Ramazon lugʻati

Bir yilda bir oy davom etadigan Ramazon va uning roʻzasi, musulmonlar ado qilishi kerak boʻlgan Islom dinining asosiy ibodatlaridan biridir. Tilimizda Ramazonda ishlatiladigan bir qancha soʻz bor.

Ramazon- kelib chiqishi arabchadir, "quruq issiq" maʼnosini anglatuvchi ramad soʻzidan olingan. İslomdan avval Arablarda iyul/avgust oylariga teng kelgan bu oy İslomiy oylarning toʻqqizinchisi sanaladi.

Ro'za - fors-tojikcha kun so'zidan olingan. Ramazonda sahardan og'izochargacha yeb-ichmasdan qilingan ibodatga aytiladi. Turkcha va Ozarchada ro'za so'zi o'rniga oruç so'zi ishlatiladi. Qolgan qardosh xalqlarda, jumladan Qazoqchada - oraza, Qirg'izchada - orozo, Turkmanchada- agız beklemek, Tatarchada- uraza, Uyg'urchada- Ruza tutish kabi atamalar ishlatiladi.

Sahar- Arabcha soʻz. Kun yorishishi, tongning oqarishi, kabi ma'nolarni bildiradi. Saharda yeyiladigan taom, yemek ham deyiladi. Ro'zadorlar ro'zaga sahar vaqti turadilar va ro'zaga niyat qiladilar. Oromi va Suryoni tillarida ham ayni maʼnoda ishlatiladi. Akkad tilida "sheru" deyiladi.

Iftor- Arabchada, nonushta qilish vaqti, roʻza ochish vaqti, ma'nolarida ishlatiladi. O'zbek shevalarimizda bu so'zning muqobili og'izochar'dir.

Nisholda- Ramazonda tayyorlanadigan koʻpiksimon quyuq oq shirinlik. (Xalq ogʻzida nisholla, nishollo shakllari ham bor.) Odatda mahalla markazlarida, bozor rastalarida sotiladi. Eng qizig'i shundaki, bu shirinlikni sevib yeyishimizga qaramay, uni boshqa mavsumlarda topa olmaymiz. Shuning uchun bo'lsa kerak ramazon deganda aqlimizga uning bilan birga tezda nisholda ham keladi.

Bayram- Forschada padram, Sogʼdcha patram (huzur, baxt, qut degani) shaklida kelgan. Bu so'z Mahmud Qoshg'ariyning DLT(Devoni Lug'ati't Turk) asarida badram/bayram shaklida keladi. Turkiy xalqlarning barchasida bu soʻz birdek ishlatiladi. Yuqoridagi so'zni Ramazon bayrami, Hayit bayrami, Qurbon bayrami, Navro'z bayrami va boshqa qutlamalarda eshitgansiz.

🌐 Telegram | Facebook