Doʻstim Saʼdullo Quronovni chin dildan qutlayman. Bundan-da katta marralarni zabt etish nasib qilsin.

Haligi, nima derdi, bizgayam yuqsin ))

​Xudoyberdi Toʻxtaboyev va Anvar Obidjonga 100 mln soʻmdan mukofot

Kecha “Bolalar va yoshlar uchun eng yaxshi kitob” tanlovi boʻlib oʻtdi.

Tanlovga 1800 dan ortiq ariza kelib tushibdi (qoyil, bolalar va yoshlar uchun shuuncha kitob bor ekan-ku, kitob yoʻq deymiz. Asli hafsalamiz yoʻq, tan olish kerak)

Tanlov uchta yosh kategoriyasida uch oʻrin boʻyicha oʻtkazildi.

Prezident qarorida 1-oʻringa 100 mln, 2️⃣-oʻringa 75 mln, 3️⃣-oʻringa 50 mln soʻm mukofot deyilgan. Kecha mukofotlar egalariga topshirildi.

Gʻoliblar qatorida “Mushuklar malikasi Minush,” “Peppi uzunpaypoq” (tarjima), Toʻlqin Nurmuhammadning “Nafs”, Saʼdullo Quronovning “Galaktikada bir kun” kabi asarlari eʼtirof etildi. Albatta, 1-oʻrinda Xudoyberdi Toʻxtaboyevning “Sariq devni minib” va Anvar Obidjonning “Meshpolvonning sarguzashtlari” asarlari. Mukofotlarni adiblarning yaqinlari qabul qilib olishdi.

Eng koʻp sovrinni “Akademnashr” oldi, nashriyot vakili Abbos Serobov sahnaga qatnayverib poshnalari yedirildi😂. Shuncha pulni nima qilasizlar desam, qoʻlimga gul tutqizib ketdi, jiming deganidir-da 😂😂😂.

Adliya vazirligi qoshidagi “Adolat” milliy huquqiy axborot markazi tomonidan nashr etilgan “Yoshlar uchun ensiklopediya” kitobi ham eʼtirof etildi. Uning hammualliflaridan biri – oʻzimizning Orif Tolib! Yashasiiin👏👏👏👏

Kitob oʻqish ham, eplasa, yozish va chop etish ham taqdirlanadi.

Gʻoliblarni qoʻshaloq bayram bilan qutlayman!

Manba: @shahnozxon

P. S. Kecha taqdirlash marosimiga qatnasha olmagandim. Oʻzimni oʻzim tabriklamay turay degandim, mana, Shahnoza opa tabriklabdilar. Rahmat.

Ushbu ensiklopediyaning yaralishiga ham Saʼdullo Quronov katta hissa qoʻshgan. Bu endi alohida tarix...

@oriftolib

​Moʻgʻulistonmi yoki Mongoliya?

Turli nashrlarda, ommaviy axborot vositalarida Markaziy Osiyoda joylashgan bu davlat nomi xato yoziladi. Asosiy aholisi moʻgʻullardan iborat, bugun mavjud boʻlgan davlatning nomi – Mongoliya. Ular oʻz yurtlarini Mongol Uls deb ataydilar. Poytaxti – Ulan Bator shahri.

Moʻgʻuliston esa 1348-yili Chigʻatoy ulusi parchalanishi natijasida tashkil topgan davlat. Unga Qashqar, Yettisuv oʻlkasi va Ili vohasi qaragan. Bu davlat XVI asr boshigacha mavjud boʻlgan. Bobur mirzoning bobosi Yunusxon ana shu davlatning oxirgi qudratli xoni edi. Undan keyin mamlakat amalda mayda boʻlaklarga boʻlinib ketgan.

Ammo Moʻgʻuliston soʻzi faqat shu davlat nominigina anglatmaydi. Chingizxonning ajdod va avlodlari yashagan Markaziy Osiyodagi katta geografik hudud ham Moʻgʻuliston deb atalgan.

❗️ Demak, Moʻgʻuliston atamasini bugungi Mongoliyaga nisbatan ishlatish rasmiy-huquqiy jihatdan xato.

Turk, ozar, gagauz va qirimtatar kabi turkiy xalqlar, shuningdek, fors va tojiklar Mongoliya nomini Moʻgʻuliston shaklida ishlatar ekan. Albatta, bunda soʻz turli tovush oʻzgarishlariga uchraydi.

@oriftolib

​Bermudmi yo Bermuda?

Geografik nomlarni tarjima qilish va oʻzbekcha imloda ifodalashda xatolar koʻp uchraydi. Jumladan, mashhur Bermuda uchburchagi nomi ham Bermud uchburchagi shaklida xato ishlatiladi va bu urfga kirgan. Aslida Bermuda toʻgʻri.

Bu hududda havo va suv kemalari sirli ravishda gʻoyib boʻlib qolishi haqida afsonalar yuradi. Bu haqdagi maʼlumotlar OAVda dastlab oʻtgan asrning oʻrtalarida paydo boʻlgan. Vikipediyaga koʻra, Bermuda uchburchagi atamasini ilk bor 1964-yili Vinsent Gaddis Argosy jurnalida eʼlon qilgan “The Deadly Bermuda Triangle” (Halokatli Bermuda uchburchagi) nomli maqolasida qoʻllagan.

Bu uchburchak hudud nomi Atlantika okeanining shimoli-gʻarbidagi marjon orollari nomidan olingan. Bermuda orollari 150 tacha oroldan tashkil topgan. Ularning eng kattasi – Bermuda oroli. Buyuk Britaniya mulki hisoblanadi. Poytaxti va asosiy porti – Hamilton shahri. Orollarni 1505-yili ispan dengiz sayyohi Huan Bermudes kashf qilgan va hudud uning sharafiga atalgan.

Hudud tarixda Bermudas yoki Bermudaz deb atalgan. Keyinchalik Bermuda shakli qabul qilingan. Hozir ham ispan va portugal tillarida Bermudas shakli ishlatiladi.

Oʻzbek tiliga ruschadan tarjima qilishda bir nozik jihat koʻzdan qochirilgan. A unlisi bilan tugagan soʻzlar ruschada koʻplik shaklida va roditelniy padejda qoʻllanganda yoki sifatga aylanganda a tovushi tushib qoladi. Biroq bu soʻzning oʻzagida a tovushi yoʻqligini anglatmaydi:

Бермуда (Bermuda) – Bermuda.
Бермудские острова (Bermuda) – Bermuda orollari.
Бермудский треуголник (Bermuda Triangle) – Bermuda uchburchagi.
Экономика Бермуд (Bermuda economy / Economy of Bermuda) – Bermuda iqtisodiyoti.

Solishtiring:

Анкарский договор – Ankar kelishuvi, Anqar kelishuvi ❌
Анкарский договор – Anqara kelishuvi ✅

Ayrimlar toshboʻron qilvormasidan oldin aytib qoʻyay, milliy ensiklopediyada ham orollar nomi Bermuda shaklida berilgan. Bermuda uchburchagi esa ensiklopediyaga alohida maqola sifatida kiritilmagan.

🔄 Mavzuga aloqador:
👉 Xorijiy joy nomlari imlosi va erkinlik hissi
👉 Nyu-York emas, Nyu York
👉 Tinch okean
👉 Oʻrta dengiz
👉 Nur-Sultonmi yoki Nursulton?
👉 Quvaytmi yoki Kuvayt?
👉 Yevrosiyo

@oriftolib

Assalomu alaykum.

Hayit barchamizga muborak boʻlsin.

​Ilvirs nima?

Ahmad Aʼzam “Tilda machchoyi sayil” maqolasida yozadi: “Rus tilining qonuniyatlarini bilmagan holda tarjimada chiranishlarimiz, birinchidan, oʻz tilimiz imkoniyatlarini toraytirsa, ikkinchidan, atamalarda ham koʻp chalkashliklar keltirib chiqaradi. Ruslarda снежный барс atamasi mavjud, togʻlarda, qorda boʻladi, biz buni befarq qor barsi yoki bilib qor qoploni deb oʻgiramiz, avvalambor, bu oʻrinda qor ortiqcha, chunki ayni shu qoplon bizda shusiz ham faqat togʻda, togʻ qorlarida boʻladi, ruslarda esa mazkur qoplondan farqli oʻrmonu toʻqayda yuradigan Uzoq Sharq qoploni ham mavjud. “Qor qoploni” bizdagi qoplondan boshqa yana bir turi bor ekan degan chalkash tasavvurga olib keladi.

Nimagadir 1983-yili bosilgan “Oʻzbekcha-ruscha lugʻat”ga kirmagan, avomda, folklorda ilvirs atamasi mavjud, ellik toʻqqizinchi yili chiqqan lugʻatda esa bor: “ilvirs – снежный барс”. Keyingi lugʻatlarda bu istilohning uchramasligi tarjimonlarni sopini oʻzidan chiqarishga majbur qiladi”.

Ushbu maqolaga koʻzim tushgach, oʻzbekcha-ruscha lugʻatga qaradim, ilvirs soʻzi kiritilgan ekan. Снежный барс deb tarjima qilingan ekan. Rus tilida снежный барсga nisbatan irbis varianti koʻproq qoʻllanar ekan. U ruschaga XVII asrda turkiy tillardan oʻtgan. Tuvada irbish, Semirechyeda ilbers, Olmaota sharqida – Xitoy bilan chegaradosh hududlarda irviz shakli ishlatilgan.

Ruscha-oʻzbekcha lugʻatda “irbis – ilvirs (togʻ qoploni)” deb izoh berilgan.

Izohli lugʻat esa mushuksimonlar oilasiga mansub, baland togʻlarda yashaydigan, qoplonga oʻxshash yirtqich hayvon deb sharhlagan.

Ruslar irbis bilan birga снежный барс atamasi ham qoʻllanadi. Ular bu atamani ingliz, nemis va fransuz tillaridagi variantidan soʻzma-soʻz tarjima qilib olgan.

Oʻzbek tilida tayyor qisqa va loʻnda soʻz bor. Demak, qor qoploni oʻrnida ilvirs soʻzini ishlatish kerak.

@oriftolib

​“Bu” va tire

Bu koʻrsatish olmoshi bilan koʻp tire ishlatiladi. Masalan:

Bu – kitobning alohida beti.

Bunday paytlarda bu ot kesimli gapning egasi boʻlib keladi. Bu olmoshi baʼzan egani izohlaydi. Nimagadir, balki rus tilidan tarjimalar taʼsiridadir, bunday holatlarda olmoshdan oldin tire qoʻyish urf boʻlgan.

❗️ Ammo tireni koʻrsatish olmoshidan keyin qoʻyish toʻgʻri. Solishtiring:

Bu – kitobning alohida beti.
Sahifa bu – kitobning alohida beti.

Agar tireni bu olmoshidan oldin qoʻysak, sahifa aynan koʻrsatilayotgan, ishora qilinayotgan kitobning beti boʻlib qoladi:

Sahifa – bu (aynan mana shu) kitobning alohida beti.

Koʻp hollarda olmoshning bahridan bemalol kechvorish mumkin:

Sahifa – kitobning alohida beti.

Tireni koʻrsatish olmoshlaridan oldin qoʻllash holatlari kitoblar, ensiklopediyalar va hatto darsliklarda ham uchraydi. Odatlanilgan xatoni tushunish va toʻgʻrilash qiyin boʻladi. Biroq baribir toʻgʻrilash kerak.

📌 Demak:

Biologiya bu – hayot haqidagi fan. ✅
Biologiya – bu hayot haqidagi fan. ❌

Toʻgʻri savol berish bu – masalaning yarim yechimi. ✅
Toʻgʻri savol berish – bu masalaning yarim yechimi. ❌

@oriftolib