsitlarning o'rtacha umr ko'rish muddati 120 kun bo'lib, bu muddat tugagach ular parchalanadi. Eritrotsitlar tarkibidagi gemoglobin bilirubin hosil bo'lishining birinchi bosqichidir. Ushbu jarayon asosan taloq, jigar va suyak ko'migida sodir bo'ladi.

📌2. Biliverdinga aylanish: Gemoglobin parchalangandan so'ng, avval biliverdin hosil bo'ladi. Biliverdin yashil rangli pigment bo'lib, biliverdin reduktaza fermenti ta'sirida u biliribinga aylanadi.

📌3. Bilurubin sintezlanishi (Erimaydigan): Biliverdin reduktaza fermenti ta'sirida biliverdin (erimaydigan) bilirubinga aylanadi. Bu bilirubin qonga kiradi va albumin bilan bog'lanadi, chunki erimaydigan bilirubin faqat albumin bilan bog'lanib qonda tashiladi.

📌4. Jigardagi kon'yugatsiya (to'g'ridan-to'g'ri bilirubin hosil bo'lishi): Bilirubin jigar hujayralariga kirgach, glukuroniltransferaza fermenti yordamida glyukuron kislotasi bilan bog'lanadi va to'g'ridan-to'g'ri (eriydigan) bilirubinga aylanadi.

📌5. Safroga ajralish: To'g'ridan-to'g'ri bilirubin jigar orqali o't yo'llariga tushadi va safro tarkibida ichakka chiqariladi.

📌6. Ichakdagi o'zgarishlar: Ichakka tushgan bilirubin urobilinogen va sterkobilinogen hosilalariga aylanadi. Ularning bir qismi yana qonga qaytib, buyraklar orqali chiqariladi (urobilin), boshqa qismi esa najas bilan chiqariladi (sterkobilin)..

Qisqa:
Eritrotsit-->Globin/Gem-->Temir/Bilverdin +[Bilverdin reduktaza]-->Blirubin (Erimaydigan blirubin) + Albumin --> Bilirubin(Jigarda) + [Gialuron reduktaza] +Gialuron kislota --> Blirubin(Eriydigan) --> Jigardan (o't orqali-->Ichakka tushadi)-->Sterkoblin(Najas: Sterkoblinogen)/Uroblin(Siydik: Uroblinogen)

https://t.iss.one/Lab_termin