راهبرد

‍‍ ‍‍ 📜 نگاه اهل فرهنگ: "انتقاد کنیم یا نکنیم؟"

👈 دكتر نعمت‌الله فاضلی، استاد دانشگاه و پژوهشگر مطالعات فرهنگی، در یادداشتی تلگرامی نوشت:

✍ شبکه‌های اجتماعی بویژه تلگرام باعث رونق حوزه عمومی و گرمی بازار بحث و گفتگو شده‌اند. در این بازار، گاهی سَر می‌شکنند و گاه دل!

✍ سه گروه در این بازار حضور فعال دارند: "منتقدان"، "مدافعان"، و "میانجیان". روزهای اخیر در برخی گروه‌های تلگرامی شاهد گفتگوی این سه گروه بوده‌ام. فکر کنم قدر این سه گروه و بازار گرم بحث و گفتگویی را که خلق کرده‌اند؛ باید پاس بداریم. می‌پرسید چرا؟ اجازه دهید برایتان بگویم!

✍ این روزها که سیل آمده است مثل روزهایی که زلزله می‌آید، برخی تلاش می‌کنند تا سیاست‌ها و حکومت را نقد کنند و نشان دهند که چه سیاست‌هایی احتمالا باعث پیامدهای تلخ فجایع طبیعی شده‌اند.

✍ فارغ از اینکه نقدهای این منتقدان را بخواهم روایت کنم، می‌توان منطق آنها برای نقد کردن را توضیح داد.

✍ استدلال و منطق منتقدان این است که اولا سیاست‌های نادرست یکی از علل خسارت‌ها و پیامدهای زیانبار حوادث طبیعی است. از این دیدگاه، حوادث طبیعی هستند؛ اما خسارت‌های آن طبیعی نیستند. ازاین‌رو، منتقدان معتقدند مسئولیت اجتماعی آنها ایجاب می‌کند که سیاست‌ها و حکومت و حاکمان را نقد کنند.

✍ دوم اینکه این منتقدان معتقدند در زمان وقوع حوادث، جامعه هوشیار و حساس است و افکار عمومی آمادگی بیشتری دارد تا درباره حوادث و سیاست‌ها بشنود. خدا را چه دیدی شاید اهل سیاست هم گوش شنوایی در این میانه پیدا کرد! در نتیجه، منتقدان معتدند نباید "فضای اجتماعی حوادث" را از دست داد.

✍ سوم اینکه به نظر این منتقدان، حوادث با تخریب‌ها و ویرانی‌هایشان "پرسش طرح می‌کنند"، فجایع ما را استیضاح می‌کنند و نوعی عاملیتِ طبیعت را ممکن می‌سازند.

✍ در موقع سیل و زلزله و حوادث طبیعی، همه ما از شهروندان تا مدیران و سیاستمداران، از مردم عادی تا متخصصان و دانشمندان، همه در معرض این پرسش قرار می‌گیریم که چرا پیشگیری‌های لازم را نکردیم؟ چرا در مدیریت بحران موفق نبودیم؟ کجای کار می‌لنگد که با هر حادثه طبیعی چنین آسیب‌پذیر می‌شویم؟

✍ منتقدان معتقدند اینها پرسش‌هایی است که حوادث می‌آفرینند و البته از زبان مسئولانه آنها جاری می‌شود و به سخن درمی‌آید...

✍ خب، تا اینجا موضع منتقدان را گفتم. حال برویم به سراغ "مدافعان"، همان‌هایی که مخاطب منتقدان هستند، یا اینکه به هر دلیلی خود را در برابر منتقدان ساکت نمی‌یابند و نمی‌توانند سکوت کنند!

✍ برخی مدافعان کار منتقدان را بیهوده، غیراخلاقی و گاهی نیز نومیدکننده و نادرست می دانند. اینها می‌گویند زلزله و سیل امر طبیعی است و اجتناب‌ناپذیر؛ بنابراین، جای نقد و گلایه نیست!

✍ برخی هم معتقدند همه مردم مقصرند و نباید حکومت و سیاست را محاکمه کرد. از دیدگاه اینها خودکرده را تدبیر نیست!

✍ برخی دیگر از مدافعان هم به تلاش‌های حکومت اشاره می‌کنند و معتقدند حکومت خوب عمل کرده و منتقدان یا بی‌انصافی می‌کنند یا مغرض‌اند.

✍ برخی هم می‌گویند نیمه پر لیوان را ببینید و به کارهای سازنده و خوب حکومت هم توجه کنیم. از دیدگاه این گروه، آدم نجیب و شریف به کسی می‌گویند که به جای نقد کردن برود به کمک آسیب‌دیدگان؛ اگر کسی کاری از دستش برنمی‌آید، لااقل زبان درازی هم نکند!

✍ در این درگیری‌ها و دعواها طبیعتا گروهی به میانجیگری و مصالحه می‌پردازند. آنها را میانجیان می‌نامیم. خب، طبیعی است که برخی بخواهند کدخدامنشانه میانجیگری کنند! اینها موضع "موعظه‌گرایانه‌ای" دارند و همه را به دوستی و محبت با یکدیگر دعوت می‌کنند.

✍ به منتقدان نصیحت می‌کنند که منصف و متین باشید و با زبانی آرام بدون رنجاندن دیگران سخن بگویید. به طرف دیگر هم نصیحت می‌کنند که به منتقدان انگ و برچسب سیاسی نزنید و اجازه دهید همه با هم در این فضا زندگی و گفتگو کنیم!

✍ گاهی هم حق را به هر دو طرف می‌دهند! خلاصه، خود را به هر آب و آتش می‌زنند تا بحث با مسالمت ادامه یابد.

✍ از نظر من، هر سه گروه (منتقدان؛ مدافعان؛ و میانجیان) حق دارند که سخن بگویند و هر سه گروه هم کمک می‌کنند تا فضای گفتگوی جمعی در حوزه عمومی شکل بگیرد و جامعه سخن بگوید.

✍ هیچ یک کاری عبث نمی‌کنند؛ زیرا اگر اینها نباشند، اساسا گفتگویی نخواهد بود. کار عبث را آنهایی می‌کنند که احتمالا می‌خواهند صرفا "تماشاگر" باشند و هیچگونه احساس مسئولیتی در این فضا نمی‌کنند و نمی‌پذیرند.

✍ اگر قرار بر سرزنش باشد، باید کسانی را سرزنش کنیم که بیرون گود ایستاده‌اند و ظاهرا تلاش می‌کنند تنها گلیم خودشان را از آب بیرون بکشند. باری، بیاییم انتقاد کنیم؛ ولی نه از خودمان، بلکه از این جمعیت تماشاچی!
@javadrooh

attach📎

3.33K views10:57