🔰آیا نمایندگان عرفان اسلامی مروّج کثرت‌گرایی دینی بودند؟

💠جان هیک معتقد بود که عارفانی مانند ابن عربی و مولوی، ترویج‌دهندۀ نوعی کثرت‌گرایی در میان مسلمانان بوده‌اند. بدین ترتیب هیک با تفسیر کثرت‌گرایانۀ عقاید عارفان مسلمان، کوشید آرای ایشان را به نفع نظریۀ پلورالیسم دینی مصادره کند. برای مثال در «فصوص‌الحکم»، از قول جنید نقل شده است: «آب، رنگ ظرفی را که در آن ریخته شده می‌پذیرد». این سخن ممکن است برای اثبات مدّعای ساخت‌گرایی (یکی از بنیان‌های معرفتی پلورالیسم) در زمینۀ چگونگی شکل‌گیری و تفسیر تجربۀ عرفانی استفاده شود. هیک این ابیات معروف ابن عربی را نیز دستمایۀ بیان دیدگاه خویش ساخته است:« قلب من پذیرای همۀ صورت‌هاست، پس چراگاه غزالان و دیر راهبان و خانۀ بتان و کعبۀ طائف، همچنین الواح تورات و مصحف قرآن است...».

🔸جان هیک می‌گوید صفاتی که در ادیان، به خدایان نسبت داده می‌شود، ساختۀ فهم مومنان است، که از طریق ارتباط با حقّ ایجاد گردیده، و از سوی دیگر تصوّر عبادت‌کنندگان از آنچه می‌پرستند، حاصل مقتضیات فرهنگی است که در آن پرورده شده‌اند. بنابراین درک راستین از خدا بسته به بصیرتی است که ایمان‌آورندگان باید نسبت به تفاوت خدای سرمدی و خدای متعلّق تجربۀ دینی داشته باشند؛ همان‌گونه که ابن‌عربی، تحقّق الوهیّت را موقوف بندگی دانسته و می‌گوید تا زمانی که ما شناخته نشویم، او شناخته نمی‌شود؛ بدین معنا که آنچه برای ما شناخت‌پذیر است، خدای متعلّق تجربۀ دینی است.

♦️گرچه سخن ابن‌عربی، در نگاه نخست شباهتی با تصوّر هیک، از حقّ فی نفسه و جلوه‌های آن دارد، با توجه به سیاق کلّی عرفان وی، تفاوت کلّی این دو منظر مشهود می‌گردد. ابن‌عربی میان تجلّی و ذات تمایز قائل می‌شود، اما این دو در اندیشۀ وی، از واقعیّت واحدی حکایت می‌کنند؛ بنابراین تمایزی که هیک میان خدای سرمدی و خدایان ادیان در حکم تجلّیات پدیداری حقّ نفس الامری در نظر می‌گیرد، از نظر ابن عربی بی‌معناست.

🔹با این‌که توصیف هیک از حقّ، با توصیف ابن‌عربی از مطلق شباهت دارد، توجّه به کارکردها، تمایز این دو را با هم آشکار می‌سازد. در اندیشۀ ابن‌عربی، مطلق منشاء تمام وجود است، امّا حقّ، آن‌چنان که در فرضیۀ هیک مطرح می‌گردد، تنها مفروض تجربۀ دینی است که از طریق وجوه خدا، به ادراک در می‌آید. پس می‌توان دریافت که از تبیین ابن عربی در خصوص «واقعیّت مطلق»، نمی‌توان آنچه را هیک در زمینۀ نسبت «خدایان ادیان» و جایگاه وجودی «حقّ» بیان کرده، نتیجه گرفت.






#مشاوره
#پلورالیسم
#ابن_عربی
#جان_هیک
#کثرت_گرایی_دینی


📌@canoon_org

🔰هیک و نسبیت فهم و حقیقت

🔷جان هیک در نظریه اش براساس پلورالیسم معرفتی، به کثرت گرایی دینی و به دنبال آن تکثر در نجات و رستگاری در ادیان می رسد. اما معرفت شناسی هیک، چه نتایجی را با خود به همراه دارد و با چه ایراداتی روبروست؟



#دین
#ادیان
#اسلام
#شابک
#یهودیت
#پلورالیزم
#مسیحیت
#پلورالیسم
#جان_هیک
#مقاله_تصویری
#سیدیحیی_یثربی
#عرفان_و_شریعت


📌@canoon_org