#grammatika #imlo

❗️Qiqqat qiling

👍 Jonli nutqda tovush almashinish hodisasini ko'p ishlatamiz. Ammo ularning barchasini yozuvda ifodalash kerakmi yoki yo'q – bunga morfologik yozuv tamoyili javob beradi.

Marfologik yozuv tamoyili qanday talaffuz qilishimizga qarab emas, qoidaga ko'ra yozishni talab qiladi. Xususan, yuqoridagi savolda berilgan so'z – mansabparast. Talaffuzda jarangli b o'zidan keyin kelayotgan jarangsiz p ta'sirida p deb talaffuz qilinadi. Ammo undosh tovushlarda tovush almashinishi uchun 2 xil holatgina bor, xolos. Bulardan biri k bilan tugagan so'zlarga g bilan boshlanuvchi qo'shimcha qo'shilsa, g k ga almashadi, ikkinchisi, q bilan tugagan so'zlarga g bilan boshlanuvchi qo'shimcha qo'shilsa, g q ga almashadi.

Qo'shimcha: undosh tovush o'zidan keyin kelayotgan unli ta'sirida ham o'zgarishi mumkin.

Lekin men aytmoqchi bo'lgan holat quyidagicha: biz gapirayotgan vaqtimizda tilimiz o'ziga oson yo'lni tanlaydi va tovushlarni bir-biriga o'xshash holatda talaffuz qiladi. Bu uning dangasaligi sababidan, ba'zida ulgurmay qolganidan. Bizga ma'lumki, tovush paydo bo'lishi uchun o'pkadan chiqayotgan havo uchun til harakatga kelib to'siq yuzaga chiqarishi kerak. Til oldi tovushlarini hosil qilish uchun til jag'ning old qismida harakatlanib, to'siq paydo qilishi kerak. Xuddi til o'rta va til orqa tovushlarida ham shunday. Buni quyidagi so'zlarda aniq payqashimiz mumkin: tog'ga, yog'gan. G' chuqur til orqa, g esa til orqa tovushi hisoblanadi. Mana shu so'zlarni talaffuz qilish vaqtida til juda ham qisqa vaqt ichida bir marta eng chuqur qismini, bir marta orqa qismini harakatga keltirishga ulgurishi kerak. Agar so'zni sekinroq talaffuz qilsak, til bunga ulguradi. Ammo tez gapirgan vaqtimizda ulgurmay qoladi va natijada g' va g tovushlari o'rniga ikkisiga ham yaqin talaffuz qilinadigan q tovushi chiqib ketadi. Bu kabi holatlarga misol juda ko'p.

Xulosa: talaffuz vaqtida undosh tovushlarda yuzaga keladigan tovush almashinish hodisalariga e'tiborli bo'ling. Ularni yuqoridagi usulda tekshirib ko'ring va undosh tovushlar almashinishi mumkin bo'lgan 2 xil holatni yoddan chiqarmang.

Javlonbek Rustamjonov

@rustamov_edu

🚸 BOLALAR ESHITMASA HAM, KUZATISHADI…

"Bolalar sizni eshitmayotganidan xavotir olmang; ular sizni doimo kuzatishayotganidan xavotir oling."
— Robert Fulghum

Bu fikr oddiy, ammo juda chuqur. Biz ko‘pincha bolalarning og‘zaki buyruqlarimizga bo‘ysunmasligidan shikoyat qilamiz. Aslida esa bolalar eshitishdan ko‘ra, ko‘proq kuzatadilar.

🔎 Ular sizning qanday gapirishingizni emas, qanday tutishingizni kuzatadi.
🗣 “Kitob o‘qigin” deymiz, lekin o‘zimiz telefonni qo‘ymasak — ular og‘izdan chiqqan so‘zga emas, ko‘z bilan ko‘rgan odatga ergashadi.

🏫 O‘qituvchilarning har bir qadami, har bir harakati — o‘quvchilar uchun signal. Siz xotirjam bo‘lsangiz, ular ham tinchlanadi. Siz adolatli bo‘lsangiz, ular ham adolatni qadrlaydi. Siz sabr qilsangiz, ular ham o‘rganadi.

🧠 Shunday ekan, eng yaxshi tarbiya bu — o‘rnak bo‘lishdir. So'zlarimiz bilangina emas, o'rnak bo'lish bilan o‘rgataylik.

Javlonbek Rustamjonov

@rustamov_edu