Тежалган сув орқали биз ҳаёт кечиришимиз керак!

Ўзбекистон Марказий Осиё минтақасидаги давлатлар ичида аҳолиси энг кўп, сув ресурслари эса энг ками ҳисобланади. Мавжуд сув эҳтиёжининг 18 фоизигина юртимиз ҳудудида шаклланади. Қолган 82 фоизга яқин сув қўшни давлатларда шаклланиб, Амударё ва Сирдарё орқали юртимизга кириб келади.

Глобал иқлим ўзгариши, мамлакатимизда аҳоли сонининг ўсиши, миллий иқтисодиёт турли тармоқларининг жадал ривожланиши ва уларнинг сувга бўлган талабининг ўсиши туфайли республикада сув ресурсларининг тақчиллиги йилдан-йилга ортиб бормоқда.
Ҳозирги вақтда суғориш ва экологик мақсадлар учун сувга эҳтиёж тўлиқ кондирилмаяпти. Сув истеъмолининг кўпайиши ва манбаларнинг ифлосланиши чучук сув захираларининг камайишига олиб келади.

Юртимизда мавжуд чучук сув ҳажмининг қисқариши туфайли сув танқислиги ва қурғоқчилик хавфи сезиларли даражада ошмоқда.
Шулардан келиб чиқиб, Ўзбекистон замонавий мамлакат сифатида ривожланиши учун атроф-муҳит муҳофазаси ва сувдан самарали фойдаланиш йўналишларида тезкор чоралар қабул қилиш вақти келди.
Сўнгги йилларда мамлакатимизда иқлим ўзгариши оқибатларини юмшатиш ва сув ресурсларидан оқилона фойдаланиш чораларини акс эттирувчи қатор муҳим ҳужжатлар қабул қилинди.
"2030 йилгача бўлган даврда атроф-муҳитни муҳофаза қилиш концепцияси", "Сув хўжалигини ривожлантиришнинг 2020–2030 йилларга мўлжалланган концепцияси", "2020–2025 йилларда гидрометеорология хизматини ривожлантириш концепцияси", "Сув ресурсларини бошқариш ва ирригация секторини ривожлантиришнинг 2021–2023 йилларга мўлжалланган стратегияси", "Сув ресурсларидан фойдаланиш соҳасида давлат бошқаруви ва назорат тизимини янада такомиллаштириш ҳамда сув хўжалиги объектлари хавфсизлигини таъминлаш чора-тадбирлари"ги фармон ва бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар шулар жумласидандир.

Aҳолининг сув билан таъминланганлик ҳолати аҳоли турар-жойлари ва улардаги турмуш даражасинининг энг муҳим кўрсаткичларидан биридир. Қувурли ичимлик сувининг асосий истеъмолчиси сифатида аҳоли сувни тежаш жараёнида муҳимроқ рол ўйнаши керак.
Бироқ, ҳозирги вақтда кўплаб шаҳарларда аҳолининг сувни тежаш муаммосига пассив муносабати мавжуд. Шу сабаб бугунги кунда сув тарифларини шакллантиришда бозор муносабатларига ўтиш муаммоси жуда долзарбдир. Чунки бозор қонунлари ҳар биримизни тежамкорликка ундайдиган табиий механизм ҳисобланади.

Асосий масала шундаки, амалдаги тариф 3 йилдан буён ўзгаришсиз, оширилмасдан келмоқда, бироқ бугунга келиб ичимлик суви таннархини белгиловчи омиллар – электр энергия, солиқ тўловлари қиймати ошгани сабабли аҳолига берилаётган ичимлик суви учун ҳозирги тўловлар ўз харажатини қопламай келмоқда.

Юқоридагилардан келиб чиқиб, яқинда Қашқадарё, Сурхондарё ва Тошкент вилоятида ичимлик суви ва оқова хизматлар бўйича янги тарифлар тасдиқланганди. Андижон вилоятида эса 19 сентябрда тасдиқланган тарифларга кўра нархлар ўзгарган.

Шунингдек, пойтахт аҳолиси учун бир метр куб сув нархи 1400 сўм (амалда 400 сўм), оқова сув нархи эса 1000 сўм этиб белгилаш бўйича таклифлар халқ депутатлари Тошкент шаҳар кенгашига тақдим этилди.

Тарифлар ҳудудларнинг географик жойлашуви, сув манбаларидан аҳоли пунктларигача бўлган масофа, электр энергияси сарфи, сув манбаларининг лойқа-тиниқлиги, чучук ва шўрлиги, қаттиқлик даражасига қараб қайта ишлаш ва бошқа харажатлардан келиб чиққан ҳолда ҳудудлар кесимида турлича белгиланмоқда.
Мақсад – барча ҳудудларда аҳолининг марказлашган ичимлик суви билан таъминланиш даражасини ошириш. Бунинг учун эса ичимлик суви ва канализация тармоқлари ҳамда иншоотлари барпо этилиши, жорий ва капитал таъмирлаш, тизимни модернизация қилиш ишлари бажарилиши зарур. Булар эса сарф-харажат талаб этади. Шундан келиб чиқиб, ҳозирда ичимлик суви таъминоти ва оқова сув хизматлари учун янги тарифлар тасдиқланмоқда.

👉akmal_murodov👈

Маблағлар қумга сингган сувга айланмаслиги керак!

❗️ Республика иқтисодиёт тармоқлари томонидан бир йилда ўртача 56–57 млрд.м3 сув ресурсларидан фойдаланилади, шундан 87 фоизи қишлоқ хўжалигида, 9 фоизи энергетика, саноат ва балиқчилик мақсадларида ҳамда бор-йўғи 4 фоизи ичимлик сув ишлаб чиқариш мақсадларида фойдаланилади.

💦 Сув таъминоти ташкилотлари ичимлик сувни аҳолининг сони, уларнинг турмуш шароитлари ҳамда техник имкониятларидан келиб чиқиб, ишлаб чиқаради.

✍️ 2030 йилгача аҳолининг ўсиши ва яшаш шароитларининг яхшиланиши натижасида ичимлик сувга бўлган талаб ошиб бориши ҳамда дастлабки ҳисоб-китобларга кўра ишлаб чиқариш ҳажми 2022 йилга нисбатан 11 фоизга ошиши кутилмоқда.

📌 2017-2023 йиллар мобайнида жами 5 870 та объектларда қурилиш ишлари олиб борилиб, 31 837,5 км ичимлик ва оқова сув тармоқлари қурилди ва реконструкция қилинган.

📝 Ушбу ишлар натижасида 11,8 млн аҳолининг ичимлик сув таъминоти яхшиланиб, 6,6 млн аҳоли илк бор ичимлик суви билан таъминланди.

✔️ 2023-2030 йилларда республика бўйича қарийб 50 минг.кмдан зиёд ичимлик сув тармоқлари ҳамда 2 000 дона иншоотларнинг қурилиши ва реконструкция қилиниши режалаштирилмоқда. Ушбу ишларга 28,5 трлн.сўм (шундан халқаро молия институтлари иштирокида 18 трлн.сўм) маблағ ажратилиши режалаштирилмоқда.

❗️ Бироқ, ушбу лойиҳаларни ўз муддатларида ва зарур миқдорда молиялаштирилишида муаммолар вужудга келиши мумкинлигини таъкидлаш лозим. Бу, биринчи навбатда, тарифларни эркинлаштириш ва бозор шартларига яқинлаштириш, иккинчидан эса тўлов интизомини янада кучайтириш билан боғлиқ.
Ҳозирги пайтда харажатларнинг муттасил ошиб бориши, қўшимча лойиҳалар, тармоқлардаги аварияларни бартараф этиш ва уларни модернизация қилиш ишлари давом этаётган бир шароитда сув тарифлари сўнгги 3 йил давомида ўзгартирилмади. Натижада, таннарх ва тушум ўртасидаги тафовут йириклашиб, ҳозирда 960 млрд сўмлик қопламаган қарз вужудга келган. Булар ичида ичимлик сув корхоналарининг электр энергияси учун қарзлари, тадбиркорларнинг товар ва хизматлари учун тўловлар, тўланмай қолган қувурлар ва бошқа техникаларни айтиш мумкин. Соҳа ходимларининг иш ҳақи эса даромад йўқлиги сабабли шу 3 йил ичида 10 фоизга оширилган холос.

Ичимлик сув тарифларининг эркинлаштирилишидан бирламчи мақсад – нарх таъсирида истеъмолчиларни сувдан тежаб фойдаланишини рағбатлантириш бўлса, иккинчиси – тармоқ корхоналарининг иқтисодий аҳволини соғломлаштириш.

👉akmal_murodov👈

Ўзбекистонда юзага келаётган сув муаммосига қарши нималар қила оламиз?

❗️Сувни тежаб ишлатишни ўрганмас эканмиз, бу кетишда яқин келажакда хавотирли оқибатларга дуч келишимиз турган гап. Ўзбекистон, биринчи навбатда, сув ресурслари тақчиллиги муаммосига дуч келяпти.

💦 Глобал иқлим ўзгариши натижасида сўнгги 50-60 йил давомида Марказий Осиёда музликлар майдони тахминан 30 фоизга қисқарган. Прогнозларга кўра, 2050 йилга бориб чучук сув танқислиги минтақада ялпи ички маҳсулотнинг 11 фоизга пасайишига олиб келиши мумкин.

📌 Глобал иқлим ўзгариши, Ўзбекистонда аҳоли сонининг ўсиши, миллий иқтисодиёт турли тармоқларининг жадал ривожланиши ва уларнинг сувга бўлган талабининг ўсиши туфайли республикада сув ресурсларининг тақчиллиги йилдан-йилга ортиб бормоқда. Ўзбекистонда мавжуд чучук сув ҳажмининг қисқариши туфайли сув танқислиги ва қурғоқчилик хавфи сезиларли даражада ошмоқда.

✔️ Бугунги кунда сув тарифларини шакллантиришда бозор муносабатларига ўтиш муаммоси жуда долзарбдир.
Бозор – одамларнинг сувни тежашига туртки берувчи энг кучли мотивация бўла олади. Aмалиёт шуни кўрсатадики, аҳолининг сувдан оқилона фойдаланиши кўп жиҳатдан ҳар бир истеъмолчининг тўловларни камайтиришдан шахсий манфаатдорлигига боғлиқ. Биргина 2023 йил бошидан буён сув таъминоти бўйича қоидабузарлик ҳолатларидан етказилган зарар 67,7 млрд сўмни ташкил этган.
– томчилатиб суғориш технологияларини кенг жорий қилиш. Бу усул ёрдамида сув сарфи кескин камайиши, меҳнат унумдорлиги, ҳосилдорлик, молиявий фойда бир неча баробар ортиши аллақачон исботланган.
– экин майдонларидаги мавжуд суғориш-дренаж тармоқлари устидан қатъий мониторинг олиб бориш;
– суғориш майдонлари учун сув олиш лимитларини белгилаш;
– сув омборларидаги ресурслардан фойдаланишни тўлиқ назоратга олиш.

🚰 Марказий Осиёда ичимлик сув учун тўлов нархи энг юқори мамлакат Қозоғистон ҳисобланади. Мамлакатда сув тарифлари ҳудудларга қараб аҳолига 1 м3 сув учун 73 тенгедан (1 905 сўм) 304 тенгегача (7 934 сўм) белгиланган. Дунёдаги энг қиммат тарифлар Европада. Хусусан, Норвегияда 5,51 евро (71 минг.сўм), Германияда 4,67 евро (60 минг.сўм), Данияда 4,43 евро (57 минг.сўм) ва Нидерландияда 3,99 евро (51 минг.сўм).

👉akmal_murodov👈