Orif Tolib
11.3K subscribers
1.13K photos
104 videos
8 files
1.94K links
Soʻz. Tahrir. Savodxonlik.

Reklama boʻyicha:
👉 https://is.gd/elonlar

Boshqa sahifalarimiz:
👉 https://taplink.cc/oriftolib

Muallif haqida:
👉 https://oriftolib.uz/?p=575

Ijodiy ishlardan oʻgʻrincha foydalanilishiga rozi emasmiz.
Download Telegram
Ayrimlar oʻqimaslik uchun ming xil bahona topib yurgan bir paytda baʼzi yosh onalar olti oylik goʻdagi bilan onlayn darslardan til oʻrganib, sertifikat olib, tayanch doktoranturaga kiryapti ekan. Oʻrnak olsa arziydi.

Turk tilini mustaqil oʻrganuvchilarga Gʻulomjon Sobirovning “Ibrat farzandlari” loyihasidagi darslarini tavsiya qilaman. Turkchani oʻzbekchada noldan boshlab oʻrganish mumkin.

Koʻring, oʻrganing, izlaning. Istagan odam imkon topadi:

👉 Onlayn darslar

🌐 Sayt 🛜 Telegram ▶️ YouTube
👍34🔥6💯3
Hammaga quloq tutadigan odamning holiga voy, hech kimni eshitmaydigan odamning holiga esa ikki karra voy.

Bolgar maqoli

🌐 Sayt 🛜 Telegram ▶️ YouTube
👍38🔥15💯9
Negaki: vergul kerakmi yoki yoʻq?

Negaki soʻzidan keyin vergul qoʻyish koʻp uchraydi. Soʻz -ki bogʻlovchisi bilan tugayapti, demak, vergul qoʻyish kerak degan mantiqqa asoslanishsa kerak. Lekin bu yerda -ki bogʻlovchilik xususiyatini yoʻqotgan, chunki, toki, modomiki soʻzlarida boʻlgani kabi soʻz tarkibiga singib ketgan.

Boshqa sabab bogʻlovchilariga oʻxshab qoʻshma gaplarda negaki soʻzidan oldin vergul qoʻyish kerak. U qoʻshma gap tarkibida kelganda ham, sodda gap boshida kelganda ham oʻzidan keyin vergul talab qilmaydi:

Haydovchilar ogohlantirildi, negaki qalin qor yogʻishi kutilyapti.
Haydovchilar ogohlantirildi. Negaki qalin qor yogʻishi kutilyapti.


Men bu bogʻlovchidan koʻra chunki soʻzini afzal bilaman. Sababi u jonli tilda nisbatan koʻp qoʻllanadi, ifodasi tabiiyroq. Biroq bu negaki bogʻlovchisini umuman ishlatmaslikni anglatmaydi. Masalan, qaytariq boʻlmasligi uchun chunki oʻrnida sinonimlarini ishlataman. Ikkita oldingi gapda ham shunday qildim 😉

🌐 Sayt 🛜 Telegram ▶️ YouTube
👍29🔥5💯2
Oʻsha gap

Rus tilida ulugʻ mutafakkirlar ijod qilgan va bu tilning qudratini koʻrsatib bera olgan. Rus tili – axborot olishimda muhim yordamchi. Unga hurmatim baland. Ammo mana bunaqa toʻqimtabiatlarga, oʻzbek tilini mensimaydigan toifalarga aslo toqatim yoʻq.

Gʻulomjon ustoz, bunaqalar koʻp.

Ularga samimiy qilib “Pashoʻl tiy na Havayi” deb qolamiz.

🌐 Sayt    🛜 Telegram    ▶️ YouTube
👍61😢39🤣29😱4
“Data journalism”: maʼlumotlar jurnalistikasi

Inglizchada data journalism yoki data-driven journalism (DDJ) deb ataladigan tushuncha bor. Jurnalistikaning material tayyorlash yoki uni boyitish uchun katta hajmli maʼlumotlarni saralash va tahlil qilishga asoslangan shakli. Uning oʻzbekcha tarjimasi – maʼlumotlar jurnalistikasi.

Baʼzan inglizchasini toʻgʻridan toʻgʻri ishlatish holatlari ham koʻzga tashlanadi: data jurnalistika. Oʻrtasiga chiziqcha ham qoʻyib qoʻyiladi: data-jurnalistika. Ruschadan koʻchirish bu.

Eng yaxshi variant – oʻzbekchasini qoʻllash va ommalashtirish.

#Soʻragan_edingiz

🌐 Sayt 🛜 Telegram ▶️ YouTube
👍37🔥7💯2🤣2
👍59💯13🤣4🤨3🔥2
Meʼmor va bolalar

Ayasofiya soʻzi eski yunoncha ayamuqaddas, sofiyadonolik soʻzlaridan yasalgan, muqaddas donishmandlik maʼnosini beradi. Masjid qayta qurilishida meʼmor Sinonning xizmati bor.


Ayasofya masjidi haqidagi mana bu postni oʻqib, “Hikmatli latifalar va nishonga urilgan soʻzlar” kitobida hikoya qilingan qiziq bir voqea esimga tushdi:

Meʼmor Sinon mashhur Salimiya minoralarini qurarkan, bir toʻda bolalar chugʻurlashib, nimanidir koʻrsatayotganlarini koʻrib qolibdi. Ularga yaqinlashib: “Nima gap?” deb soʻrabdi.

– Amaki, – deyishibdi ular, – shu minorangiz biroz qiyshayibdi.

– Ha, unday boʻlsa, hozir minorani arqon bilan torttirib toʻgʻrilaymiz. Sizlar qarab turinglar, – deb arqon keltirishni buyuribdi.

Meʼmor Sinon to bolalar toʻgʻri boʻldi deyishmaguncha minorani bir arqon bilan torttiraveribdi. Bolalar toʻgʻri boʻldi deyishgach, toʻxtatibdi. Shu orada bir kishi kelib:

– Usta, bu arqon shunday katta minoraga hech bir taʼsir qilmasligini yaxshi bilasiz. Nega endi bolalarning gapiga kirib bunday qildingiz? – deganida meʼmor javob beribdi:

– Shunday qilmasam, bu churvaqalar shahar boʻylab minora qiyshiq degan gap tarqatishadi. Minoraning egri emasligiga hech kimni ishontirolmaymiz. Endi esa minora egri edi, arqon bilan torttirib toʻgʻrilatdik degan gap tarqatishadi. Bu gapga esa aqli bor odam ishonmaydi!

🌐 Sayt 🛜 Telegram ▶️ YouTube
🤣64👍21🔥2
“Hech narsa qilmaydi”ni yuzga koʻpaytirsang, hoʻkizni oʻldirishi mumkin.

Chex maqoli

🌐 Sayt 🛜 Telegram ▶️ YouTube
👍55🔥15🤣14
Umuman: vergul kerakmi yoki yoʻq?

Umuman soʻzi bilan vergul ishlatish koʻp uchraydi. Ammo u vergul talab qiluvchi birliklardan emas.

Umuman ravish soʻz turkumiga mansub va ikki xil maʼnoda qoʻllanadi:

1️⃣ Asos eʼtibori bilan, asosan.

Maqola umuman yaxshi taassurot qoldirdi.

2️⃣ Mutlaqo, butunlay.

Bu ishdan umuman xabarim yoʻq.

💎 Demak, umuman soʻzi bilan umuman vergul ishlatmaslik kerak.

#Soʻragan_edingiz

🌐 Sayt 🛜 Telegram ▶️ YouTube
👍51🤣24🔥5
Orif Tolib
Umuman: vergul kerakmi yoki yoʻq? Umuman soʻzi bilan vergul ishlatish koʻp uchraydi. Ammo u vergul talab qiluvchi birliklardan emas. Umuman ravish soʻz turkumiga mansub va ikki xil maʼnoda qoʻllanadi: 1️⃣ Asos eʼtibori bilan, asosan. Maqola umuman yaxshi…
Umuman olganda

Umuman kirish birikma tarkibida kelganda vergul ishlatiladi. Chunki kiritmalar vergul talab qiladi:

Umuman olganda, bu gapingizda jon bor.

Men bu birikmani ishlatmaslikka harakat qilaman. Koʻp oʻrinlarda u ehtiyojsiz qoʻllanadi va gapga mujmallik qoʻshiladi. Yuqoridagi jumladan birikmani olib tashlaylik:

Bu gapingizda jon bor.

Aniqlik ortdimi? Agar umumlashtirish, ikkilanish, oʻylanish, soʻzlovchiga biroz yon berish maʼnosini bermoqchi boʻlsangiz, bu birikmani ishlatishingiz mumkin. Baʼzan uning vazifasini ham yuklamasi bajara oladi:

Bu gapingizda ham jon bor.

Umuman olganda, bu birikmani koʻp hollarda ishlatmaslik mumkin. Shunisi afzal.

🌐 Sayt 🛜 Telegram ▶️ YouTube
👍41🔥4🤨1
Qay biri toʻgʻri?
Anonymous Quiz
72%
Onaizor
28%
Onayizor
🔥26👍22😱7🤣5💯3🤨2
Dori nima uchun qabulimizga kelmaydi?

Nega dori vositalari deyishlarini hech tushunmayman. Shuningdek, dorini qabul qilish ham men uchun chuchmal jumla boʻlib tuyuladi.

Keling, dori vositalari emas, dori-darmon deylik. Dorini ham qabul qilishdan voz kechib, ichish bilan kifoyalanaylik. Chunki qancha kutsak ham dori qabulimizga kelmaydi 😁 Shunday boʻlgach, qanday qilib dorini qabul qilamiz?

Bir ustozimiz bunday degandi: “Dush qabul qilish uchun shuncha yildan beri kutaman, lekin biror marta ham kelmadi”.

Tildan uzoqlashmaslik kerak deb oʻylayman. Tarjimada ham, tahrirda ham xalq gapirayotgan jonli tilga xos ifodadan foydalanish maʼqul.

Manba: @tahrir_uz

🌐 Sayt    🛜 Telegram    ▶️ YouTube
👍69🤣46🔥14
👍27🤨22😢7💯6
👍28🤣11😱10🤨8💯7🔥2
💯43👍2🔥1
Shvabra bilan bog’liq so’rovnoma qilgandim. U yerda “polcho’p va polyuvgich” so’zlaridan qaysi biri mos tushadi degandim. 154 kishi qatnashgan anketada 44 foiz odam “polcho’p”ni, 54 foiz odam “polyuvgichni” afzal ko’rgan. İzohlarda berilgan variantlar ham juda yoqdi. Masalan, Xorazmda “poltayoq” deyilar ekan. Samarqandning qaysidir tumanida yerartqi, polartqi kabi orginal ismlar bor ekan. Shuning uchun aytaman-da shevalar muhim deb. Sizga ushbu to’rt variantdan qaysi biri yoqdi:
Poyuvgich
Polcho’p
Poltayoq
Yerartqi(polartqi)
@shevashunos
👍85🔥18🤨7
Kamgap ezmani ham jim oʻtirishga majbur qiladi.

Arman maqoli

🌐 Sayt 🛜 Telegram ▶️ YouTube
👍50🤣19💯10🔥4🤨1
Muammo vaqtimiz kamligida emas, uni koʻp sarflashimizda.

Seneka

🌐 Sayt 🛜 Telegram ▶️ YouTube
👍31💯12🔥3😱3😢3
Marosim nomlari qanday yoziladi?

Imlo qoidalariga koʻra, marosim nomlari kichik harfda yoziladi. Agar ular qoʻshma ot boʻlsa, qoʻshib yoziladi: kiryuvdi, kelintushdi, qoryogʻdi.

❗️ Eʼtibor bering: marosim nomi bosh harfda emas, qoʻshtirnoqqa ham olinmagan.


Bu tartib boshqa marosim va udumlar nomiga ham tatbiq qilinadi:

Qadimda shox moylash, yomgʻir chaqirish, darveshona, choymomo, shamol chaqirish kabi marosimlar oʻtkazilgan.

Toʻy marosimlariga nonsindirar, yuzochar, charlar, kelinsalom, beshik toʻyi, sabzitoʻgʻrar, nahorgi osh misoldir.

Marosimda aytilgan qoʻshiq esa asar nomi sifatida bosh harfda va qoʻshtirnoqda beriladi:

Yomgʻir chaqirish marosimida “Sus xotin” qoʻshigʻi aytilgan.

#Soʻragan_edingiz

🌐 Sayt 🛜 Telegram ▶️ YouTube
👍37
Aqtau emas, Oqtov

Bilasiz, kecha Qozogʻistonda samolyot halokatga uchradi. Voqea sodir boʻlgan shahar nomini Aktau, Aqtau, Oqtau, Oqtou, Aqtov, Oqtov kabi shakllarda yozish uchrayapti. Qay biri toʻgʻri?

Oʻzbekcha talaffuzga moslanib oʻzlashgan joy nomlarini aynan shunday berish kerak. Agar oʻzbekchaga moslanmagan yoki nisbatan kam uchraydigan toponim boʻlsa, asliyatga qaraymiz va oʻzbekcha imloga mos shaklda ifodalaymiz. Asliyatdan uzoqlashib, uchinchi til vositasida oʻzlashgan boʻlsa ham, imloda oʻzbekchaga tayanamiz.

Biz tilga olgan shahar qoʻshni mamlakatda, uning nomi tilimizga allaqachon oʻzlashgan – Oqtov. Masalan, milliy ensiklopediya uni shunday bergan. Shu shakli toʻgʻri.

“Qozoqchada Aqtau yoziladi-ku”, deb eʼtiroz bildiradiganlarga “Qozoqchada shunday yozavering, oʻzbekchada Oqtov shaklida yozing”, deb javob beramiz. Masalan, Anqara turkchada Ankara yoziladi, lekin oʻzbekchada bunday yozmaymiz. Chunki tilimizga bunday oʻzlashmagan.

📌 Demak:

Oqtov
Aktau, Aqtau, Oqtau, Oqtou, Aqtov

#Soʻragan_edingiz

🌐 Sayt 🛜 Telegram ▶️ YouTube
👍70🔥8💯3😱1🤨1
​​Qadam ranjida qilmadim, bordim

Biror kishi sizga hadya bersa yoki yengilroq yumushingizni bajarsa, qanday minnatdorchilik bildirasiz? Ovora boʻlibsiz-da, sizni zahmatga qoʻydim, sizni ovora qildim kabi iboralar bilan tashakkur aytasiz, toʻgʻrimi? Lekin odam oʻzi birovga nimadir tortiq qilgan yoki boshqaning biror xizmatini bajargan payti ovora boʻldim-da, meni zahmatga qoʻydingiz, meni ovora qildingiz demaydi.

Xuddi shu kabi holatni qadam ranjida qilmoq iborasida ham kuzatish mumkin. Ranjida degani uringan, qiynalgan maʼnosiga ega. Ibora oyogʻini ogʻritib kelish, ovora boʻlib kelishni anglatadi. Ikkinchi yo uchinchi shaxs haqida shunday mulozamat bilan gapirish mumkin: qadam ranjida qiling, qadam ranjida qildilar.

Iborani birinchi shaxs tilidan ishlatish xatodir:

Bugun ajoyib bir ilm dargohiga qadam ranjida qildim
Bugun ajoyib bir ilm dargohiga qadam ranjida qildik


Ilm dargohiga ovora boʻlib keldim, vaqtimni oldilaring degani bu. Aqli bor odam bunaqa mazmunda gapirmaydi. Malollansa, kelmay qoʻya qoladi. Shunda oyogʻini ham, boshqalarning koʻnglini ham ogʻritmaydi.

Yuqoridagi jumlani mana bunday tahrirlash mumkin:

Bugun ajoyib bir ilm dargohiga bordim
Bugun ajoyib bir ilm dargohiga bordik

🌐 Sayt 🛜 Telegram ▶️ YouTube
👍36🔥8🤨2