آگورا

✍سه‌گانه‌ی قهرمان؛ بدبخت ملتی که به هنگام نیاز، قهرمان نداشته باشد
_______________
۱) آندره‌آ: بدبخت ملتی که قهرمان ندارد.
۲) گالیله: نه، بدبخت ملتی که نیاز به قهرمان دارد.
این جملات یک دوگانه از برتولت برشت است، در کتاب «زندگی گالیله».
جمله دوم با اقبال زیاد مواجه شده است و حالتی ضرب‌المثل‌گونه یافته‌است؛ «بدبخت ملتی که نیاز به قهرمان دارد.»
این گزاره تا چه حد می‌تواند درست بوده و با واقعیت عینی تاریخ و زندگی انسان سازگار باشد؟
جسم در معرض بیماری است. ایده‌آل این است که جسم دچار ضعف و بیماری نباشد و نیازی به طبیب و درمان و دارویش نداشته باشد؛ اما واقعیت از انسان و آرزوهایش تبعیت نمی‌کند. واقعیت تلخ این است که انسان بیمار می‌‌شود و در اثر آن زندگی برایش سخت شده یا می‌میرد.
بیماری و ضعف و مرگ در سرشت جسم نهاده شده است. پای پزشک از روزن بیماری است که به عالم انسانی باز می‌شود.
کاش بیمار نمی‌شدیم؛ کاش بیماری وجود نداشت. ولی گریزی از بیماری نیست. فرتوت شدن جسم یا به قول قدما "انحطاط مزاج" در ذات جسم تعبیه شده است و خوشی و ناخوشی در حکم "تاروپود" برای جسم هستند.
بیماری بد و در ردیف شُرور است؛ از آن بدتر این است که به هنگام بیماری، طبیبی برای عرض حال و درمان وجود نداشته باشد.
بر همین قیاس، ملتی که به هنگام نیاز به قهرمان، آن را نداشته باشد، با بدبختی مضاعف مواجه است. هم غرق در گرفتاری و مصیبت است و هم کسی را برای پناه بردن و الهام گرفتن و پشت‌سر او قرار گرفتن ندارد.
بله، خوب است که شرایط برای انسان چنان رقم نخورد که به قهرمان نیاز داشته باشد؛ ولی به هر دلیلی اگر به قهرمان نیاز افتد و قهرمانی وجود نداشته باشد زندگی برای انسان سخت و غیرانسانی خواهد شد.
ملتی که قهرمانی برای نمایندگی آرمان‌هایش نداشته باشد تا به هنگام نیاز از آنها دفاع کند؛ تا به هنگامی که به هر علتی خود توان دفاع در برابر هجمه و تجاوز و ظلم را ندارد به قهرمان پناه ببرد و امکان زندگی انسانی خودش را پاس بدارد، یک ملت شوربخت است.
همه به یک اندازه شجاع نیستند. ترس و شجاعت به یک اندازه میان انسان‌ها تقسیم نشده است، همچنان‌که عقل و قوای ذهنی و همچنان‌که قدرت بدنی. قهرمان همان کسی است که در یکی یا بیش از یکی از این ویژگی‌ها از بقیه پیشی گرفته و سرآمد است. این یک واقعیت شناخته شده است که برخی در مواجهه با خطر شجاع‌تر از بقیه هستند. همین ویژگی آنها را در شرایطی خاص از بقیه متمایز کرده و در بزنگاه‌های تاریخی در موقعیت قهرمان قرارشان می‌دهد. قهرمانی از آسمان وارد مناسبات زمینی نمی‌شود؛ از دل زمین و تمایزاتی برمی‌خیزد که پیش‌بینی‌ناپذیر و غیرقابل‌برنامه‌ریزی هستند. قهرمانان واقعی آورده‌نمی‌شوند بلکه از متن واقعیت برمی‌آیند.
اگر احتمالاً نیاز به قهرمان حاکی از ضعف یک انسان یا یک ملت محسوب شود، قطعاً نداشتن قهرمان به هنگام نیاز را باید علامت بختِ بد شمرد.
قهرمان از طریق ورود به عالم خیال و ناخودآگاهِ یک انسان، هم به او امید می‌دهد و هم امکان ایستادگی و میل به پیروزی را برای او خلق می‌کند.
حضور عینی قهرمان در زندگی یک انسان یا ملت، هم امکان واقعی مبارزه و بازنایستادن و درجا نزدن و جلوتر رفتن و تسلیم نشدن را فراهم می‌کند و هم استیلای زمین‌گیر کننده ترس بر جان آدمی را از بین می‌برد. قهرمان در حالی که با دشمن برون در حال نبرد است، ترس از شکست را هم درون ملت خود محو یا کم‌اثر می‌کند.
آیا می‌توان دوگانه برشت را با افزودن یک جزء دیگر بر آن تکمیل کرد و گفت :
۳) بدبخت ملتی که به هنگام نیاز، قهرمان نداشته باشد.
@Agorafr

575 viewsedited 12:49