👍 O‘qituvchilikda yo‘l qo‘yilmasligi kerak bo‘lgan 10ta xatti-harakat! 🚫👩‍🏫👨‍🏫

Samarali dars — bu faqat bilim berish emas. Bu – muloqot, tushunish, va ishtirok etishga imkon beruvchi muhit. Ba’zan biz istamay, ehtiyotsizlik bilan o‘quvchining o‘sishiga to‘sqinlik qiluvchi harakatlarni qilamiz.

Quyida eng ko‘p uchraydigan 10 ta xatolik keltirilgan. Ular haqida o‘ylab ko‘ring — sizda qaysi biri bor?

❌ Faqat o‘qituvchining gapirishi
🔸 O‘quvchilarga ham so‘z berilsin. Ular ham fikr bildirsin, savol bersin, bahslashsin.

❌ Darsga tayyorgarliksiz kirish
🔸 Oldindan reja, uslub va ehtimoliy muammolar haqida o‘ylang.

❌ Har xil o‘quv uslublarini e’tiborsiz qoldirish
🔸 Har bir bola turlicha o'rganish uslubiga ega: kimdir ko‘rib, kimdir eshitib, kimdir amaliyot orqali.

❌ Savollarga befarqlik
🔸 “Savoling yaxshi emas” deyish — o‘quvchining ishonchini yo‘qotadi. Savol – bu ishtirok!

❌ Ortiqcha ma’lumot yuklash
🔸 Darsni kichik, tushunarli bo‘laklarga ajrating. Kam, ammo puxta o‘rganilgan bilim foydaliroq.

❌ Noaniq ko‘rsatmalar
🔸 “Shuni bajaring” emas, balki “5 ta gap yozing, har biri sababni tushuntirsin” kabi aniq topshiriqlar bering.

❌ O‘quvchilarni ajratish (yaxshi/ yomon deb)
🔸 Hammani teng ko‘ring. Barcha e’tiborga loyiq.

❌ Foydali fikr-mulohaza bermaslik
🔸 “Yaxshi” demang. “Gaplaringiz aniq, lekin tinish belgilariga e’tibor bering” — ana shunaqa fikrlar o‘stiradi. Ya'ni izoh berish o'quvchi qanday xato qilganligini tushuntiradi.

❌ Moslashuvchanlik yetishmasligi
🔸 Har dars bir xil o‘tmasligi mumkin. Vaziyatga qarab uslubingizni o‘zgartiring.

❌ O‘z-o‘zini tahlil qilishga yo‘l qo‘ymaslik
🔸 O‘quvchi “men nimani o‘rgandim?” deb o‘zidan so‘rashni o‘rganishi kerak.

🎯 Yaxshi o‘qituvchi bu – faqat bilimli odam emas. U — o‘zini kuzatadigan, yangilanishdan cho‘chimaydigan, o‘quvchi yuragiga yo‘l topadigan insondir.

Fikrlaringizni izohda kutaman 👇🏻

Javlonbek Rustamjonov

@rustamov_edu

#mumtoz_adabiyot

👍 Tajnis va iyhom

Mumtoz adabiyotda she'riy san'atlarning o'rni katta. Xususan, biz g'azallarni tahlil qilish uchungina ishlatadigan bir qancha vazifalari bor. Ulardan biri badiiy san'atlar she'rda shoir aytmoqchi bo'lgan gapni qisqartirib, ma'lum qolipga solishdir. Ya'ni she'riy san'atlar g'azal badiiyligini oshiribgina qolmay, shu kabi ko'plab funksional xususiyatlarga ega.

Bu vazifaning yana bir ko'rinishini tajnis va iyhom she'riy san'atlari o'rtasidagi farqda ko'rishimiz mumkin. Ikkisi baytda shakldosh so'zlarni qo'llash orqali badiiylikni oshirishga xizmat qiladi. Ammo tajnisning iyhomdan farqi shundaki, tajnis she'riy san'atini yuzaga chiqarish uchun shakldosh so'zlarni ayni holda ikki misrada ham takror ishlatish zarur. Iyhomda esa bunga hojat yo'q. Masalan:

Boqar ohulayin har yon o'shal ikki qaro ko'zlar,
Hadangi hamzasin otmog' uchun go'yo qaro ko'zlar.

Bu baytdagi takror qo'llangan ko'zlar so'zi tajnis san'atini yuzaga chiqargan. Birinchi misrada yorning qora ko'zlari, ikkinchi misrada esa shu ko'zlarning harakati ifodalangan. Quyidagi baytga e'tibor qarating:

Bosh qo'yay dedim oyog'i tufrog'iga, dedi: "Qo'y"
Bo'sa istab la'li rangin so'rdim, ersa dedi: "Ol"

Bu baytda ostiga chizilgan to'rt so'z shakldoshlikni hosil qilgan, ammo iyhom san'atining mohiyatidan kelib chiqqan holda bir martadan ishlatilgan. Maqsad o'quvchini g'azal mazmunini tahlil qilayotganda shakldosh so'zlar ma'nosining qay biri g'azal mazmuniga mos tushishi haqida fikr yuritishga majburlash va ikkilantirishdan iborat.

Javlonbek Rustamjonov

@rustamov_edu