یادداشت‌هایی پیرامون علم مدرن و سیاست‌گذاری آن
Notes on Science and Science Policy

✅ پیچ؟ هایپر؟ دست از مزایده و مصادرهٔ مفهوم برداریم

Pitch, hyper, stop concept auctions and using dispossessed concepts
✍️رضا منصوری

۳ آبان ۱۳۹۸
rmansouri.ir

سای‌کم، سیتی‌تاک، همایش بوت‌کمپ زعفران، دومین استارت‌فست (استارت‌آپ بریک‌فاست)، پیچِ خط‌مشی، هایپر میوه! باز هم ردیف کنم؟ از این مظاهر وادادگی زبانی مبتنی بر خردِ نقل‌بنیان تا دِلِتان بخواهد این روزها می‌بینیم و می‌شنویم؟ ملتی که نداند زبان یعنی چه، نداند واژه و زبان چه نقشی در رشد فکری دارد، و نتواند مفهوم‌های مدرن را درک بکند، لابد بی‌خیالِ زبان و تفکر می‌شود: میوه فروش سرکوچهٔ ما چه فرقی می‌کند با جوانان دانش‌آموختهٔ مثلاً مدرن ما که می‌خواهند سیلیکون ولی را به ایران بیاورند؛ یکی خیال می‌کند اگر اسم مغازهٔ میوه‌فروشی‌اش را بگذارد هایپر میوه مدرن شده و مغازه‌اش رونق می‌گیرد و کلاسِ اجتماعی‌اش بالا می‌رود؛ یکی هم با پیچ خط‌مشی در فلان دانشگاه می‌تواند هر متن شلخته را به صرف اینکه با کلمه‌های انگلیسی نوشته مقاله عنوان کند و برود بابت آن از نهادهای پژوهانه‌ده (لابد گرانتینگ ایجنسی) تلکه کند؛ در هرحال چون جای خردِ فعال خالی است و کسی حاظر نیست بابت آن هزینه بکند، راحت‌تر از هر تفکری این است که کلمه‌ای به کار ببریم که دیگران نفهمند و زاغ و بور باشد، بوی جهانی بدهد! آیا این را باید نتیجهٔ نامنتظر یا نامنظورِ انقلاب فرهنگی بدانیم؟ شورای انقلاب فرهنگی هم که به این امور نمی‌پردازد. لابد زبان دَخلی به فرهنگ ندارد! فارسی یا انگلیسی یا مخلوطی مانند اردو چه فرقی می‌کند؟ اصل شعائر است و ظواهر؟
راستی، پیچ یعنی چه؟ کدام مفهوم قرار است استنباط شود؛ مگر علاقه‌مندان به توسعه روستایی با این مفهوم نوپدید در سیاست‌گذاری آشنا هستند؟ نکند به¬کاربرندگان این کلمه هیچ به دنبال مفهوم نگشته‌اند؛ مصادرهٔ معنی کرده‌اند بی‌توجه به معنیِ اصلیِ این مفهوم که از دانشِ کسب‌وکار وام‌گرفته شده. خودِ کلمه در انگلیسی بیش از ده معنی دارد. در کسب‌و‌کار اما به معنی بازارگرمی برای یک کالا است؛ یعنی هنر جذب مشتری برای یک کالا؛ و همین مفهوم حالا برای جذب سیاست در علمِ سیاست‌گذاری به کار می‌رود. آیا ما که با این کلمه روبه‌رو می‌شویم باید خجالت بکشیم که کلمه‌ای به این مهمی را نمی‌دانیم تا به‌کار برندگان آن به هدفِ مهم جلوه دادنِ کارشان برسند؟ این یعنی تبعیت از همان مفهوم خرد نقل بنیان: لازم نیست بفهمیم پیچ در زبان انگلیسی و در کاربرد کسب و کار و یا سیاست‌گذاری چه معنی دارد؛ مهم است مدرن جلوه می‌کند، سپس هر نوع مصادرهٔ معنی که لازم شد انجام می‌دهیم و حتی کلمه را به مزایده می‌گذاریم: هرچه گران‌تر می‌فروشیمش!
این چه فرهنگی است که بقالی را اول به سوپر تبدیل می‌کند و یک نسل بعد سوپر را به هایپر؛ و هیچ لازم نیست بداند سوپر و هایپر یعنی چه؟ سوپر به قدری کوچک می‌شود که دکه هم سوپر می‌شود! زمانی بود که استاد دانشگاه ما ترکیب ضرب‌کُنِ لاگرانژ را ضربِ کِن لاگرانژ می‌خواند و می‌گفت کِن لاگرانژ یک ریاضی‌دان فرانسوی بوده است؛ پس چه انتظار از مغازه‌دارِمان! این همان غلبهٔ فرهنگ دست دومی، یا فرهنگ مبتنی بر خرد نقل بنیان است که از قضا با قرائت حاکم از اسلام در روزگار ما مغایرت که ندارد هیچ، شاید سنخیت هم داشته باشد. آیا انقلاب اسلامی این فرهنگ را می‌خواهد؟ نسلی از دانش‌آموختگان جوان ما در داخل کشور و بزرگ شده در جمهوری اسلامی به نظر می‌رسد متوجه عواقب این وادادگی و غلبهٔ خردِ نقل‌بنیان نیستند و به سرعت هر مد جهانی را به سمتش می‌روند بدون این که دست‌کم به دنبال درک مفهوم‌های آن نیز باشند تا شاید موضوع هم درک بشود.
امیدم به آن دسته از نسل جوان است که با خردِ فعال آشنا هستند. این نسل باید به زبان هم حساس بشود، و به درک مفاهیم توجهی درخور بکند. بدون درک مفاهیم نه زبان رشد می‌کند و نه تفکر، بلکه هر دو الکن می‌شود و وابسته به غیر. هشیار باشیم؛ از محکومیت دست دومی به درآییم و دست اولی باشیم.

24 октября 1960 года на полигоне Байконур произошла самая страшная катастрофа в истории мировой космонавтики и ракетной техники. 

Катастрофа на космодроме Байконур (на Западе известна как «Катастрофа Неделина» — англ. Nedelin catastrophe) — катастрофа с многочисленными человеческими жертвами при подготовке к первому испытательному запуску межконтинентальной баллистической ракеты Р-16.

За 30 минут до запланированного запуска произошёл несанкционированный пуск двигателя второй ступени Р-16. Произошло разрушение баков первой ступени и взрывообразное возгорание компонентов ракетного топлива. В пожаре, по официальным данным, погибло 74 человека. Позже от ожогов и ран скончались ещё четыре человека (по другим данным погибло от 92 до 126 человек). Среди погибших был и главнокомандующий РВСН Главный маршал артиллерии М. И. Неделин.

Катастрофа, повлёкшая за собой большое количество жертв, была вызвана грубыми нарушениями правил техники безопасности при подготовке к пуску и желанием успеть осуществить запуск не до конца подготовленной ракеты к приближавшемуся празднику — годовщине Великой Октябрьской социалистической революции. Данные о катастрофе были засекречены, и первые упоминания о ней в советских средствах массовой информации появились только в 1989 году.

@vostokaero

سالگرد حادثه موشکی در بایکونور

دیروز سالگرد سانحه ۲۴ اکتبر ۱۹۶۰ (۲ آبان ۱۳۳۹) مرکز پرتاب بایکونور (در غرب معروف به فاجعه مارشال نیدِلین*) بود.
در حادثه مذکور که به عنوان بزرگترین سانحه صنعت موشکی دنیا از آن یاد می شود، محصول جدید دفتر طراحی یانگِل، موشک بالستیک قاره پیمای «اِر-۱۶»**، که برای اولین پرتاب آزمایشی در جایگاه پرتاب مستقر و در حال آماده سازی بود، منفجر شد!
۳۰ دقیقه مانده به زمان تعیین شده برای پرتاب، در جایگاه پرتاب شم.۴۱ بایکونور، احتراق ناخواسته موتور مرحله دوم موشک اتفاق افتاد که در نتیجه آن مخازن سوختگیری شده مرحله اول موشک تخریب شد و اشتعال انفجار گونه ترکیبات سوخت رخ داد. بر اساس آمارهای رسمی در نتیجه این حریق ۷۴ نفر کشته شدند. در اثر سوختگی و شدت جراحات ۴ نفر از مجروحان حادثه نیز در بیمارستان جان خود را از دست دادند. البته منابع دیگر آمار قربانیان سانحه را از ۹۶ تا ۱۲۶ نفر اعلام کرده اند. در میان اسامی کشته ها، نام سرفرماندهی نیروهای موشکی راهبردی*۳ وقت شوروی، مارشال توپخانه میتروفان ایوانویچ نیدِلین نیز به چشم می خورد.

حادثه مذکور با آن شمار بالای کشته ها، به دلیل نقض فاحش رویه های ایمنی فنی در هنگام آماده سازی موشک برای پرتاب در نتیجه عجله برای رساندن موشک تکمیل نشده به سالگرد جشن انقلاب اکتبر اتفاق افتاده بود. داده های مربوط به حادثه تا سال ها سری نگه داشته می شد و نزدیک به سی سال بعد، در سال ۱۹۸۹ (۱۳۶۸) برای اولین بار در رسانه های شوروی از آن یاد شد.
ترجمه: محمدحسین بختیاری
________
* Митрофа́н Ива́нович Неде́лин
** МБР Р-16
۳* РВСН
@vostokaero

مستند حادثه موشکی ۱۹۶۰ بایکونور- ق۱
День, когда не стартуют ракеты. 1 часть
@vostokaero

مستند حادثه موشکی ۱۹۶۰ بایکونور- قسمت۲
День, когда не стартуют ракеты. 2 часть
@vostokaero