Orif Tolib
11.3K subscribers
1.13K photos
104 videos
8 files
1.94K links
Soʻz. Tahrir. Savodxonlik.

Reklama boʻyicha:
👉 https://is.gd/elonlar

Boshqa sahifalarimiz:
👉 https://taplink.cc/oriftolib

Muallif haqida:
👉 https://oriftolib.uz/?p=575

Ijodiy ishlardan oʻgʻrincha foydalanilishiga rozi emasmiz.
Download Telegram
Ekin tupining yaxshi rivojlanishi uchun yosh vaqtida ortiqchasini yulib tashlash, kerakli miqdorda qoldirish, siyraklatish – ...
Anonymous Quiz
63%
Yagana
23%
Yagona
14%
Ikkovi ham toʻgʻri.
👍24😎12🔥4🤨4💯2
Yaylov – qishloqning antonimi

Tilimizda qishlaydigan joy maʼnosidagi “qishloq” degan soʻz bor. Demak, mantiqan “yozloq” degan soʻz ham boʻlgan boʻlishi kerak. Soʻzlarning xususiyatlariga eʼtibor bersangiz, bu soʻzni ham topasiz. “Qishloq” soʻziga aks maʼnini bildirgan “yozloq” soʻzi asli “yaylov” boʻlgan.

“Oʻzbek tilining etimologik lugʻati”da izohlanishicha, qadimgi turkiy tilda “yoz” (“yoz”) maʼnosini ifodalagan “yay” degan soʻz boʻlgan. “Yay”+”loq”dan “yayloq”, keyinchalik “yaylov” soʻzi hosil boʻlgan. “Yaylov”ning “yayloq” shakli ham bor. Demak, qishloq qishlash uchun boʻlsa, yaylov yozlash uchun.

Eshqobil Shukurning “Bobosoʻz izidan” asaridan

@oriftolib
👍86🔥15💯8
Media is too big
VIEW IN TELEGRAM
🇺🇿 Давай, короче va crush soʻzlari oʻrniga oʻzbekcha soʻzlardan foydalaning!

Aynan qaysi soʻzlardan foydalanishni esa videodan bilib olasiz!

@ibratfarzandlari loyihasidan yana bir yangicha dars. Orada savodxonlik darslari ham reklama qilib ketilgan ))

Albatta, til oʻz-oʻzicha rivojlanmaydi. Chetdan soʻz olishi – tabiiy. Biroq tilning oʻz soʻzlari turganda oʻrniga boshqa soʻzlarni ishlatish uni kambagʻallashtiradi.

Ibrat farzandlari loyihasida soʻz qoʻllash, soʻzlarning maʼnolari haqida ham videodarslar qilmoqchimiz. Orada mana shu rolikka oʻxshaganlari ham boʻladi.

Videodagi kabi soʻzlar uchun oldinroq bir lugʻat tuzgan edim. Marhamat, foydalaning:

👉 Oʻzbekchasini unutganlar uchun mitti lugʻat

@oriftolib
👍20🔥18💯2
Forwarded from Orif Tolib
O‘zbekchasini unutganlar uchun mitti lug‘at

So‘zlashuv tilida juda ko‘p o‘zbekcha yoki o‘zbekchalashgan so‘zlarning o‘rnini yot so‘zlar egallab olgan. Aslida bu so‘zlarning soddaroq, qisqaroq, tushunarliroq o‘zbekcha shakli bor. Lekin negadir begona so‘zlarni qo‘llayveramiz. Bu narsa ongimizga shu qadar singib ketganidan buni ko‘pincha sezmaymiz ham.

Quyida shunday so‘zlarning kichik lug‘ati bilan tanishasiz.

❗️ Chet so‘zlar o‘zbekcha imloda berilgan.

Aklad – oylik, maosh.

Balnisa – kasalxona, shifoxona.

Brat – aka, akaxon.

Vapshe, obshe – umuman. Aslida “umuman” so‘zini ham iloji boricha kam ishlatgan ma’qul.

Golubsi – do‘lma.

Da (telefon ko‘tarilganda) – eshitaman, labbay. Yoki xalqaro “alo” so‘zini ham ishlatish mumkin.

Zdachi – qaytim.

Izdivatsa qilmoq – ustidan kulmoq.

Kanikul – ta’til.

Kapcho‘niy – dudlangan, qoq, sur.

Karochi – qisqasi.

Koja – teri, charm, ko‘n.

Mazgi – miya.

Malades – yashang, yasha, yashavor. Eskilar bu so‘z o‘rnida “barakalla” yoki “borakalloh” degan so‘zni ishlatgan.

Marazilnik – muzlatkich.

Mashennik – firibgar, qallob.

Medsestra – hamshira.

Mo‘shniy – kuchli, zo‘r.

Narmalni – tuzuk, yaxshi, durust, chidasa bo‘ladi. Juda shu so‘zga mehr-muhabbatli bo‘lgan kishi “normal” deb ishlatishi ham mumkin.

Naski – paypoq.

Otdix – dam olish.

Pashti – deyarli.

Prayezd – kira haqi, yo‘lhaqi.

Pro‘pka – tiqilinch (yo‘l); tiqin (idishda).

Po‘pko‘rn – bodroq.

Rayo‘n – tuman. Bu so‘z yoshi kattalar orasida hozir ham ora-sira ishlatilyapti.

Salyo‘niy – tuzlangan, tuzlama, sho‘r.

Svejiy – yangi.

Svet – chiroq.

Subo‘tnik – shanbalik. “Hashar” deyilsa, tamoman o‘zbekcha bo‘ladi.

Travma – jarohat.

Uje – bu so‘z alohida so‘z bilan tarjima qilinmaydi, qo‘shimchalardayoq ma’nosi ifodalanadi. Masalan, “Uje keldim” deyish o‘rniga “kelib bo‘ldim” deyiladi.

Uspet qilmoq – ulgurmoq.

Xalades – ilvira, ilkillama. Bu taomning o‘zbekcha nomini ayrim yoshi katta kishilargina bilsa kerak.

Xaladilnik – sovitkich.

Chtobi – uchun. Masalan, “Men atayin to‘liq gapirib berdim. Chtobi sen tushungin”. “Men tushunishing uchun to‘liq aytdim” deyish qisqa, lo‘nda, o‘zbekcha.

Ekanom qilmoq – tejamoq.

“Irfon” taqvimi (2014)da chop etilgan.

❗️ O‘zbekchalashtirishga qarshi bo‘lganlarga: bu so‘zlarning o‘zbekchasini qo‘llang degan gap aynan sizga atalmagan. Yengil nafas olavering.

Qolganlarga: iloji boricha o‘zbekchasini ishlating, til rivojiga va sofligiga shaxsan hissa qo‘shing.

Bunga o‘xshash yana qanday so‘zlarni bilasiz? Izohlarda qoldiring.

@oriftolib
👍103🔥18😎5
Ertasi kun peshinda Sanam xolani kayvonilar qatori boʻlajak bir toʻyning maslahatiga chaqirishgan edi. (P. Qodirov, “Qora koʻzlar”).

Jumladagi “kayvoni” soʻzining maʼnosi nima?
Anonymous Quiz
10%
Oldin oʻqituvchi boʻlib ishlagan, sobiq oʻqituvchi
20%
Mahalla idorasining xotin-qizlar vakili
70%
Yoshi ulugʻ, koʻpni koʻrgan
👍35😎20🤨5
Oʻshanda bu qiz uning ___________ farishtadek boʻlib jonlangan, xayolida allanechuk muqaddas bir iz qoldirgan edi. (Oʻ. Hoshimov, “Qalbingga quloq sol”)

Boʻsh joyga mos soʻzni toping.
Anonymous Quiz
79%
Nazdida
21%
Nazlida
👍46🔥4😎4🤨1
Forwarded from Shokir Tursun qarashlari
#soʻzchi

Koʻpchilik "shaʼma" degan soʻz bor, deb oʻylaydi.

@birgap
👍69😱17🔥12
Forwarded from Sanjar Nazar
O‘zbek tilidagi kitoblarga xos uyatli holatlardan biri — hatto eng mukammal nashrlarda ham bo‘g‘in ko‘chirish xatolari uchraydi. Ayniqsa, lotin alifbosidagi nashrlarda. Buning noshirlarga bog‘liq bo‘lmagan jiddiy sababi bor.

Kitob sahifalash uchun ishlatiladigan Adobe InDesign dasturi boshqa ko‘plab dasturlar singari o‘zbek tilini “bilmaydi”. Kirill alifbosida muammo kamroqligining sababi qardosh qirg‘izlar o‘z tillarini “bildirish” uchun Adobe InDesign dasturiga kengaytma ishlab chiqishgan. Bundan xabari bor noshirlar shu kengaytmani o‘zbek tili uchun ham ishlatib kelishardi. Ha, noo‘ng‘ay vaziyat. Ana shu kengaytmani o‘zbek tili uchun ham ishlab chiqishni 10 yillardan buyon dasturchilardan qayta-qayta iltimos qilib kelardim. Ehtimol kichik ish bo‘lib ko‘ringani uchun yoki eplolmaganliklaridan iltimosim javobsiz qolaverardi.

Telegramdagi o‘zbek tilining rivojiga befarq bo‘lmaganlar uchun Mehrinoz Abbosova bir guruh ochgan. Aʼzolari 20 taga ham bormaydi. Shu yerda mavzudan tashqari bo‘lsa ham oraga suqilib o‘sha iltimosimni yana bir bor takrorladim. Karnaychiga “puf”dan osoni bormi ))) Tilga befarq bo‘lmagan har bir o‘zbek taniydigan va minnatdor bo‘lib yuradigan Orif Tolib bu muammoni yechishi mumkin bo‘lgan odamlar — Tahrirchi jamoasi bilan bizni bog‘lab qo‘ydi.

Vaziyatdan foydalanib Orif Tolibga o‘zbek tili rivoji uchun qilayotgan ko‘plab xizmatlari qatori bu yordami uchun ham rahmat aytib qo‘ymoqchiman. Shuncha yillik muammo 1-2 oy ichida hal bo‘ldi. Yosh yigitlar, ammo vazifani biz kutganimizdan mukammalroq qilib bajarishdi. Kitobni sahifalashda bo‘g‘in ko‘chirish muammolari deyarli to‘liq hal bo‘ldi.

Masalan, “Akademnashr”da 20 bosma taboqli kitobning bo‘g‘in ko‘chirishini to‘g‘rilab chiqish uchun kamida 2 kun yo‘qotardik. Bu tomonlama yengillik bo‘ldi. Kengaytma nafaqat bo‘g‘in ko‘chirishdagi xatolarni bartaraf etadi, balki imlo xatolarini ham topishingizga, tuzatishingizga yordam beradi. Xullas, “Kitob xatosiz bo‘lmas ... ” maqoli muomaladan chiqadigan bo‘lib turibdi.

▪️ https://tahrirchi.uz/product/indesignbu kengaytmaning imkoniyatlari haqida maʼlumotlar.

▪️ @tahrirchi_uzbu esa kengaytma muallifi.

Telegram | Instagram | Facebook
👍54🔥16💯1
Bashirjon chagʻir koʻzli shofyorga zimdan qarab-qarab qoʻyar... edi. (N. Aminov, “Qahqaha”)

Jumladagi “chagʻir” soʻzining maʼnosi nima?
Anonymous Quiz
34%
Ola-bula, kulrang
48%
Oʻtkir, sezgir
18%
Xira, nursizlangan
👍30😱15😎7😢4🤨1
Ijodda ham xizmatkorlar boʻlar ekan-da!

Aleksandr Dyuma asar yozishda yordamchilardan unumli foydalangan. Ular orasida Ogyust Make ancha mashhur edi. Dyumaning taniqli biografi, yozuvchi Klod Shopp guvohlik berishicha, aynan Ogyust Make “Graf Monte Kristo” asari syujetini oʻylab topgan va “Uch mushketyor” asari shakllanishiga katta hissa qoʻshgan.

Ammo Dyumaning iqtidorini ham alohida taʼkidlash zarur. Garchi baʼzi asarlari yordamchilarining qoʻlyozmalaridan oʻsib chiqqan boʻlsa-da, yorqin detallar va hayotiy dialoglar yozuvchi isteʼdodining mahsuli edi.

👉 Mashhurlar hayotidan

@oriftolib
👍55🔥7
Jumlani “va” bogʻlovchisi bilan boshlamagan maʼqul

Savol:
Oʻzbek tilida gap va bogʻlovchisi bilan boshlanmaydi degan qarash isboti bor narsami?

Javob:
Va soʻzi birikma va jumlalarda yordamchi vazifani bajaradi: soʻz va gaplarni bir-biriga bogʻlaydi. Shu sababli uni jumla boshida ishlatmagan afzal. Ikkita jumlani birlashtirish uchun va ishlatib, soʻng gapni ajratib yozish mantiqli emas:

U menga hayron qaradi va angraygan koʻyi biroz turib qoldi.
U menga hayron qaradi. Va angraygan koʻyi biroz turib qoldi.


Bu tartib boshqa bogʻlovchilarga, masalan, zidlov bogʻlovchilariga nisbatan tatbiq etilmaydi. Ularni bemalol gap boshida ishlatish mumkin:

U menga hayron qaradi, lekin indamadi.
U menga hayron qaradi. Lekin indamadi.

Va bogʻlovchisi baʼzi istisnoli holatlarda jumla boshida ham kelishi mumkin. Bunda matn talabidan kelib chiqiladi. Bunday hol koʻpincha sheʼriyatda kuzatiladi. Yangi satr va soʻzi bilan boshlanadi.

@oriftolib
👍54💯7🤨2
Qay biri toʻgʻri?
Anonymous Quiz
16%
Dedektiv film
75%
Detektiv film
9%
Didektiv film
💯32😎26👍14🤨1
Pushkin va “Revizor”

Mashhur rus yozuvchisi Gogolning “Revizor” pyesasiga asos boʻlgan voqea Rossiyaning Novgorod guberniyasidagi Ustyujna shahrida boʻlib oʻtgan. Bu haqda muallifga Pushkin aytib bergan va asar yozilishiga sababchi boʻlgan.

Gogol “Revizor”ni tashlab qoʻygan paytlarda ham aynan Pushkin tugallashga undagan.

👉 Mashhurlar hayotidan

@oriftolib
👍60😱2
Qay biri toʻgʻri?
Anonymous Quiz
72%
Jimjit
28%
Jim-jit
👍33😎21😱4🤨2😢1
Qay biri toʻgʻri?
Anonymous Quiz
65%
Jimjima
35%
Jim-jima
👍33😎18😱8😢3🔥1💯1🤨1
Qay biri toʻgʻri?
Anonymous Quiz
25%
Uzulish
75%
Uzilish
👍23😎16💯8🔥1
Qay biri toʻgʻri?
Anonymous Quiz
26%
Uzul-kesil hal qildi.
74%
Uzil-kesil hal qildi.
👍18😎17💯11
Media is too big
VIEW IN TELEGRAM
Jumla tuzish musobaqasi

Boshlangʻich sinf ustozi oʻtkazgan jumla tuzish musobaqasi ekan. Menga juda maʼqul boʻldi. Oʻqituvchining bolajonligi, bolalarga mehri va bolalarning ham unga mehri yaqqol sezilib turibdi. Sinfda doʻstona muhit.

Bizda ham shunday darslar tashkil etish mumkinmikan? Yo formachi, paypoqchi direktorlar shovqin koʻtaryapsan deb oʻqituvchini jazolash yoʻlini tutarmikan?

Musobaqa orqali bolada topqirlik, ijodkorlik, soʻz qoʻllash, soʻz maʼnosini anglash kabi koʻnikmalar shakllantirilyapti. Bu oʻquvchi uchun juda-juda zarur.

@oriftolib
👍55🔥12😎2
​​“Krujka”ning oʻzbekchasi nima?

Oxirgi kunlarda shu savolni juda koʻp soʻrashdi. Sababi bor ekan. Shunaqa soʻrovnoma oʻtkazishibdi. Oldinroq javobi ham berilgan ekan: sarxum.

Sarxum soʻzini oldin eshitmagandim. Xorazm shevasiga xos soʻz ekan. Forschadan olingan, lugʻaviy maʼnosi – xumning boshi. Mutaxassislar bu atama dastlab qopqoqli xumlarga nisbatan ishlatilganini taxmin qilgan.

Krujka asli yunonchadan, koʻza maʼnosida. Yunonchadan nemischaga, undan ruschaga va ruschadan oʻzbekchaga oʻzlashgan. Tilimizda metall, chinni yoki plastmassadan yasalgan, stakan shaklidagi dastali idishni anglatadi.

Menimcha, sarxumni krujkaning oʻzbekcha varianti sifatida talqin va targʻib etish toʻgʻri emas. Asli forscha soʻz. Tilimizga singib ketgan forscha soʻzlardan boʻlganida ham boshqa gap edi. Shevada qoʻllanadi xolos. Shuning uchun unga ustunlik berish shart emas. Krujka soʻzini ishlataverish kerak.

Tilimizda eskidan ishlatilgan va koʻpchilikka tanish soʻz bor – finjon. Krujka oʻrnida bemalol ishlatish mumkin. Videoda finjon javobini xato deb qabul qilishibdi. Izohli lugʻat esa bu fikrga qoʻshilmaydi: finjon – dastali (sopli) piyola, chinni krujka.

@oriftolib
👍58🔥8