کاسبان تحریم، رانتخواران ماندگار

✅ هدا احمدی در گفت‌وگو با علی چشمی،اقتصاددان و استاد دانشگاه فردوسی، موقعیت و سرنوشت کاسبان تحریم در دولت چهاردهم را بررسی کرده است.

🔹در اقتصاد سیاسی به همه افراد و گروه‌هایی که از یک سیاست یا یک رویه سود می‌برند، ذی‌نفع می‌گویند.

🔹این گروه‌ها یا این افراد همه‌جا حضور دارند و هم به‌راحتی اجازه نمی‌دهند سیاستی جایگزین سیاست دیگری شود و منافع ناشی از آن به جیب افراد دیگری واریز شود.

🔹 بنابراین با سیاستمداران لابی می‌کنند و اگر به نتیجه نرسند، از ابزارهایی که در اختیار دارند استفاده می‌کنند.

🔹مثلاً نظام حکمرانی را از عواقب تغییر سیاست می‌ترسانند یا میان مردم رعب و وحشت ایجاد می‌کنند یا حتی گروه‌هایی را برای مخالفت با آن سیاست به اعتصاب و شورش تشویق می‌کنند و خلاصه همه کار می‌کنند تا سیاست‌های اصلاحی هرگز اجرا نشود.

🔹شکل‌گیری گروه‌های ذی‌نفع در یک جامعه وابسته به کارکرد نظام حکمرانی و دستگاه سیاست‌گذاری آن است.

🔹اقتصاددانان می‌گویند سیاست‌گذاری نادرست، بستر مستعدی برای ایجاد و رشد گروه‌های ذی‌نفع فراهم می‌آورد و پس از آن این گروه‌ها هستند که مانع تغییر در این سیاست‌ها می‌شوند.

🔹به‌طور مشخص می‌توان به تحریم‌های اقتصادی اشاره کرد که موجب ایجاد امتیازهای خاص و شکل‌گیری گروه‌های منافع خاص شده است.

🔹بررسی راز مانایی تحریم‌ها در اقتصاد ایران با چهارچوب‌های علم اقتصاد، در قالب ماندگاری نهادهای ناکارآمد قابل تحلیل است.

🔹نهادهای ناکارآمد نهادهایی هستند که رفاه اجتماعی را حداکثر نمی‌کنند اما در جامعه ماندگار می‌شوند.

🔹تحریم، رویه‌ها، فرآیندها و چهارچوب‌های مقرراتی و قانونی‌اش، نهادهای ناکارآمدی هستند که برای عده‌ای کوچک به هزینه عموم مردم ایران منافع خاص دارند.

🔹یعنی عموم مردم ایران، با تورم‌های سنگین، سطح درآمد سرانه پایین، کمبود تکنولوژی، مهاجرت، آسیب‌های اجتماعی، شکل‌های فقر و اعتیاد و غیره، رفاهشان را در این سال‌ها از دست داده‌اند، اما در مقابل عده‌ای خاص از این موضوع بهره‌مند شده و نهادهای متعددی هم برای پشتیبانی از خود شکل داده‌اند.

🔹به‌طور کلی در اقتصاد ایران منبع اصلی ثروت و کسب درآمد، نفت و گاز و پتروشیمی و فلزات اساسی و صنایع وابسته به آنها یا صنایع واردات‌محور مانند خودروسازی، داروسازی و... هستند و مسیر ارزش‌آفرینی از آنها می‌گذرد.

🔹بخش عمده‌ای از این صنایع در اختیار گروه‌های نزدیک به قدرت هستند که تفکرات خاصی را به پیش می‌برند.

🔹بعد از سال‌ها تحریم، گروه‌هایی که منابع ثروتشان به این صنایع وابسته بوده، به این نتیجه رسیده‌اند که با همین فروش پایین نفت با قیمت‌های تخفیف‌دار و صنایعی که در اختیار دارند هم می‌توانند کسب درآمد داشته و حضور خود در قدرت را ادامه دهند.

🔹به همین دلیل این گروه ایدئولوژی خودکفایی و بی‌نیازی از دنیا را تبلیغ می‌کند و برنامه‌اش این است که یک اقتصاد برنامه‌ریزی‌شده و کنترل‌شده را برپا کند که در آن بخش خصوصی نمی‌تواند چه در حوزه اقتصاد و چه در عالم سیاست از یک حدی فراتر رفته و قد علم کند.

🔹آنها در هر صنعت یا نهاد مالی مثل بانک‌ها، بیمه‌ها و شرکت‌های سرمایه‌گذاری یا در هر موضوع مهمی مثل مباحث ارزی و بانکی که در نظر بگیریم، رانت‌های زیادی ناشی از تحریم‌ها را توانسته‌اند در این سال‌ها کسب کنند و این منافع بزرگ برای آنها، هزینه‌ای برای عموم مردم است.
با این توصیف اگر تحریم‌ها برداشته نشود، کاسبان تحریم بیشترین منفعت را می‌برند.

منبع: تجارت فردا، شماره ۵۷۸