Омикрон, “омикрон” ёки Omicron?
Ҳозир коронавируснинг энг кенг тарқалаётган штамми мана шу – омикрон. У турли нашрларда турлича ёзиляпти. Аслида қандай ёзиш керак?
Омикрон юнон алифбосининг 15-ҳарфи. Коронавируснинг олдинги штаммлари ҳам юнон алифбоси ҳарфлари билан номланган.
Алфа, бета, гамма, делта, омикрон каби сўзлар бу ўринда коронавируснинг вариантини англатяпти. Шу сабабли уларни кичик ҳарфларда ва қўштирноқсиз, ҳеч қандай чизиқчасиз ёзиш керак. Штамлар имлоси навлар имлосига ўхшайди. Штамм атоқли от эмас, ёки сарлавҳа эмас. Илмий матнлардагина сўзни қўштирноқда ва бош ҳарфда бериш мумкин. Чунки бундай матнларнинг ўзига хос талаб ва асослари бор. Оммавий ахборот воситалари, телеграм каналлар ва оддий ёзишмаларда бу шаклда ёзмаган тўғри.
Сўзни инглизча шаклда бериш ҳам хато эмас. Инглиз тили илмий жабҳада ҳам халқаро тил саналади. Коронавирус номини COVID-19 деб ёзганимиз каби штамм номини Omicron деб ҳам ёзса бўлади. Бу ўринда касалликнинг халқаро илмий номи бериляпти деб қабул қилинади.
Бу сўз савдо белгиси, корхона ёки ташкилот номи бўлмагани учун уни аслидагидай бериш шарт эмас. Шу сабабли омикрон шаклида ёзиш тарафдориман.
📌 Демак:
Omicron штамми, омикрон штамми ✅
Omicron-штамми, омикрон-штамми ❌
@oriftolib
Ҳозир коронавируснинг энг кенг тарқалаётган штамми мана шу – омикрон. У турли нашрларда турлича ёзиляпти. Аслида қандай ёзиш керак?
Омикрон юнон алифбосининг 15-ҳарфи. Коронавируснинг олдинги штаммлари ҳам юнон алифбоси ҳарфлари билан номланган.
Алфа, бета, гамма, делта, омикрон каби сўзлар бу ўринда коронавируснинг вариантини англатяпти. Шу сабабли уларни кичик ҳарфларда ва қўштирноқсиз, ҳеч қандай чизиқчасиз ёзиш керак. Штамлар имлоси навлар имлосига ўхшайди. Штамм атоқли от эмас, ёки сарлавҳа эмас. Илмий матнлардагина сўзни қўштирноқда ва бош ҳарфда бериш мумкин. Чунки бундай матнларнинг ўзига хос талаб ва асослари бор. Оммавий ахборот воситалари, телеграм каналлар ва оддий ёзишмаларда бу шаклда ёзмаган тўғри.
Сўзни инглизча шаклда бериш ҳам хато эмас. Инглиз тили илмий жабҳада ҳам халқаро тил саналади. Коронавирус номини COVID-19 деб ёзганимиз каби штамм номини Omicron деб ҳам ёзса бўлади. Бу ўринда касалликнинг халқаро илмий номи бериляпти деб қабул қилинади.
Бу сўз савдо белгиси, корхона ёки ташкилот номи бўлмагани учун уни аслидагидай бериш шарт эмас. Шу сабабли омикрон шаклида ёзиш тарафдориман.
📌 Демак:
Omicron штамми, омикрон штамми ✅
Omicron-штамми, омикрон-штамми ❌
@oriftolib
👍32🔥6
👍23🔥4😱4😁3😢1
👍38😱2
Ҳирс ва хирс
Талаффузи яқин бу икки сўз маъно жиҳатидан фарқ қилади. Ҳирс араб тилидан кирган, ўзбек тилида икки хил маънода қўлланади:
1️⃣ Етишиш, эришишга бўлган кучли интилиш, истак, майл: мол-дунё тўплашга бўлган ҳирс.
2️⃣ Салбий маънода: жинсий ҳиссиёт, шундай ҳиссиётли майл: ҳирс билан қаради.
Хирс сўзи тилимизда бот-бот учраб туради, асосан сўзлашув тилида ишлатилади. Форсчадан кирган бу сўз айиқ деган маънони англатади: хирсдай йигит, хирсдай бақувват, хирсдан-да кучли.
Хирсдай тўқ ибораси икки хил маънога эга:
1️⃣ Овқатни кўп еган, қорни тўқ.
2️⃣ Кўчма маънода: мўл-кўлчиликда яшовчи бой, бадавлат киши ҳақида.
❗️ Хирс сўзи айиқ маъносида ўхшатишли бирикмалар ва ибораларда учрайди, холос. Ҳайвон маъносида ишлатилмайди. Масалан, ҳайвонот боғига хирс келтирилди дейилмайди.
📌 Демак:
Хирсдай йигит, хирсдай тўқ одам, ҳирси кучли ✅
Ҳирсдай йигит, ҳирсдай тўқ одам, хирси кучли ❌
@oriftolib
Талаффузи яқин бу икки сўз маъно жиҳатидан фарқ қилади. Ҳирс араб тилидан кирган, ўзбек тилида икки хил маънода қўлланади:
1️⃣ Етишиш, эришишга бўлган кучли интилиш, истак, майл: мол-дунё тўплашга бўлган ҳирс.
2️⃣ Салбий маънода: жинсий ҳиссиёт, шундай ҳиссиётли майл: ҳирс билан қаради.
Хирс сўзи тилимизда бот-бот учраб туради, асосан сўзлашув тилида ишлатилади. Форсчадан кирган бу сўз айиқ деган маънони англатади: хирсдай йигит, хирсдай бақувват, хирсдан-да кучли.
Хирсдай тўқ ибораси икки хил маънога эга:
1️⃣ Овқатни кўп еган, қорни тўқ.
2️⃣ Кўчма маънода: мўл-кўлчиликда яшовчи бой, бадавлат киши ҳақида.
❗️ Хирс сўзи айиқ маъносида ўхшатишли бирикмалар ва ибораларда учрайди, холос. Ҳайвон маъносида ишлатилмайди. Масалан, ҳайвонот боғига хирс келтирилди дейилмайди.
📌 Демак:
Хирсдай йигит, хирсдай тўқ одам, ҳирси кучли ✅
Ҳирсдай йигит, ҳирсдай тўқ одам, хирси кучли ❌
@oriftolib
👍21
Қай бири тўғри?
Anonymous Quiz
71%
Тўғралган пиёз | Toʻgʻralgan piyoz
11%
Тўрғалган пиёз | Toʻrgʻalgan piyoz
18%
Иккови ҳам тўғри.
👍7😢3😁1
“Қулоғи том битган”: том нима?
Тилимизда уч хил том сўзи бор. Иккитасининг маъноси кўпчилигимизга яхши таниш: уйнинг томи, китобнинг томи (жилди). Сарлавҳадаги иборада бу икки том сўзи қатнашмаган. У бошқа бир омоним. У араб тилидан кирган том сўзи бўлиб, аслиятда тўла, тўлиқ, бутун; мукаммал маъносини билдиради. Ўзбекчада икки хил маънода қўлланади:
1️⃣ Тўла, тўлиқ: том иштаҳа, том ихлос, том итоат.
2️⃣ Бутунлай, тамомила, батамом: қулоғим том битди, том ҳайрон қолди, том маҳлиё бўлди.
Том маънода, том маъноси билан каби ибораларда ҳам ана шу том сўзи ишлатилган. Бунда тўлиқ, чин маъно назарда тутилади.
Қулоғи том битмоқ бирикмаси қулоқ тамоман битганини, эшитиш қобилияти йўқолганини билдиради. Бу ибора бўйича баъзан эҳтимология 🙃 вариантлари ҳам учраб туради: “том остида қолган одамнинг қулоғи эшитмай қолади, шунинг учун том битди дейилган” деганга ўхшаш. Бу хато, албатта.
@oriftolib
Тилимизда уч хил том сўзи бор. Иккитасининг маъноси кўпчилигимизга яхши таниш: уйнинг томи, китобнинг томи (жилди). Сарлавҳадаги иборада бу икки том сўзи қатнашмаган. У бошқа бир омоним. У араб тилидан кирган том сўзи бўлиб, аслиятда тўла, тўлиқ, бутун; мукаммал маъносини билдиради. Ўзбекчада икки хил маънода қўлланади:
1️⃣ Тўла, тўлиқ: том иштаҳа, том ихлос, том итоат.
2️⃣ Бутунлай, тамомила, батамом: қулоғим том битди, том ҳайрон қолди, том маҳлиё бўлди.
Том маънода, том маъноси билан каби ибораларда ҳам ана шу том сўзи ишлатилган. Бунда тўлиқ, чин маъно назарда тутилади.
Қулоғи том битмоқ бирикмаси қулоқ тамоман битганини, эшитиш қобилияти йўқолганини билдиради. Бу ибора бўйича баъзан эҳтимология 🙃 вариантлари ҳам учраб туради: “том остида қолган одамнинг қулоғи эшитмай қолади, шунинг учун том битди дейилган” деганга ўхшаш. Бу хато, албатта.
@oriftolib
👍38😁7🔥5
Цензура талаби билан
Рус тилининг бир нечта изоҳли луғати бор. Шулардан бири – Ожегов изоҳли луғати. Китоб ҳажми ортиб кетмаслиги учун ва луғатчилик принципларига кўра, луғатга кишининг қаерданлигини билдирувчи ва жойга хосликни англатувчи сўзлар киритилмаган. Шу сабабли ундан москвич – москвалик, московский – Москвага хос, оренбуржец – оренбурглик, оренбургский – Оренбургга хос каби сўзлар жой олмаган.
Лекин Ожегов луғатига истисно тариқасида ленинградец (ленинградлик) сўзи киритилади. Баъзи манбаларга кўра, бу ленинградский сўзи бўлган. Истисно ўша давр сиёсати ва цензура талаби билан киритилган.
Чунки...
Луғатда ленивый (дангаса) ва ленинец (ленинчи) сўзларининг кетма-кет келиши кўнгли нозик цензура эътиборини тортган. Ахир дангаса ленинчи деган мазмун келиб чиқиши мумкин-да! Ноқулай “қўшни”ларни ажратиш учун улар орасига нимадир қўшиш керак эди. Ана шу талаб туфайли ленинградец (ёки ленинградский) сўзи луғатдан жой олган. Луғатнинг кейинги нашрларидан эса бу сўз чиқариб ташланган.
@oriftolib
Рус тилининг бир нечта изоҳли луғати бор. Шулардан бири – Ожегов изоҳли луғати. Китоб ҳажми ортиб кетмаслиги учун ва луғатчилик принципларига кўра, луғатга кишининг қаерданлигини билдирувчи ва жойга хосликни англатувчи сўзлар киритилмаган. Шу сабабли ундан москвич – москвалик, московский – Москвага хос, оренбуржец – оренбурглик, оренбургский – Оренбургга хос каби сўзлар жой олмаган.
Лекин Ожегов луғатига истисно тариқасида ленинградец (ленинградлик) сўзи киритилади. Баъзи манбаларга кўра, бу ленинградский сўзи бўлган. Истисно ўша давр сиёсати ва цензура талаби билан киритилган.
Чунки...
Луғатда ленивый (дангаса) ва ленинец (ленинчи) сўзларининг кетма-кет келиши кўнгли нозик цензура эътиборини тортган. Ахир дангаса ленинчи деган мазмун келиб чиқиши мумкин-да! Ноқулай “қўшни”ларни ажратиш учун улар орасига нимадир қўшиш керак эди. Ана шу талаб туфайли ленинградец (ёки ленинградский) сўзи луғатдан жой олган. Луғатнинг кейинги нашрларидан эса бу сўз чиқариб ташланган.
@oriftolib
👍31😁19😱3
👍15😁4
Обакидандон бу – ...
Anonymous Quiz
10%
Қурут | Qurut
28%
Қуруқ мева | Quruq meva
62%
Ширинлик | Shirinlik
👍15🔥9💯1
Обакидандон нима?
Леонид Гайдайнинг “Ишбилармон кишилар” филмидаги жумла ёдингизда бўлса керак-а: “Ҳей, бола, обакидандондан еб, бизнинг аравада айланиб келишни хоҳламайсанми?” 😎🤾🤕
Хўш, бу жумладаги обакидандон нимани англатади? Изоҳли луғатга кўра, форсча обаки – суюқ, сувли ва дандон – тиш сўзларидан ясалган бу сўз ўзбекчада шакар қиёмидан тайёрланган ширинлик турини англатади:
Пенсияга борса, бир қарич келадиган қизил обакидандон, бир дўппи олиб келади.
А. Мухтор, Опа-сингиллар.
Масалан, шакарни қайнатиб, қиём қиласиз, кейин унга лимон кислотаси аралаштирасиз, кейин чўп териб, уларнинг уч қисмига қиёмдан қуясиз. 10–15 дақиқадан сўнг, қиём совиб, обакидандон ҳосил бўлади. Ҳаммамиз яхши биладиган хўрозқанд ҳам обакидандоннинг бир тури.
@oriftolib
Леонид Гайдайнинг “Ишбилармон кишилар” филмидаги жумла ёдингизда бўлса керак-а: “Ҳей, бола, обакидандондан еб, бизнинг аравада айланиб келишни хоҳламайсанми?” 😎🤾🤕
Хўш, бу жумладаги обакидандон нимани англатади? Изоҳли луғатга кўра, форсча обаки – суюқ, сувли ва дандон – тиш сўзларидан ясалган бу сўз ўзбекчада шакар қиёмидан тайёрланган ширинлик турини англатади:
Пенсияга борса, бир қарич келадиган қизил обакидандон, бир дўппи олиб келади.
А. Мухтор, Опа-сингиллар.
Масалан, шакарни қайнатиб, қиём қиласиз, кейин унга лимон кислотаси аралаштирасиз, кейин чўп териб, уларнинг уч қисмига қиёмдан қуясиз. 10–15 дақиқадан сўнг, қиём совиб, обакидандон ҳосил бўлади. Ҳаммамиз яхши биладиган хўрозқанд ҳам обакидандоннинг бир тури.
@oriftolib
👍48😱2
👍23😢16😁11🔥8😱5
Forwarded from Isroil Tillaboyev blogi
Кеч тушди. Дўконни беркитаётган эдим. Ортимдан бир киши:
- Ука олма оласизми? - деди.
45-50 ёш чамаси, велосипедда олма сотиб юрган экан.
- Қани кўрайчи, нархи қанча экан? - олдига яқинлашдим.
- Сизга 7500 дан қилиб бераман, - деди.
Дарров савдогарлигим тутиб кетди.
- 5000 дан беринг ҳаммасини оламан, - дедим.
- Йўқ ука, майли сизга 7000 дан берай, 4 кг холос, ҳаммасини олинг, - деди.
Қарасам 5000 данга бермайдиган.
- Хўп 6000 дан беринг, 2 килосини оламан, -дедим, - ҳаммаси кўпда ахир.
Бир муддат ўйланиб қолди.
- Ука ҳаммасини олинг, 6500 дан берай, - деди.
- Ҳаммасини нима қиламан амаки, эртага ҳам сотаверасизда, - дедим.
- Йўқ, бугун ҳаммасини сотишим керакда, келинг ука мана хохлаган биттасини олиб таътиб кўринг, жуда ширин олмалар, - деб, салафан пакет ичидан бир дона олма олиб менга узатди.
Кўзим амаки узатган олмага эмас, олма узатилган қўлларга тушиб қолди.
Совуқдан тилим-тилим бўлиб ёрилиб кетибди. Бир вақтлар, кузнинг совуқ кунларида, пахта даласида пахта терган вақтимда, ўзимни ҳам қўлларим шундай ёрилиб кетган эди. Эслаб, ичим ачишиб кетди.
Қилган ишимдан хафа бўлиб кетдим.
Менга узатган олмани олиб, уни ҳам салафанга солдим-да, амакига юзланиб:
- 8000 дан оламан, ҳаммасини оламан, - дедим.
Нархни эшитиб, менга ажабланиб қаради.
- Ҳа, ҳа 8000 дан оламан, - дедим яна қўшимча қилиб.
- Хазиллашяпсизми ука? - дегунча, мен пул санашга тушиб кетдим.
- Мана 32000 рози бўлинг! - дедим.
Пулни қўлимдан оларкан, санаб ўтирмай, 2000 ни қайтариб берди ва:
- Мен розиман ука, сиз ҳам рози бўлинг, - деди.
Пулларни чўнтагига соларкан, яна менга юзланиб:
- Яхши бўлди-да, жуда зарур эди, - деб қўйди, кўзлари қувнаб.
Амаки кетгач, қилган ишимдан ўзим ҳам хурсанд бўлдим, кўнглим ёришди.
Лекин... ёрилган қўллар барибир кўз ўнгимдан кетмаяпти...
(c) Мурод Тўхтаназаров
@domlajon
- Ука олма оласизми? - деди.
45-50 ёш чамаси, велосипедда олма сотиб юрган экан.
- Қани кўрайчи, нархи қанча экан? - олдига яқинлашдим.
- Сизга 7500 дан қилиб бераман, - деди.
Дарров савдогарлигим тутиб кетди.
- 5000 дан беринг ҳаммасини оламан, - дедим.
- Йўқ ука, майли сизга 7000 дан берай, 4 кг холос, ҳаммасини олинг, - деди.
Қарасам 5000 данга бермайдиган.
- Хўп 6000 дан беринг, 2 килосини оламан, -дедим, - ҳаммаси кўпда ахир.
Бир муддат ўйланиб қолди.
- Ука ҳаммасини олинг, 6500 дан берай, - деди.
- Ҳаммасини нима қиламан амаки, эртага ҳам сотаверасизда, - дедим.
- Йўқ, бугун ҳаммасини сотишим керакда, келинг ука мана хохлаган биттасини олиб таътиб кўринг, жуда ширин олмалар, - деб, салафан пакет ичидан бир дона олма олиб менга узатди.
Кўзим амаки узатган олмага эмас, олма узатилган қўлларга тушиб қолди.
Совуқдан тилим-тилим бўлиб ёрилиб кетибди. Бир вақтлар, кузнинг совуқ кунларида, пахта даласида пахта терган вақтимда, ўзимни ҳам қўлларим шундай ёрилиб кетган эди. Эслаб, ичим ачишиб кетди.
Қилган ишимдан хафа бўлиб кетдим.
Менга узатган олмани олиб, уни ҳам салафанга солдим-да, амакига юзланиб:
- 8000 дан оламан, ҳаммасини оламан, - дедим.
Нархни эшитиб, менга ажабланиб қаради.
- Ҳа, ҳа 8000 дан оламан, - дедим яна қўшимча қилиб.
- Хазиллашяпсизми ука? - дегунча, мен пул санашга тушиб кетдим.
- Мана 32000 рози бўлинг! - дедим.
Пулни қўлимдан оларкан, санаб ўтирмай, 2000 ни қайтариб берди ва:
- Мен розиман ука, сиз ҳам рози бўлинг, - деди.
Пулларни чўнтагига соларкан, яна менга юзланиб:
- Яхши бўлди-да, жуда зарур эди, - деб қўйди, кўзлари қувнаб.
Амаки кетгач, қилган ишимдан ўзим ҳам хурсанд бўлдим, кўнглим ёришди.
Лекин... ёрилган қўллар барибир кўз ўнгимдан кетмаяпти...
(c) Мурод Тўхтаназаров
@domlajon
👍70😢20🔥4
-ки боғловчисини (юкламасини) ўринсиз қўлламанг
Олдинроқ бу боғловчининг имлоси ҳақида ёзган эдим.
Мен жумла тузишда ва таҳрирда -ки боғловчиси (юкламаси)дан иложи борича фойдаланмасликка ҳаракат қиламан. Чунки у баъзи ўринларда мутлақо кераксиз бўлса, баъзи ўринларда ўзбекчага хос бўлмаган ифода шакли пайдо бўлишига хизмат қилади. Албатта, у тилимиздан жой олиб бўлган. Ҳар доим ҳам унга ўгай кўз билан қарайвермаслик керак. У қаерда ўринли турганини тажриба ва сезим билан топасиз.
Масалан:
Билдимки, жумлани хато туздим.
👉 Бу гап хато ёки ғализ эмас. Лекин уни мана бундай кўринишда берган яхшироқ, ўзбекча ифодага мосроқ:
Жумлани хато тузганимни билдим.
Биринчи гап тузилиши ўзбек тилига хос эмас. Лекин баъзида маънони кучайтириш учун жумлани айнан шундай шаклда беришга тўғри келади:
Шундай хокисорлик билан сўрадики, рози бўлганимни билмай қолдим.
Бу жумлани -ки боғловчисисиз ифодалаш мумкин, лекин бунда ундаги таъкид, урғу йўқолиб қолади:
Шундай хокисорлик билан сўраганидан рози бўлганимни билмай қолдим.
Шундай хокисорлик билан сўрагани сабабли рози бўлганимни билмай қолдим.
Бундай ҳолатларда биринчи -ки қатнашган вариантни қолдириш керак.
Юклама бўлиб келган ўринларда ундан бемалол воз кечиш мумкин: наҳотки – наҳот, гўёки – гўё.
Наҳотки шуни тушунмасанг? – Наҳот шуни тушунмасанг?
Кимки, қаердаки, агарки каби сўзлар таркиби -ки мутлақо ортиқча бўлса, модомики, ваҳоланки, ҳолбуки, чунки кабиларда сўзнинг ажралмас қисмига айланган.
@oriftolib
Олдинроқ бу боғловчининг имлоси ҳақида ёзган эдим.
Мен жумла тузишда ва таҳрирда -ки боғловчиси (юкламаси)дан иложи борича фойдаланмасликка ҳаракат қиламан. Чунки у баъзи ўринларда мутлақо кераксиз бўлса, баъзи ўринларда ўзбекчага хос бўлмаган ифода шакли пайдо бўлишига хизмат қилади. Албатта, у тилимиздан жой олиб бўлган. Ҳар доим ҳам унга ўгай кўз билан қарайвермаслик керак. У қаерда ўринли турганини тажриба ва сезим билан топасиз.
Масалан:
Билдимки, жумлани хато туздим.
👉 Бу гап хато ёки ғализ эмас. Лекин уни мана бундай кўринишда берган яхшироқ, ўзбекча ифодага мосроқ:
Жумлани хато тузганимни билдим.
Биринчи гап тузилиши ўзбек тилига хос эмас. Лекин баъзида маънони кучайтириш учун жумлани айнан шундай шаклда беришга тўғри келади:
Шундай хокисорлик билан сўрадики, рози бўлганимни билмай қолдим.
Бу жумлани -ки боғловчисисиз ифодалаш мумкин, лекин бунда ундаги таъкид, урғу йўқолиб қолади:
Шундай хокисорлик билан сўраганидан рози бўлганимни билмай қолдим.
Шундай хокисорлик билан сўрагани сабабли рози бўлганимни билмай қолдим.
Бундай ҳолатларда биринчи -ки қатнашган вариантни қолдириш керак.
Юклама бўлиб келган ўринларда ундан бемалол воз кечиш мумкин: наҳотки – наҳот, гўёки – гўё.
Наҳотки шуни тушунмасанг? – Наҳот шуни тушунмасанг?
Кимки, қаердаки, агарки каби сўзлар таркиби -ки мутлақо ортиқча бўлса, модомики, ваҳоланки, ҳолбуки, чунки кабиларда сўзнинг ажралмас қисмига айланган.
@oriftolib
👍35🔥2
👍30😱5🔥4🎉2
👍33😁7🔥6😢2
Forwarded from Sanjar Nazar
Ижодкор сўз кашшофи бўлмоғи лозим. Кўчма, рамзий маънодагина эмас. Қуйида рус ёзувчилари истеъмолга олиб кирган сўзлар мисолида бунга яна бир бора амин бўлишимиз мумкин.
М. В. Ломоносов: «атмосфера», «вещество», «градусник», «преломление», «равновесие», «диаметр», «квадрат», «минус», «горизонт» и «горизонтальный», «кислота».
Н. М. Карамзин: «промышленность», «моральный», «эстетический», «эпоха», «сцена», «гармония», «катастрофа», «будущность», «влияние», «сосредоточить», «трогательный», «занимательный».
М. Е. Салтыков-Щедрин: «головотяп», «головотяпство», «благоглупость».
Ф. М. Достоевский: «стушеваться», «лимонничать».
И.Северянин: «самолёт» (в значении аэроплан), «бездарь».
К. Чуковский: «канцелярит».
(Мисоллар “литрес”дан “ухлатилди”)
https://t.iss.one/SanjarNazar
М. В. Ломоносов: «атмосфера», «вещество», «градусник», «преломление», «равновесие», «диаметр», «квадрат», «минус», «горизонт» и «горизонтальный», «кислота».
Н. М. Карамзин: «промышленность», «моральный», «эстетический», «эпоха», «сцена», «гармония», «катастрофа», «будущность», «влияние», «сосредоточить», «трогательный», «занимательный».
М. Е. Салтыков-Щедрин: «головотяп», «головотяпство», «благоглупость».
Ф. М. Достоевский: «стушеваться», «лимонничать».
И.Северянин: «самолёт» (в значении аэроплан), «бездарь».
К. Чуковский: «канцелярит».
(Мисоллар “литрес”дан “ухлатилди”)
https://t.iss.one/SanjarNazar
😁10👍5
Маҳаллабай, фуқаробай, талабабай: “бай” нима?
#Сўраган_эдингиз
Бай сўзи билан ясалган янгидан-янги сўзлар истеъмолга киряпти ва жуда кўп ишлатиляпти.
Ўзи қайдан келди бу бай сўзи? Олдин бизда бормиди? Ҳа, бор эди. Ишбай, кунбай, соатбай, байлашмоқ деган сўзларни эсланг.
Бай сўзи арабчадан кирган, аслиятда савдолашиш, сотиш, келишиш маъносини англатади. Ўзбек тилида савдо муомалаларида, ишга ёллаш ва ёлланишда ҳар икки томоннинг ўзаро келишувини англатади. Қилинган ишга қараб ҳақ тўлашга келишилган бўлса – ишбай, неча соат ишланганига кўра ҳақ бериладиган бўлса – соатбай бўлади.
Адабиётларда тез-тез учраб турадиган байъат сўзи ҳам бай билан ўзакдош.
Маҳаллабай, фуқаробай, талабабай каби сўзларда бу сўзнинг маъноси ўзгарган. Уларда ҳам келишув мазмуни оз бўлса-да бор. Бироқ асосий маъно маълум бир кесимда ишлашга қаратилган. Маҳаллабай ишлаш – маҳалла кесимида, ҳар бир маҳалла билан алоҳида ишлаш. Фуқаробай – эътиборни алоҳида фуқарога қаратиш. Ва ҳоказо.
@oriftolib
#Сўраган_эдингиз
Бай сўзи билан ясалган янгидан-янги сўзлар истеъмолга киряпти ва жуда кўп ишлатиляпти.
Ўзи қайдан келди бу бай сўзи? Олдин бизда бормиди? Ҳа, бор эди. Ишбай, кунбай, соатбай, байлашмоқ деган сўзларни эсланг.
Бай сўзи арабчадан кирган, аслиятда савдолашиш, сотиш, келишиш маъносини англатади. Ўзбек тилида савдо муомалаларида, ишга ёллаш ва ёлланишда ҳар икки томоннинг ўзаро келишувини англатади. Қилинган ишга қараб ҳақ тўлашга келишилган бўлса – ишбай, неча соат ишланганига кўра ҳақ бериладиган бўлса – соатбай бўлади.
Адабиётларда тез-тез учраб турадиган байъат сўзи ҳам бай билан ўзакдош.
Маҳаллабай, фуқаробай, талабабай каби сўзларда бу сўзнинг маъноси ўзгарган. Уларда ҳам келишув мазмуни оз бўлса-да бор. Бироқ асосий маъно маълум бир кесимда ишлашга қаратилган. Маҳаллабай ишлаш – маҳалла кесимида, ҳар бир маҳалла билан алоҳида ишлаш. Фуқаробай – эътиборни алоҳида фуқарога қаратиш. Ва ҳоказо.
@oriftolib
👍21🔥1
-чи: чизиқча билан ва чизиқчасиз
-чи бажарган вазифасига қараб чизиқча билан ҳам, чизиқчасиз ҳам ёзилиши мумкин.
Агар юклама бўлиб келса, чизиқча ишлатамиз:
Сен-чи? Сен ҳам тушундингми?
Давомини ҳам ўқинг-чи!
Кўрайлик-чи, яна нима дер экан?
-чи сўз ясовчи қўшимча бўлиб келганда сўзга қўшиб ёзилади: ишчи, ҳисобчи, курашчи, навбатчи, гулчи, қатнашчи каби.
📌 Демак:
“Иш-чи, иш нима бўлади?” деди ишчи. ✅
@oriftolib
-чи бажарган вазифасига қараб чизиқча билан ҳам, чизиқчасиз ҳам ёзилиши мумкин.
Агар юклама бўлиб келса, чизиқча ишлатамиз:
Сен-чи? Сен ҳам тушундингми?
Давомини ҳам ўқинг-чи!
Кўрайлик-чи, яна нима дер экан?
-чи сўз ясовчи қўшимча бўлиб келганда сўзга қўшиб ёзилади: ишчи, ҳисобчи, курашчи, навбатчи, гулчи, қатнашчи каби.
📌 Демак:
“Иш-чи, иш нима бўлади?” деди ишчи. ✅
@oriftolib
👍41😁7
Қай бири тўғри?
Anonymous Quiz
17%
Қонунчиликга кўра | Qonunchilikga koʻra
71%
Қонунчиликка кўра | Qonunchilikka koʻra
12%
Қонунчиликка кўра | Qonunchilikga koʻra
👍26🔥8🎉2
Тавсифнома ва тавсиянома: фарқи нимада?
Кўпинча бу икки ҳужжат кўрик-танловлар, мусобақалар, рейтинглар учун тайёрланади. Уларнинг бир-биридан фарқи бор. “Давлат тилида иш юритиш” китобига юзланамиз.
Тавсифнома – маълум бир шахснинг меҳнат ва ижтимоий фаолияти, шунингдек, унинг ўзига хос хислат ва фазилатларини акс эттирувчи расмий ҳужжат.
Тавсиянома – бирор шахсни маълум лавозимга ёки турли ташкилотларга аъзо бўлиши, бирор мукофотга сазовор бўлиши, кўрик-танловда қатнашиши учун тавсия этиш мақсадида тузиладиган расмий ҳужжат.
Икковининг чатишма шакли ҳам бор – тавсифий тавсиянома. У тавсифнома бўлади, фақат ҳужжат охиридан тавсия мазмунидаги жумла ҳам ўрин олади.
Тавсифнома ва тавсияномаларда маълумотлар учинчи шахс тилидан ёзилади.
Юқорида тилга олинган китобда тавсифнома муассаса маъмурияти ёки жамоат ташкилотлари номидан ёзилиши кўрсатилган. Бундай ҳужжатга шу ташкилотларнинг раҳбар ва мутасаддилари имзо чекади. Бироқ амалиётда ташкилот номидан эмас, шахс номидан ёзилган тавсифномалар ҳам учрайди.
Тавсифномада шахснинг меҳнат фаолияти, шахсий хусусият ва фазилатлари ва шуларга кўра хулоса берилади.
Тавсиянома ташкилот номидан ҳам, алоҳида шахс номидан ҳам берилиши мумкин. Тавсиянома матнида тавсия қилинаётган шахснинг хусусиятлари ва у эгаллайдиган лавозим, оладиган мукофотга муносиблигига ишонч билдирилади.
Тавсиянома тавсифномага ўхшаб кетади, шу сабабли уларнинг кўпчилиги тавсифий тавсиянома шаклида бўлади. Юқоридаги қўлланмага кўра, улар орасидаги асосий фарқ бундай: тавсифномаларда шахснинг барча ижобий, салбий хусусиятлари қайд қилинади. Тавсияномаларда эса унинг ижобий хусусиятлари кўрсатилиши билан бирга, кейинчалик унинг зиммасига юклатиладиган вазифани бажара олишига ишонч билдирилади ва тавсия этилади.
Лекин мен шу пайтгача кишининг салбий хусусиятлари кўрсатилган тавсифномани кўрмаганман 🙃.
Тавсифнома бироз кенгроқ, ҳажман каттароқ бўлади. Тавсиянома эса ҳажман кичикроқ, унда мавзуга бевосита алоқадор муҳим жиҳатларгина санаб ўтилади. Тавсифномада бирор мукофот ёки лавозимга тавсия қилиш ҳақида гап бўлмайди.
Мукофотлар учун тавсиянома ўрнига тақдимнома ҳам берилиши мумкин. У ҳам шакл ва мазмун жиҳатидан тавсияномадек бўлади.
@oriftolib
Кўпинча бу икки ҳужжат кўрик-танловлар, мусобақалар, рейтинглар учун тайёрланади. Уларнинг бир-биридан фарқи бор. “Давлат тилида иш юритиш” китобига юзланамиз.
Тавсифнома – маълум бир шахснинг меҳнат ва ижтимоий фаолияти, шунингдек, унинг ўзига хос хислат ва фазилатларини акс эттирувчи расмий ҳужжат.
Тавсиянома – бирор шахсни маълум лавозимга ёки турли ташкилотларга аъзо бўлиши, бирор мукофотга сазовор бўлиши, кўрик-танловда қатнашиши учун тавсия этиш мақсадида тузиладиган расмий ҳужжат.
Икковининг чатишма шакли ҳам бор – тавсифий тавсиянома. У тавсифнома бўлади, фақат ҳужжат охиридан тавсия мазмунидаги жумла ҳам ўрин олади.
Тавсифнома ва тавсияномаларда маълумотлар учинчи шахс тилидан ёзилади.
Юқорида тилга олинган китобда тавсифнома муассаса маъмурияти ёки жамоат ташкилотлари номидан ёзилиши кўрсатилган. Бундай ҳужжатга шу ташкилотларнинг раҳбар ва мутасаддилари имзо чекади. Бироқ амалиётда ташкилот номидан эмас, шахс номидан ёзилган тавсифномалар ҳам учрайди.
Тавсифномада шахснинг меҳнат фаолияти, шахсий хусусият ва фазилатлари ва шуларга кўра хулоса берилади.
Тавсиянома ташкилот номидан ҳам, алоҳида шахс номидан ҳам берилиши мумкин. Тавсиянома матнида тавсия қилинаётган шахснинг хусусиятлари ва у эгаллайдиган лавозим, оладиган мукофотга муносиблигига ишонч билдирилади.
Тавсиянома тавсифномага ўхшаб кетади, шу сабабли уларнинг кўпчилиги тавсифий тавсиянома шаклида бўлади. Юқоридаги қўлланмага кўра, улар орасидаги асосий фарқ бундай: тавсифномаларда шахснинг барча ижобий, салбий хусусиятлари қайд қилинади. Тавсияномаларда эса унинг ижобий хусусиятлари кўрсатилиши билан бирга, кейинчалик унинг зиммасига юклатиладиган вазифани бажара олишига ишонч билдирилади ва тавсия этилади.
Лекин мен шу пайтгача кишининг салбий хусусиятлари кўрсатилган тавсифномани кўрмаганман 🙃.
Тавсифнома бироз кенгроқ, ҳажман каттароқ бўлади. Тавсиянома эса ҳажман кичикроқ, унда мавзуга бевосита алоқадор муҳим жиҳатларгина санаб ўтилади. Тавсифномада бирор мукофот ёки лавозимга тавсия қилиш ҳақида гап бўлмайди.
Мукофотлар учун тавсиянома ўрнига тақдимнома ҳам берилиши мумкин. У ҳам шакл ва мазмун жиҳатидан тавсияномадек бўлади.
@oriftolib
👍21🔥3😱2
Қай бири тўғри?
Anonymous Quiz
41%
Ўғирлик қилма! | Oʻgʻirlik qilma!
59%
Ўғрилик қилма! | Oʻgʻrilik qilma!
🔥17😁8👍7😱3