Talaffuzi sabab imlosi qiyinlashgan so‘zlar | 5️⃣9️⃣-dars | Oʻzbek tilidan savodxonlik darslari

👉 YouTubeʼda koʻrish

🌐 Sayt 🛜 Telegram ▶️ YouTube

Xo‘jag‘at nima-yu qorag‘at nima? – Biz biladigan yeguliklarning biz bilmagan nomlari

Ayrim rezavor mevalar, don-dun va sabzavotlarni tez-tez isteʼmol qilamiz-u, o‘zbekcha nomini bilmaymiz. Ko‘proq ruschasini ishlatamiz. Bizning mintaqamizda kam yetishtiriladigan yoki umuman o‘smaydigan baʼzi o‘simliklarning chindan o‘zbekcha nomi yo‘q, ammo ko‘p o‘simliklarning nomini shunchaki unutganmiz.

Ana shunday unutilgan yoki ko‘pchilik bilmaydigan so‘zlar haqida “Daryo” nashrida oʻqing:

👉 daryo.uz/rlyVeAQ4

🌐 Sayt    🛜 Telegram    ▶️ YouTube

Ozroq eʼtiborli boʻlsangiz yetadi – xato qilmaysiz

“Ibrat farzandlari” loyihasida savodxonlik boʻyicha navbatdagi dars eʼlon qilindi. Lavhada yozishda koʻp xato qilinadigan soʻzlarning maʼno-mazmuni, qoʻllanishi, imlosidagi eʼtiborli jihatlar tushuntirilgan.

Darsda faqat imlo emas, soʻz qoʻllash va tahrir boʻyicha ham maʼlumotlar olasiz.

👉 https://youtu.be/Y7MQCdJiMLw

🌐 Sayt 🛜 Telegram ▶️ YouTube

Maymunjon, parmanchak va boldirgʻon

Milliy ensiklopediyaga koʻra, Shimoliy Amerika va Yevrosiyoda bu rezavor mevaning 400 dan ortiq turi uchraydi. Shulardan 90 turi, asosan koʻk maymunjon va mayda mevali maymunjon turlari Oʻrta Osiyoda ham bor. Maymunjon Oʻzbekistonning togʻoldi mintaqalarida, dalalarda oʻsadi, tomorqa va bogʻlarda oʻstiriladi. Mintaqamizda tarqalgani sabab mevaning oʻzbekcha nomi bizga bir qadar tanish. Ammo uni ruscha nomi bilan yejevika deb ataydiganlar ham yetarlicha topiladi.

Maymunjon shevada parmanchak yoki parmachak deyiladi. Bu atama ilmiy tilga ham koʻchib oʻtgan va adabiyotlarda maymunjon yoki uning turlari uchun ishlatiladi.

Koʻk maymunjonning boldirgʻon degan nomi ham bor, baʼzan ilmiy adabiyotlarda u zangori maymunjon yoki parmanchak deb ham beriladi.

Qarang, kamyob bu mevaning tilimizda shuncha nomi bor.

🌐 Sayt 🛜 Telegram ▶️ YouTube

Tilmochni ishlatib koʻrdingizmi?

Tahrirchi ijodkorlari yana bir ajoyib loyihani ishga tushirgan – Tilmoch. Uning algoritmlariga 1960-yillardan buyon chop etilgan 4000 ga yaqin kitob va darsliklar kiritilgan. Shu bois u matnni shunchaki tarjima qilmaydi, balki uning konteksti, uslubi va ifodasini chuqur anglaydi va tahlil qiladi.

“So‘zlarni emas, ma’noni tarjima qiling!” degan fikrni olgʻa suryapti dastur asoschilari. Sinab koʻring. Oʻzim ham Tilmochdan foydalanaman, tobora kuchiga kuch qoʻshilib, sifati oshib boryapti.

👉 tilmoch.ai

🌐 Sayt 🛜 Telegram ▶️ YouTube

Bahodir Iso vafot etdi

Taniqli shoir, O‘zbekiston Respublikasida xizmat ko‘rsatgan yoshlar murabbiysi Bahodir Iso vafot etibdi.

Shoirning “Odamlar ichidan odam izladim” (2005), “Yaxshilar bor yaxshiyam” (2008), “Otam kutgan kunlar” (2013), “Muhammad Yusuf” (2014), “Kuy tili” (2015), “Qishloqdagi shoir” (2016) nomli she’riy to‘plamlari qo‘lma-qo‘l o‘qilgan, juda koʻp sheʼr va gʻazallari ajoyib qoʻshiqlarga aylangan.

Bahodir aka bilan koʻp hamsuhbat boʻlganman. Qalbi ochiq, samimiy va xayrixoh inson edi. Boshqalarning unib-oʻsishi, kamol topishi, muvaffaqiyatga erishishini chin koʻngildan istar, qoʻlidan kelgancha qoʻllab-quvvatlar edi.

Oxirati obod, joylari jannatdan boʻlsin.

🌐 Sayt 🛜 Telegram ▶️ YouTube

Maskning Grok neyrotarmogʻi Mask va Trampni eng katta yolgʻonchilar deb atadi – KunUz

Mask uni eng rostgoʻy va murosasiz model deb maqtangan edi. “Hozir kim Amerikaga koʻproq zarar yetkazmoqda?” degan savolga Grok shunday javob berdi: “Putin, Tramp, Mask”.

Ilon togʻa:
– Voy, ablah... Oʻzimizniki boʻlaturib, oʻzimizni yomonlaysanmi?! Buqoq, sol!

Grok bola:
– Ha, men, men! Boy otamniyam soʻydim, hoʻkizniyam oʻldirdim, eshakniyam soʻydim, sichqonniyam dumini kesdim!

#Tabassum

🌐 Sayt 🛜 Telegram ▶️ YouTube

​​Xoʻjayin boʻlolmagan xoʻjagʻat

Dabdurustdan kimdir “Xoʻjagʻat nima?” deb soʻrab qolsa, javob topolmay qolamiz. Bu soʻzni biladigan-ku uncha-muncha topilar, lekin ishlatadigan topilarmikan? Asosan kitoblar va maqolalarda uchraydigan xoʻjagʻat atamasi – sizu bizga yaxshi tanish malinaning oʻzbekcha nomi. U butaning oʻzini ham, mevasini ham anglatadi. Xoʻjagʻat Oʻrta Osiyo, Sharqiy Sibir, Uzoq Sharq, AQSH va Yevropa mamlakatlarida oʻstiriladi.

Oʻzbekchada bu rezavor mevaning boshqa bir nomi ham bor – buldurgʻun. Eʼtibor bergan boʻlsangiz, koʻk maymunjonni anglatuvchi boldirgʻon soʻziga yaqin, uning talaffuz varianti. Har ikki meva bitta turkumga oid boʻlgani sababli soʻzlar almashlab ishlatilgan boʻlishi mumkin. Lekin baribir talaffuzda farq yuzaga kelgan va ular alohida soʻzlarga aylangan.

Xoʻjagʻat, buldurgʻun soʻzlari ilmiy va ilmiy-ommabop matnlarda uchrasa-da, tilimizda qoʻllanmaydi hisob. Hatto ensiklopediyalar, kitob va qoʻllanmalarda ham asosan malina soʻzi ishlatiladi. Xoʻjagʻat va buldurgʻunni oʻz uyida xoʻjayin boʻla olmagan soʻzlar deyish mumkin.

🌐 Sayt 🛜 Telegram ▶️ YouTube

Saviyasiz videolar, bachkana vaynlarni koʻrish miya hajmining qisqarishiga olib kelishi mumkin. Bu esa diqqatning yoʻqolishi, fikrlamaslik, aqlning oʻtmaslashishi, hatto iymonning kuchsizlanishiga sabab boʻladi. Vaqtingizni nimaga sarflayotganingizga qarang. Vaqt bu – siz. Bugun internetda nimanidir tomosha qilar ekansiz umringizning bir qismini shunga alishyapsiz.

Koʻring, koʻp foyda olasiz:
👉 youtu.be/itkUJSYrg1U

🌐 Sayt 🛜 Telegram ▶️ YouTube

Befarq boʻlmang: atamalar boʻyicha amaliy qadamlar tashlanyapti!

Xorijiy atamalarni o‘zbekcha muqobillariga almashtirish bo‘yicha takliflar tayyorlandi. Ishchi organ taqdim etilayotgan atamalarning milliy muqobillari boʻyicha boshqa fikr va mulohazalarni ham koʻrib chiqmoqchi.

Takliflar alohida Word faylda taqdim etilgan. Tanishib chiqing va takliflaringizni bildiring. Koʻpdan koʻp fikr chiqadi, eng maqbul taklifni aynan siz bildirishingiz mumkin.

Atamalarni, ayniqsa neologizmlarni oʻzbekchalashtirish tilimiz rivojiga ijobiy taʼsir koʻrsatadi.

Atamalar bilan tanishish va fikr bildirish:
👉 t.iss.one/ANRUz/21127

🌐 Sayt 🛜 Telegram ▶️ YouTube

Ozroq eʼtiborli boʻlsangiz yetadi – xato qilmaysiz | 6️⃣0️⃣-dars | Oʻzbek tilidan savodxonlik darslari

👉 YouTubeʼda koʻrish

🌐 Sayt 🛜 Telegram ▶️ YouTube

Ibratli hikoyalar

3-qism

🔹 Labirintdan chiqish yoʻli
🔹 Manguga ajraladi
🔹 Miyadagi zahar
🔹 Muqarrar jazo
🔹 Moʻrt sovgʻalar
🔹 Moʻjizaning bahosi
🔹 Nechta doʻstim boʻlishi kerak?
🔹 Nimani izlashga bogʻliq
🔹 Oqibat rishtalari
🔹 Oqsoq mushukcha
🔹 Olim boʻlish uchun...
🔹 Omon qolsang, unutma
🔹 Poldagi pul
🔹 Professorning sabogʻi
🔹 Sinov darvozasi

👉 1-qism
👉 2-qism

🌐 Sayt 🛜 Telegram ▶️ YouTube

Marjumakdan shoʻrva qilib boʻladimi?

Oramizda marjumak soʻzini eshitganlar topilsa kerak. Lekin uni oʻzbekcha emas, turkcha maʼnoda tushunadiganlar koʻproq, menimcha. Turk taomlarini yoqtiradigan kishilar marjumak shoʻrvasini yaxshi biladi. Biroq turklar marjumak deganda umuman boshqa narsani – yasmiqni nazarda tutadi. Ruslar чечевица deydigan bu don dukkaklilar oilasiga mansub, noʻxatga juda yaqin.

Xoʻsh, unda marjumak nima? U koʻpchiligimiz yaxshi biladigan, lekin asosan ruscha nomini qoʻllaydigan grechkadir. Ruslar bu don bilan yunonlar orqali tanishgan, shu sababli unga greklarning doni maʼnosida гречиха, греча, гречка kabi nomlarni bergan. Aslida marjumak yunonlarga oid emas. Yongʻoq rus tilida грецкий орех deb atalganiga oʻxshash holat bu.

Aytgancha, marjumakdan ham suyuq osh qilish mumkin, lekin u shoʻrvaga emas, koʻproq mastavaga oʻxshaydi.

🌐 Sayt 🛜 Telegram ▶️ YouTube

Soʻzlar

Eri xotiniga ayollar bir kunda qancha soʻz ishlatishi haqidagi maqoladan parcha oʻqidi: “...Erkaklar 15000 ta soʻz ishlatgan bir paytda ayollar 30000 ta soʻzni sarf qilib yuboradi”.

Bu maʼlumot xotinning nafsoniyatiga ozgina tegib oʻtdi. Shu sababli norozilik bildirdi:

– Bekorga bunaqamas-da! Bu erkaklar birorta gapni bitta gapirganda tushunmaydi. Doim takrorlashing kerak.

Er gazetadan bosh koʻtarib, xotiniga qaradi:

– Nima deding?

👉 Ibratli hikoyalardan

🌐 Sayt 🛜 Telegram ▶️ YouTube

Nima degani?

Soʻz va iboralar maʼnosiga oid maqolalar

4-qism

🔹 Suqsurday qiz: suqsur nima?
🔹 Taqsir kim?
🔹 Oʻz koʻmochiga kul tortmoq: “koʻmoch” nima?
🔹 Oʻtirsa – oʻpoq, tursa – soʻpoq: “oʻpoq” va “soʻpoq” nima?
🔹 Xonim kim? Begim kim?
🔹 Xoʻja va xoja
🔹 Hazir boʻling: “hazir” nima degani?
🔹 Ensasi qotdi: ensa qayer?
🔹 “Moʻndi” nima degani?
🔹 “Azaldan”: azal nima?
🔹 Nashida nima?
🔹 “Sarpoychan” nima degani?
🔹 Dukkakli ekinlar: dukkak nima?
🔹 Ayyomingiz bilan: ayyom nima?
🔹 Saʼy-harakat: saʼy nima?

👉 1-qism
👉 2-qism
👉 3-qism

@oriftolib | Boshqa sahifalarimiz

​​Savodxonlik darslari

“Ibrat farzandlari” loyihasida tayyorlangan videodarslar:

1-dars. Bogʻgami yo boqqa?
2-dars. Qoʻshma ot va qoʻshma sifatlar imlosi
3-dars. -illa va -dir qoʻshimchalari imlosi
4-dars. Takror tovushlar imlosi
5-dars. Juft soʻz va takror soʻzlar imlosi
6-dars. Chiziqcha bilan yozish qoidalari
7-dars. Yuklamalar imlosi
8-dars. Koʻmakchilar imlosi
9-dars. Hammayoq yoki hamma yoq?
10-dars. Timqorami yo tim qora?
11-dars. Toʻgʻridan-toʻgʻrimi yoki toʻgʻridan toʻgʻri?
12-dars. Izofali birikmalar imlosi
13-dars. Joy nomlari imlosi
14-dars. Qisqartma soʻzlar imlosi
15-dars. Sayyora, yulduz va boshqa osmon jismlari nomi imlosi
16-dars. Asarlar, mahsulotlar, bino va inshootlar nomi imlosi
17-dars. Muhim tarixiy sana va bayramlarning nomlari imlosi
18-dars. Tartib sonlar imlosi
19-dars. Tashkilotlar va mansablar nomi imlosi
20-dars. Unvonlar qanday yoziladi?
21-dars. Boʻgʻin koʻchirish qoidalari #1
22-dars. Boʻgʻin koʻchirish qoidalari #2
23-dars. Qonun, qaror, farmon, farmoyish nomlari imlosi
24-dars. Mana bu va manavi, ana bu va anavi
25-dars. Fan nomi qanday yoziladi?
26-dars. -yapti, -yabdi, -ayapti
27-dars. Variantdosh soʻzlar imlosi
28-dars. Sulola nomi qanday yoziladi?
29-dars. Oliy oʻquv yurtlari, fakultetlar, yoʻnalishlar va kafedralar nomi imlosi
30-dars. Koʻcha nomlari va uy raqamlari imlosi
31-dars. Maktablar va sinflar nomi qanday yoziladi?
32-dars. -chi: chiziqcha bilan va chiziqchasiz
33-dars. Qanday yozamiz: bosh harfdami yoki kichik?
34-dars. Ism-familiyalar imlosi
35-dars. Tutuq belgisining qiyinchiliklari
36-dars. Kattalik birliklari imlosi (1-qism)
37-dars. Kattalik birliklari imlosi (2-qism)
38-dars. Soʻz va qoʻshimchalar raqamlardan ajratib yoziladi
39-dars. -u, -yu va chiziqcha
40-dars. Takror soʻzlar va takrorlangan soʻzlar imlosi
41-dars. Taqlid soʻzlar va ulardan yasalgan soʻzlar imlosi
42-dars. “Al” va uning imlosi
43-dars. Mavzu nomlari qanday yoziladi?
44-dars. Elektron OAV va portallar nomi qanday yoziladi?
45-dars. Sport musobaqalari nomi imlosi
46-dars. Qoʻsh undoshli oʻzlashmalar imlosi
47-dars. “H” va “X”ni qanday oson farqlash mumkin?
48-dars. Imlosi qiyin soʻzlar (1-qism)
49-dars. Imlosi qiyin soʻzlar (2-qism)
50-dars. Imlosi qiyin soʻzlar (3-qism)
51-dars. Imlosi qiyin soʻzlar (4-qism)
52-dars. Imlosi qiyin soʻzlar (5-qism)
53-dars. Imlosi qiyin soʻzlar (6-qism)
54-dars. Imlosi qiyin soʻzlar (7-qism)
55-dars. Juvonmardni juvonmarg qilmang
56-dars. Toʻgʻrisi yod, xatosi yot boʻlsin
57-dars. Joniga oro kirdimi yo ora kirdi?
58-dars. Ziyolilarni ham adashtiradigan so‘zlar
59-dars. Talaffuzi sabab imlosi qiyinlashgan so‘zlar
60-dars. Ozroq eʼtiborli boʻlsangiz yetadi – xato qilmaysiz

👉 YouTube’da koʻrish

@oriftolib | Boshqa sahifalarimiz