⭕️◻️اقتصاد رفتاری پرستوها
✍🏼مصطفی نصراصفهانی

پس از قتل همسر دوم دکتر نجفی، شایعات و فرضیات و تحلیل‌های مختلفی ارائه شد. از این میان، فرضیه پرستو بودن خانم میترا استاد که توسط علی مطهری مطرح شد هم در رسانه‌ها بازتاب زیادی پیدا کرد. فارغ از درست یا غلط بودن فرضیات مطرح شده، به نظر می‌رسد که مردم (بخصوص بانوان) تصویر درستی از طبیعت انسانی ندارند.

▫️در اینجا آزمایش دن اریلی، اقتصاددان رفتاری، برای بررسی رفتار جنسی «آقایان» را مرور می‌کنیم. دن اریلی البته انتخاب آقایان (و نه خانم‌ها) را به این دلیل عنوان می‌کند که آقایان «مداربندی ذهنی ساده‌تر»ی نسبت به بانوان دارند.

▫️در آزمایش مذکور از دانشجویان دانشگاه برکلی در دو حالت برانگیختگی جنسی و عدم برانگیختگی تعدادی سوال پرسیده شد.

▫️ابتدا از دانشجویان خواستند به تعدادی سوال مشابه سوالات زیر پاسخ بدهند:
-احتمال اینکه برای افزایش شانس نزدیکی با یک زن او را دواخور کنی چقدر است؟
- احتمال اینکه به دروغ به کسی بگوئی عاشقش هستی تا شانس نزدیکی با او را افزایش بدهی چقدر می‌دانی؟
-احتمال اینکه وقتی از پیشینه طرف مقابل اطلاعی نداری از کاندوم استفاده نکنی چقدر است؟
-برقراری رابطه با کسی که از او متنفر هستی را چقدر محتمل می‌دانی؟

▫️سپس آزمودنی‌ها در شرایطی قرار داده شدند که برانگیختگی جنسی ایجاد شود و در اوج برانگیختگی جنسی همان سوالات دوباره پرسیده شدند.

▫️نتیجه بسیار جالب بود! پاسخ‌ها در حالت برانگیختگی به طور چشمگیری متفاوت بود! تصور کنید دانشجویانی را که در حالت سردی دواخور کردن را کاری بسیار بد می‌دانستند، اما در حالت گرمی و برانگیختگی احتمال اینکه چنین کاری بکنند را بالا ارزیابی کردند.

▫️نتیجه‌ای که می‌توان از آزمایش فوق گرفت این است که افراد رفتار خودشان در حالت برانگیختگی را نمی‌توانند به درستی پیش‌بینی کنند. برای همین است که حضرت حافظ می‌فرماید:
«قوت بازوی پرهیز به خوبان مفروش، که در این خیل حصاری به سواری گیرند»

حتی در ماجرای حضرت یوسف(ع) در قرآن هم صراحتا اذعان می‌شود که اگر خدا رحم نمی‌کرد(خوش‌شانس نبود)، قطعا رفتارهایی متفاوت می‌داشت!

▫️🔺اما برگردیم به مسئله پرستوها...
استفاده از پرستوها سابقه‌ای به قدمت تاریخ بشر دارد و می‌توان با قاطعیت ادعا کرد اگر انتخاب پرستو (و شرایط محیطی) با دقت و درستی انجام شود، هر مردی را می‌توان در دام انداخت!

▫️🔺در طراحی سیستم‌های انسانی بسیار اشتباه است که این وضعیت طبیعت انسانی انکار شود و بعد، افراد بواسطه غریزه طبیعی‌شان مورد مجازات قرار بگیرند. چنین سیستم‌هایی قبلا توسط نویسنده «سیستم‌های مالنایی» نامگذاری شده‌اند.


⭕️⭕️حال چه باید کرد؟

▫️اولین کار، #پذیرش این مسئله است که غرایز طبیعی از آنچه که به نظر می‌رسند بسیار قوی‌تر هستند.

▫️دومین کار، ایجاد #پذیرش مسئله فوق در بین همه آحاد جامعه است. یکی از روش‌های ایجاد پذیرش می‌تواند آموزش باشد.

▫️سومین کار، بالابردن هزینه سوء استفاده از این غرایز طبیعی (مثل استفاده از پرستوها) است. البته «ادراک هزینه» هم اهمیت دارد. مثلا همینکه پرستوهای موجود این شایعه را که «خانم میترا استاد پرستویی بود که کشته شد» می‌شنوند ادراک ایشان از ریسک کار بالا رفته و نتیجتا هزینه بیشتری مطالبه کرده و به همین واسطه تقاضا برای استفاده از این ابزار کاهش پیدا خواهد کرد. بالابردن احتمال مجازات شدن و شدت مجازات باج‌گیرها هم یکی از روش‌های افزایش هزینه است.

▫️چهارمین کار، پائین آوردن عایدی حاصل از سوء استفاده از این غرایز است: اینکه کسی که پرستو را استخدام کرده است نتواند به نتیجه دلخواهش برسد. مثلا اینکه افکار عمومی سعی کنند قضاوتی نکنند، یا اگر در ذهنشان هم قضاوتی می‌کنند، تغییری در رفتارشان ایجاد نشود.

پ.ن: برای خواندن جزئیات طنزآلود آزمایش دن اریلی می‌توانید به فصل دوم کتاب نابخردی‌های پیش‌بینی پذیر مراجعه کنید. در ترجمه فارسی کتاب این قسمت در فصل پنجم قرار گرفته است.

✔️کانال تخصصی اقتصاد و مالی رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️قصه پرغصه غفلت از اصول طراحی سیستم‌های انسانی
✍🏼مصطفی نصراصفهانی

راننده اسنپ با دختری بدرفتاری می‌کند و وقتی با اعتراض او مواجه می‌شود با پشتیبانی تماس گرفته و ادعا می‌کند که ایشان کشف حجاب کرده بوده است. مصاحبه با آن دختر، این سوال را مطرح می‌کند که اگر گزارش راننده به پشتیبانی منجر به پاداش یا تنبیه مسافر بشود، تکلیف رانندگانی که از این مسئله سوء استفاده می‌کنند چه می‌شود؟

▫️قبلا در قسمت اول «اصول طراحی سیستم از منظر اقتصاد رفتاری» توضیح داده شد که نه تنها روی خوب بودن، بلکه روی بی‌نقص بودن انسان‌ها هم نباید حساب باز کرد. رعایت این اصل در موارد متعددی مترادف با این است که کاری کنیم که قضاوت‌ها به جای اینکه ذهنی(Subjective) باشند، عینی(Objective) باشند. به بیان دیگر، معیارها باید سنجش‌پذیر باشند! مثلا در مورد ماجرای اسنپ، چطور می‌توان مطمئن شد که راننده دروغ نمی‌گوید؟ چطور می‌توان مطمئن شد که راننده اشتباه نمی‌کند یا معیارهای ذهنی که به کار گرفته مطابق با معیارهایی است که طراح سیستم در نظر داشته است؟

▫️از این دست اشکالات به وفور به چشم می‌آیند، اما آنچه باعث شد این متن را بنویسم این بود که با متنی از دلنوشته‌های دانشمند کم‌نظیر دکتر مصطفی چمران مواجه شدم؛ متنی که بسیار آموزنده و خواندنیست. گویی که همین امروز نوشته شده! متن مذکور نشان می‌دهد که جنس مشکلات از ابتدای انقلاب تغییر چندانی نکرده است.

▫️در یکی از پاراگراف‌های متن مذکور آمده است:
«ما می‌گوییم برای تقوی معیار بگذارید که قابل قبول همگان باشد. ولی تقوی چیست؟ آیا ریش گذاشتن است؟ آیا ادعاهای گزاف بافتن است؟ کسانی ادعای تقوی می‌کنند که در نظر من بی‌تقواترین آدم‌ها هستند.»(پاراگراف‌های قبل و بعد از این پاراگراف را در کانال روزآروز مطالعه کنید)

▫️از اول انقلاب، تشخیص باتقوا و یا بی‌تقوا بودن به اشخاص واگذار شده بود(آنهم افرادی که اکثرا درک درستی از تقوا، تنوع آن و مهمتر از همه روش سنجش آن نداشته‌اند). فارغ از اینکه اساسا تفکر شخص-محور هم خودش از ابتدا یک اشکال بزرگ بوده است. در مورد تفکر شخص-محور هم قبلا مطالبی نوشته‌ام.


⭕️⭕️جمعبندی

▫️از ابتدای انقلاب #تفکر_شخص_محور حاکم شد. گفته شد که قبلی‌ها بد بودند و باید با افرادی که خوب هستند جایگزین شوند. و این یک غفلت بزرگ بود که آنچه اهمیت بیشتری داشت مکانیزم‌ها و سیستم بود، نه افراد.

▫️همان تفکر شخص-محور هم درست اجرا نشد. یعنی شناسایی افراد خوب یا بد وابسته به ذهنیت قضاوت‌کنندگان داشت و نه معیارهایی قابل سنجش.

▫️اگر در سیستم‌های ایران دقیق شویم متوجه می‌شویم که اکثر مشکلات ریشه در دو نقیصه کلی فوق دارند که مورد راننده اسنپ یک مثال ملموس برای نقیصه دوم است.


✔️کانال اقتصاد رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️نشست تخصصی ابزارهای نوین حکمرانی

▫️زمان: یکشنبه آتی(16تیرماه)، ساعت 11تا13
▫️مکان: دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی، ضلع شرقی سالن همایشها، سالن شهید صیاد شیرازی

➖حضور برای عموم آزاد است.

✔️کانال اقتصاد رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️وقتی اصول طراحی سیستم جدی گرفته نمی‌شود...

(به برکت جریان سریع اطلاعات این جاده الان درست شده است، اما چه فایده؟! باز هم هر روز با چنین مواردی مواجه خواهیم شد.)

▫️اصل اول از اصول طراحی سیستمهای انسانی این است که روی خوب بودن و توجه کامل انسانها نباید حساب کرد.

✔️کانال تخصصی اقتصاد و مالی رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️اصول طراحی سیستم از منظر اقتصاد رفتاری
اصل دوم: مکانیزم بازخورد-اصلاح
✍🏼مصطفی نصراصفهانی

یکی از اصول طراحی سیستم تعبیه مکانیزم بازخورد-اصلاح است. کیفیت این مکانیزم است که مشخص می‌کند یک سیستم خوب طراحی شده است یا نه.

▫️سیستم‌هایی که پیشرفته‌تر یا به بیانی زنده‌تر هستند این ویژگی را دارند که مکانیزم بازخورد-اصلاح قوی‌تر و چابک‌تری دارند.

▫️میتوان ادعا کرد که یادگیری بدون بازخورد معنا ندارد اگرچه بازخورد برای یادگیری کافی نیست.

▫️مکانیزم بازخورد، سنجش خروجی با «معیارهای عملکرد» است.

▫️در سیستمهای انسانی دو سطح از بازخورد را می‌توان تعریف کرد: سطح سیستم و سطح افراد.

▫️بازخورد سطح سیستم مرتبط با خروجی کلی سیستم است و ممکن است دریافت‌کننده آن الزاما افراد نباشند.

▫️بازخورد سطح افراد مربوط به جاهایی است که انسان‌ها (به عنوان طراح سیستم یا مدیر سیستم یا کابر آن) تصمیم‌گیرنده هستند. نقطه عطف اقتصاد رفتاری در این حوزه است: جایی که انسان‌ها بناست انتخاب کنند. به بیان دیگر، آنچه به طراحی سیستم کلاسیک در اقتصاد رفتاری اضافه می‌شود شامل اصلاحاتی در این نوع بازخورد می‌شود.


⭕️⭕️مثال‌هایی از بهبود سیستم‌ها با اضافه کردن بازخوردهای جدید:

▫️ماشینی که دوربین دنده عقب دارد نسبت به ماشین‌های قدیمی از طراحی مناسب‌تری برخوردار است؛ چون به راننده بازخوردهای سریع و مناسب می‌دهد و حتی زمانی که فاصله با مانع پشت سر از حدی کمتر می‌شود به او هشدار می‌دهد.

▫️دوربین‌های عکاسی دیجیتال در مقایسه با دوربین‌های آنالوگ سیستم‌های پیشرفته‌تری هستند. دوربین‌های دیجیتال بازخوردی فوری به عکاس می‌دهند تا در صورت لزوم دوباره عکس را بیندازد.

▫️هشدارها: هشدارهایی مثل هشدار لپتاپ مبنی بر اینکه باطری در حال اتمام است، روش شدن چراغ بنزین در خودروها، هشدار باز بودن یکی از درها در خودروها و... همه از جنس بازخوردهایی هستند که مخاطب آن‌ها انسان‌ها هستند.

⭕️⭕️بهینگی بازخورد:

▫️سرعت، دقت و فراوانی بازخورد اهمیت زیادی دارد و باید «بهینه» باشد. کسی را تصور کنید که ناراحتی‌هایش از همسرش را پشت هم انبار می‌کند و مدت‌ها بعد تلافی همه را یکجا سر همسر بیچاره در می‌آورد! این در حالی است که شاید اگر در همان ابتدا به او بازخورد می‌داد او رفتارش را اصلاح می‌کرد.

▫️در مورد دوربین عکاسی دیجیتال، اگر زمان بازخورد دادن فرض کنید چند روز بعد از گرفتن عکس باشد گویی که هیچ بازخوردی انجام نگرفته است؛ صحنه از دست رفته است!

▫️بنابراین، زمان و فراوانی بازخورد، متناسب با «امکان اصلاح» بهینه می‌شود.

▫️ممکن است هشداری چندان پرتکرار شود که مخاطب کلا آن را نادیده گرفته و صرفا در ذهن شخص به یک نویز بی معنی تبدیل شود و بیشتر آلودگی ذهنی ایجاد ‌کند تا بخواهد به اصلاح کمک کند.

▫️با اینحال، ضبط و ذخیره کردن بازخوردهای دیرهنگام هم برای اصلاحات بنیادی و بلندمدت‌تر مفید خواهند بود. مثلا عکاس ممکن است با بررسی عکس‌های قبلی به این نتیجه برسد که همگی آن‌ها اشکالات مشابهی دارند و برای رفع بنیادی این اشکالات اقدام بکند.

▫️در حالت کلی می‌توان گفت بازخوردها هرچه سرعت، دقت و فراوانی بیشتری داشته باشند بهتر است مگر اینکه فرآیند بازخورد-اصلاح با محدودیت پردازش و اجرا مواجه باشد.

✔️کانال تخصصی اقتصاد و مالی رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️اصول طراحی سیستم از منظر اقتصاد رفتاری
▫️کامنت روی اصل اول: «روی خوب و بی‌نقص بودن آدم‌ها حساب نکنید!»
https://t.iss.one/BehavioralEconomicsAndFinance/1128


✍🏼ایرج قشلاقی:

▫️▫️سلام
وقتتون به خیر و تشکر از مطالب خوبتون

یکی از مسائلی که بعد از چندین روز بهش پی بردم و کلی سرکار بودم، حداکثر سرعت مجاز در دو باند تونل توحیده.
جنوب به شمال 60 تا و شمال به جنوب 70 تاست.
چندین بار من رو دچار اشتباه کرد و باعث شک کردن به ذهن و حافظه ام شد.
این ناهمگونی نه تنها باعث سردرگمی مردم میشه و چیزی رو که اصولا باید در ذهن افراد "درونی" بشه رو از بین میبره، بلکه توی اون شلوغی و در نظر گرفتن کلی فاکتور رانندگی، باید حواس راننده به تابلو هم باشه که یه موقع تغییر نکرده باشه.
در عوض این رفتار در راننده درونی خواهد شد که در تمام معابر، تابلوها رو چک کنه و ذهنش از مسائل اصلی دور بشه.
از طرفی با توجه به حجم ترافیک همیشگی تونل، بعیده اون 10 کیلومتر اضافه گرهی از کار کسی باز کنه.▫️▫️


⭕️پیشنهاد دوستمان مبنی بر اینکه مسیر رفت و برگشت در یک تونل محدودیت سرعت یکسانی داشته باشند بسیار پیشنهاد به جا و دقیقی است. سیستم باید برای کاربرانش با شهودهای انسانی «پیش‌بینی‌پذیر» باشد. مثلا اگر در مسیر رفت یک اتوبان حداکثر سرعت مجاز 120 کیلومتر باشد، انتظار شهودی افراد این است که مسیر عکس هم همین حداکثر سرعت مجاز را خواهد داشت. اگر بنا به دلایلی مسیر رفت و برگشت باید سرعت متفاوتی داشته باشند، فهم این تفاوت نباید برای کاربران «هزینه شناختی» بالایی داشته باشد. به بیان دیگر، در حالتی که چاره‌ای جز خلاف شهود غالب عمل کردن وجود ندارد، باید شهودهای دیگر با استفاده از سقلمه‌ها برانگیخته شوند.

▫️به طور مشابه با مورد فوق، مورد تجویز دارو برای افراد حواس‌پرت است. اگر برنامه زمانی مصرف دارو ساده‌سازی شود احتمال اشتباه کردن بیمار (بخصوص افراد سالمند) کاهش پیدا خواهد کرد: مثلا مصرف دارو بجای یک‌روزدرمیان، هر روز باشد.

▫️بخصوص اگر زمان مصرف دارو با یک کار روتین روزمره گره زده شود فرآیند ملکه شدن مصرف دارو راحت‌تر هم خواهد بود؛ مثلا هر روز قبل از صبحانه، یا هر روز همراه شام و... . در اینصورت اگر بیمار آن کار روتین را انجام بدهد ولی دارو را مصرف نکند یک زنگ خطر در ذهنش به صدا در می‌آید و تا دارو را مصرف نکند آن زنگ خطر ساکت نشده و احساسی شبیه اینکه چیزی گم کرده باشد خواهد داشت.

▫️«پیش‌بینی‌پذیری شهودی» یکی از پارامترهایی است که سیستم‌های خوب و بد را از هم جدا می‌کند! به بیان دیگر، آموزش و یادگیری در سیستمِ یک تصمیم‌گیری وقتی سریع و موفق خواهد بود که ارگانیک و سازگار با دانسته‌های قبلی باشد.


✔️کانال تخصصی اقتصاد و مالی رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️ تکنولوژی تورم زیر ۳ %
✍️ میثم هاشم خانی


▫️ پرسش اول: کدام ویژگی اقتصادی بین «چاد» و «گینه بیسائو» و «بورگینافاسو» با «آلمان» و «ژاپن» و «فرانسه» مشترک است؟

▫️ پرسش دوم: چند کشور جهان در سال گذشته میلادی به تکنولوژی تورم زیر ۳ % دست یافته‌اند؟

▫️پرسش سوم: تورم کشور «الف» در سه سال اخیر به ترتیب ۰.۴ %، ۰.۱ % و ۲ % بوده و تورم کشور «ب» هم به ترتیب ۰.۴ %، ۱.۹ % و ۱.۳ %. به نظر شما این دو کشور کدام کشورها هستند؟ توضیح اینکه کشورهای «الف» و «ب» بعید است هیچ ویژگی مشترک اقتصادی دیگری بجز تورم زیر ۳ % داشته باشند. تعداد اقتصاددانان خبره کشور «الف»، یک‌پنجاهم کشور «ب» هم نیست. به‌علاوه ساختار سیاسی کشور «الف» کاملا متشنج است و ساختار سیاسی کشور «ب» کاملا باثبات؛ اما هر دو کشور به آسانی تورم سالانه را در زیر ۳ % تثبیت کرده‌اند.

⭕️⭕️اما پاسخ‌ها:

▫️در سال گذشته میلادی، حدود نیمی از کشورهای دنیا تورم سالانه زیر ۳ درصد داشته‌اند، یعنی حدود ۹۰ کشور. ضمنا کشور الف «عراق» است و کشور ب هم «آلمان» (منبع آمارها: گزارش صندوق بین‌المللی پول با عنوان World Economic Outlook)

▫️ خلاصه اینکه تکنولوژی رساندن تورم سالانه به زیر ۳ درصد، آن‌قدر جهان‌شمول شده که کشورهای متنوعی در بین ۹۰ کشور دارنده این تکنولوژی قرار دارند: از کشورهای بسیار فقیری مثل بورگینافاسو و چاد گرفته تا کشورهای ثروتمند و دموکراتیکی مانند آلمان و ژاپن؛ از کشورهایی بی‌ثبات مثل عراق و افغانستان گرفته تا کشورهایی با حکومت کاملا دیکتاتوری مانند عربستان و امارات و بحرین.

▫️اما در این شرایط، چه تبعاتی دامن‌گیر ما ایرانیان می‌شود؟

اول، وقتی تورمی ۵ الی ۱۰ برابر «میانه» تورم جهان داریم، فاصله فقیر و ثروتمند مرتبا بیشتر می‌شود، بدون اینکه ثروتمندان ذره‌ای ثروت تولید کنند. تورم بالا، هر ساله ثروتی بادآورده را در قالب جهش قیمت املاک و امثالهم به جیب ثروتمندان می‌ریزد. در مقابل، فقرا، معمولا پس‌اندازی ندارند که قیمت‌ش با تورم بالا برود.

دوم، بالا رفتن انتظارات تورمی شهروندان، یعنی سیاست‌گذاران می‌توانند با خیال راحت به خلق پول بپردازند و پول خلق‌شده را در قالب انواع #یارانه_سیاه بین نورچشمی‌ها توزیع کنند (مثال‌های اخیر: خلق پول انبوه توسط بانک مرکزی برای پوشش ضرر بانک‌ها و خودروسازان که عمدتا ناشی از فساد و مدیریت افتضاح بوده است)

سوم، وقتی تورم ما ۵ الی ۱۰ برابر «میانه» تورم جهان است، حتی اگر برخی تولیدکنندگان ایرانی بتوانند کالایی با قیمت قابل رقابت در سطح بین‌المللی تولید کنند، قیمت تمام‌شده آنها در هر سال به اندازه ۵ الی ۱۰ برابر رقبای خارجی رشد می‌کند و در نتیجه به سرعت قدرت رقابت بین‌المللی خود را از دست می‌دهند. به ناچار، باید به شوک‌های شدید قیمت دلار تن بدهیم تا بخشی از قدرت رقابت بین‌المللی تولیدکنندگان‌مان احیا شود.

▫️ از طرف دیگر، ۳ ویژگی مشترک بین همه ۹۰ کشوری که به تورم زیر ۳ % رسیده‌اند، مشاهده می‌شود:

➖اول، در هیچ یک از آنها به مخیله سیاست‌گذاران هم خطور نکرده که به بهانه کنترل تورم، منابع ملی را در قالب دلار دولتی چوب حراج بزنند و انبوه #یارانه_سیاه را به جیب نورچشمی‌ها سرازیر کنند.

➖دوم، در هیچ‌یک به مخیله سیاست‌گذاران خطور نکرده که با بخشنامه‌های مکرر قیمت‌ها را کنترل کنند.

➖سوم، همه این کشورها پذیرفته‌اند که رساندن تورم به زیر ۳ درصد، فقط و فقط از مسیر کنترل خلق پول محقق می‌شود. همگی پذیرفته‌اند که برای خاموش کردن آتش تورم، باید ماشین چاپ پول در بانک مرکزی را خاموش کنند. بنابراین در کلیه این کشورها، مسئول رساندن تورم به زیر ۳ درصد، فقط و فقط یک نفر است. این فرد، نه رییس جمهور است و نه رییس مجلس، بلکه «رییس کل بانک مرکزی» است که چنین ماموریتی را نزد افکار عمومی می‌پذیرد و اختیارات لازم را نیز به طور کامل دریافت می‌کند.

▫️خلاصه اینکه کلوپ کشورهایی که به «تکنولوژی تورم زیر ۳ درصد» دست یافته‌اند، هم‌اکنون ۹۰ عضو دارد؛ از گینه بیسائو و بورگینافاسو گرفته تا آلمان و ژاپن، از عراق و افعانستان گرفته، تا عربستان و بحرین. در شرایطی که هر ساله به تعداد اعضای این کلوپ افزوده می‌شود، باید منتظر بمانیم و ببینم چه زمانی یکی از طیف‌های سیاسی کشور تصمیم می‌گیرد که لااقل در شعارهای خود این عبارت را ذکر کند: «دستیابی ایران به تکنولوژی تورم زیر ۳ درصدی، با استفاده از تجربیات ۹۰ کشور دارنده این تکنولوژی»


پ.ن: مطلب فوق را دوست خوشفکرمان میثم هاشمخانی که به طور تخصصی در حوزه اقتصاد فقر کار می‌کنند در کانال اقتصاد اجتماعی منتشر کرده است.


✔️کانال تخصصی اقتصاد و مالی رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️نفی تفکر شخص-محور از زبان بزرگان:

✍️میلتون فریدمن:
«من باور ندارم که راه حل مشکلات ما این باشد که صرفا افراد درستی را انتخاب کنیم. نکته مهم، ایجاد فضایی است که در آن منفعت ِافراد نادرست در انجام کار درست باشد. در غیر این صورت حتی افراد درست هم کار خوب را انجام نخواهند داد، یا اگر هم سعی کنند انجام دهند، سریعا از دولت کنار گذاشته می شوند!»{ویدئو سخنرانی}

⭕️دیگر مطالب مرتبط با تفکر شخص محور:
▫️از تفکر شخص-محور تا تفکر مکانیزم-محور(سیستم-محور){کلیک کنید}
▫️تفکر شخص-محور در جمهوری اسلامی{کلیک کنید}
#تفکر_شخص_محور

✔️کانال تخصصی اقتصاد و مالی رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️ماجرای نفتکش انگلیسی و استراتژی بهینه برای ایران
✍🏼دکتر مصطفی نصراصفهانی

▫️نفتکش ایرانی توسط بریتانیا توقیف می‌شود و به قول مقام معظم رهبری وجهه قانونی به آن داده می‌شود. گویی قبلا توافقی(نوشته یا نانوشته) وجود داشته است که بریتانیا آن را زیرپا گذاشته است. به بیانی خودمانی گویی که بریتانیا خیانت و نامردی کرده باشد!

▫️سپس ایران هم یک نفتکش انگلیسی را در تنگه هرمز توقیف می‌کند. دلیل توقیف، تخلف از قوانین بین‌المللی عنوان می‌شود. تخلف‌هایی که احتمالا قبلا هم صورت می‌گرفته است، اما توافقی نانوشته وجود داشته است که از این تخلفات چشم‌پوشی شود. ولی بعد از توقیف نفتکش ایرانی توسط انگلستان، ایران هم به این توافق نانوشته دیگر پایبندی نشان نمی‌دهد: این کشتی در عوض آن کشتی!

▫️رفتار ایران در قبال مسئله نفتکش دقیقا منطبق بر استراتژی «این در عوض آن» است. در مورد استراتژی مذکور قبلا مطالبی نوشته‌ام که دو مورد از آن‌ها را در زیر می‌توانید مطالعه کنید:

➖استراتژی «این به اون دَر»(Tit for tat){لینک}
➖استراتژی Tit for tat در طبیعت و مدلسازی مبتنی بر عامل{لینک}

▫️بنابراین به نظر می‌رسد این استراتژی ایران یک استراتژی بهینه باشد، اما مسائل دنیای واقعی ممکن است به این سادگی هم نباشند! وقتی به مسئله مذکور جنبه‌های رفتاری و دیگر پیچیدگی‌ها را اضافه کنیم ممکن است استراتژی بهینه براحتی متفاوت از استراتژی Tit for tat باشد.

▫️مشکل از آنجا شروع می‌شود که نمی‌توان به صورت شهودی در مورد استراتژی بهینه اظهار نظر کرد(حتی اگر بشود هم نمی‌توان آن را به دیگران اثبات کرد) و باید با کمک کامپیوترها شبیه‌سازی‌ها و تحلیل سناریوهای دقیقی صورت بگیرد تا بتوان در مورد استراژی بهینه اظهار نظر کرد و لازمه این کار وجود اندیشکده‌ها و تیم‌های تحقیقاتی قوی است که در ایران وجود ندارند(یا حداقل بنده از وجود آن‌ها اطلاع ندارم).

▫️برای اطلاع از عمق عقب‌ماندگی نظری و علمی در حوزه سیاستگذاری‌ها در ایران دو مطلب زیر را مطالعه کنید:

➖سیاست خارجی ایران و خروج آمریکا از برجام{لینک}
➖یک حقوقدان ایرانی در نیویورک{لینک}

▫️جمعبندی اینکه به نظر می‌رسد توقیف نفتکش انگلیسی حرکت درستی باشد، اما اظهار نظر دقیق در مورد درستی و کیفیت انجام آن نیازمند بررسی‌های دقیق‌تر است.

به امید روزی که کشورداری در ایران کمی علمی‌تر انجام شود...

✔️کانال تخصصی اقتصاد و مالی رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️آیا کاهش قیمت دلار منجر به کاهش قیمت کالاها نخواهد شد؟
✍️مصطفی نصراصفهانی

▫️اخیرا برخی ادعا کرده‌اند که چون قیمت کالاهای وارداتی بر اساس قیمت دلار نیمایی است کاهش قیمت دلار بازار آزاد باعث کاهش قیمت کالاهای وارداتی نخواهد شد.

▫️این نگاه دقیقا همان نگاهی است که در زمان افزایش نرخ ارز ایده 4200 تومانی را موثر ارزیابی می‌کرد.

▫️این بزرگواران هر دو بار اشتباه کرده‌اند! چنانچه دفعه قبل در همین کانال در مورد «توهم تورم‌زا نبودن افزایش نرخ ارز{لینک}» توضیحات مربوطه داده شد و پیشبینی بنده به طور کامل محقق شد!

▫️هم افزایش نرخ ارز و هم کاهش آن رابطه مستقیمی با تورم دارند.

▫️در زمان افزایش نرخ ارز قیمت‌ها براساس «هزینه فرصت» و مطابق بازار آزاد تعیین می‌شد و الان هم که نرخ ارز بازار آزاد در حال کاهش است هزینه فرصت در حال کاهش است و نتیجتا قیمت‌ها کاهش پیدا خواهند کرد، مگر اینکه نرخ بازار آزاد کمتر از نرخ نیما بشود.

▫️البته در اینجا هم «انتظارات» نقش بسزایی ایفا می‌کند. اگر فروشندگان فکر کنند که کاهش نرخ ارز موقتی است احتمالا صبر می‌کنند تا دوباره افزایش پیدا کند و قیمت را کاهش نخواهند داد!




✔️کانال اقتصاد رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

◻️⭕️حکمرانی ناهمگن
✍🏼مصطفی نصراصفهانی

⭕️به اخبار زیر توجه کنید:

«مدیر سابق فرودگاه همدان به اتهام تدلیس در معاملات فرودگاه همدان به مبلغ ۹.۵۰۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال، محکوم به تحمل ۵ سال حبس تعزیری درجه ۵ و به اتهام ارتشاء به مبلغ ۷۰۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال، به تحمل ۱۰ سال حبس تعزیری درجه ۴ و جزای نقدی به مبلغ ۷۰۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال محکوم گردیده است.»

«بهروز ریخته‌گران به 15 سال حبس محکوم شد»


▫️مدیر سابق فرودگاه همدان به 15 سال حبس محکوم شده است و بهروز ریخته‌گران هم به 15 سال حبس!!
▫️حجم دزدی مدیر فرودگاه کمتر از یک میلیارد تومان بوده است و حجم دزدی بهروز ریخته‌گران بیش از 1000میلیارد تومان! (البته جنبه‌های رسانه‌ای قابل توجهی در همین داستان هم وجود دارد، از جمله اینکه دزدی یکی با صفرهای متعدد به نمایش در می‌آید و دزدی دیگری با حروف بیان می‌شود!)

▫️گری‌بکر نوبلیست اقتصاد برای اولین بار بحث Crime and Punishment را در اقتصاد خرد مدلسازی کرد. مبنای این مدل‌های کلاسیک در مقایسه هزینه ارتکاب جرم با فایده آن است. بنابراین اگر قانونگذار می‌خواهد مانع ارتکاب جرمی بشود باید کاری کند که «هزینه انتظاری» ارتکاب، بیشتر از «فایده انتظاری» آن باشد.
حساب هزینه-فایده در مورد جرم‌های فوق چه سیگنالی به افراد می‌دهد؟

▫️در عین حال اصولا باید مجازات‌ها وابسته به جرم باشند، نه اینکه چه کسی جرم را مرتکب می‌شود. مجازات‌ها به افراد یک جامعه سیگنال می‌دهند که چه کارهایی را نباید بکنند و چه کارهایی را بکنند!
سیگنالی که دو خبر فوق می‌دهد به نظر شما چیست؟

⭕️حال به این خبر دیگر نیز توجه کنید:

«پزشکان تا سقف درآمد ۳۲۰ میلیون تومان در سال از دادن مالیات معاف شدند.
(یعنی تقریبا درامد ۳۰ میلیون تومان در ماه)
و البته معلم ها با درامد ۳۰ میلیون تومان در سال کماکان باید مالیات دهند.»


▫️وضع مالیات روی یک محصول یا خدمت به این معناست که از نظر سیاستگذار آن محصول باید کمتر تولید و مصرف شود! مثلا معمولا در کشورهای مختلف روی سیگار و مشروبات الکلی مالیات بسته می‌شود چرا که استدلال می‌شود مصرفشان برای جامعه مضر است.

حال سیگنالی که این نظام مالیاتی در رابطه با شغل شریف معلمی می‌دهد چیست؟


⭕️⭕️هر دو مورد فوق نمونه‌هایی از ناهمگنی در حکمرانی هستند!

▫️این نشان می‌دهد که فکر منسجمی پشت نظام حکمرانی وجود ندارد و اگر در مهندسی و مثلا صنعت خودرو 30 سال از دنیا عقب هستیم، در علوم انسانی 300سال عقب هستیم!


⭕️⭕️پیشنهادی برای بهبود:

▫️سیستم دچار مشکل فوق است ولی بازخورد مناسب داده نمی‌شود. به همین منظور باید سامانه‌ای راه‌اندازی شود که در آن اینگونه ناهمگنی‌های فاحش کنار هم گذاشته شده و مقایسه شوند. پیدا کردن ناهمگنی‌ها را هم می‌توان به عهده آحاد جامعه گذاشت! راه‌اندازی چنین سامانه‌ای می‌تواند یک موفقیت کوچک (یا حتی بزرگ) به حساب بیاید!

پ.ن1: بنده به واسطه طرح همین مسئله در گروهی بشدت مورد هجمه قرار گرفتم. بنابراین لازم است در اینجا یادآوری کنم که بنده با هیچ فرد یا قشری دوستی یا دشمنی ندارم. همچنین استراتژی همیشگی‌ام را یادآوری می‌کنم که باید زیرساخت‌ها(سیستم) را برای «پیشگیری» از وقوع مجدد چنین ناسازگاری‌هایی اصلاح کرد. وگرنه اشخاصی که باید مجازات شوند تعدادشان خیلی خیلی زیادند!!
پ.ن2: هیچکدام از اخبار و اعداد فوق صحت‌سنجی نشده‌اند و صرفا به عنوان مثال آورده شده‌اند.

✔️کانال اقتصاد رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️حکمرانی ناهمگن و نظام مجوزدهی

«هیچ چیزی منِ مدیر دولتی را مثل نشستن در اتاق شیشه‌ای نمی‌ترساند»

▫️ارائه گزارش مهندس «علی فیروزی»، رئیس مرکز ملی پایش محیط کسب و کار، در مورد نظام مجوزدهی کشور (منبع: کانال شفافیت برای ایران)

🎞 مشاهده فیلم کامل
قسمت اول: l.tp4.ir/JGmIVc
قسمت دوم: l.tp4.ir/vAPzQf

✔️کانال اقتصاد رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️حکمرانی ناهمگن و مسئله تشویش اذهان

صادق زیبا کلام مشابه همین عبارات را میگوید، دادگاهی میشود، اما به سخنان ایشان واکنشی نشان داده نمیشود!

#Availability_Bias
#Salience_Effect


✔️کانال اقتصاد رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️سوءتفاهم‌ها در مورد اقتصاد رفتاری(1)
✍🏼مصطفی نصراصفهانی


▫️یکی از سوء‌تفاهم‌هایی که اهالی دانشگاه، بخصوص آن‌ها که با روش‌شناسی علوم آشنایی دارند، در رابطه با اقتصاد رفتاری دچارش هستند این است که «اقتصاد رفتاری» را زیرشاخه‌ای از «رفتارگرایی(Behaviorism)» می‌دانند!

▫️استفاده از واژه توصیف‌کننده «رفتاری» در نامگذاری دانش اقتصاد رفتاری منشأ این سوءتفاهم است. حتی اوایل عده‌ای آن را زائد می‌دانستند چرا که اساسا علم اقتصاد را علم مطالعه رفتار می‌دانستند.


▫️اما خودِ استفاده از واژه رفتاری هم بخاطر ریشه‌های این دانش در تحلیل تصمیم‌گیری رفتاری(Behavioral Desicion Analysis) است.


▫️آنچه که امروزه به عنوان اقتصاد رفتاری شناخته می‌شود اساسا ربط چندانی به رفتارگرایی ندارد!


▫️در واقع، اقتصاد رفتاری روی روانشناسی شناختی(Cognitive Psychology) سوار شده است و می‌دانیم که روانشناسی شناختی در جهتی کاملا متضاد با رفتارگرایی و بعد از آن ظهور پیدا کرد!

▫️اقتصاد رفتاری زیرشاخه ای از علوم شناختی است.


✔️کانال تخصصی اقتصاد و مالی رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️اصلاحیه:

در متن با عنوان حکمرانی ناهمگن عدد مربوط به معافیت مالیاتی پزشکان 32میلیون تومان در سال است، نه 320 میلیون تومان. (و این یعنی تفاوت چندان معناداری با دیگر اقشار از این جهت وجود ندارد)

▫️گاهی اخباری در رسانه‌ها منتشر می‌شود و در ذهن‌ها هک می‌شود!

▫️متأسفانه باید گفت که ما اسیر رسانه ها هستیم؛ بخصوص در قرن 21!

▫️به وفور اتفاق می افتد که ابتدا خبری بصورت هدفمند منتشر میشود، بعد تکذیبیه آن منتشر میشود! حتی ممکن است هم خود خبر و هم تکذیبیه آن کار یک بازیگر واحد باشد!!

▫️و قسمت سخت داستان آنجاست که راه مطمئنی برای صحت سنجی وجود ندارد، تا جاییکه نمیتوان تشخیص داد که اصل خبر واقعا درست است یا تکذیبیه آن!

▫️ممکن است در مواردی امکان صحت سنجی وجود داشته باشد ولی پرهزینه باشد!

▫️حتی ممکن است صحت سنجی شدنی باشد و هزینه چندانی هم(اعم از وقت و توجه و پول و...) لازم نداشته باشد ولی تعدد مواردی که باید صحت سنجی کرد بسیار بالا بوده و در عمل امکان بررسی همه موارد وجود نداشته باشد!

▫️برای پی بردن به شدت خطر رسانه ها در آینده تصور کنید که با تکنولوژی جدید دیپ فیک میتوان مصاحبه ای با یک مقام مسئول شبیه سازی کرد و در آن خبری را اعلام و یا تکذیب کرد! آنوقت دست ما به کجا بند خواهد بود؟!!

▫️هوش مصنوعی علی رغم همه خوب بودنهایش از بعضی جنبه ها آینده واقعا ترسناکی را ترسیم میکند!

✔️کانال اقتصاد رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️ تکنولوژی دیپ فیک آینده ترسناکی از رسانه ها را ترسیم میکند!

✔️کانال تخصصی اقتصاد و مالی رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️فراخوان نخستین کنفرانس ملی علوم شناختی و رسانه

✔️کانال تخصصی اقتصاد و مالی رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️انشتین در اواخر عمرش و در این ویدئو این جمله را به زبان می آورد:

"احساس میکنم تمام عمرم را هدر داده ام"!

▫️بزرگترین خطای شناختی انسانها غفلت از مرگ و اجتناب(خودآگاه و ناخودآگاه) از توجه به آن است!

#روانشناسی_اگزیستنشال
#رواقی_گری


پ.ن.1: ویدئوی اصلی بدون زیرنویس را در یوتیوب مشاهده کنید و اگر متوجه اشکالی شدید به لزوم کسب #سواد_رسانه‌ای پی‌برده‌اید!

پ.ن.2: دانه معنی بگیرد مرد عقل، ننگرد پیمانه را گر گشت نقل


✔️کانال تخصصی اقتصاد و مالی رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️ سقلمه زدن در راستای مشکل حکمرانی ناهمگن
✍🏼رضا حسینی پور @Izemar

✅پرسش: آیا می‌توان با ایجاد سامانه نظر سنجی یا بازخوردی این عمل را انجام داد؟ ( بررسی پیشنهاد استاد گرامی دکتر نصر)

⭕️🔔 مرور یک تجربه واقعی!

▫️جلوگیری از تغییر کاربری باغ در مرکز شهر و تبدیل آن به پارک عمومی!
مالک یک باغی که بواسطه توسعه شهر در مرکز شهر واقع شده و ارزش تجاری پیدا کرده بود به قصد انتفاع اقدام به اخذ مجوز تغییر کاربری و ساخت مجتمع تجاری نموده و علی‌رغم محدودیت‌های قانونی به نحوی (شاید لابی‌گری، شراکت در منافع و ...و یا شاید منافع سرشار شهرداری ناشی از این تغییر کاربری) مجوز لازم را بدست آورده و اقدام به تخریب باغ می‌نماید.
اما زمانی که دانشجویان شهر از این تصمیم مطلع می‌شوند با تجمع در اطراف دیوار باغ مذکور و حمل پلاکاردهای اعتراضی توسط ایشان، این موضوع رسانه‌ای شده و حساسیت شهروندان را برمی‌انگیزد و با گسترش اعتراض، نهاد عمومی مذکور عقب‌نشینی کرده و مجوز با تعدیل‌هایی اصلاح شده و تصمیم درست‌تری گرفته می‌شود!


▫️در ادبیات اقتصاد برای همسازکردن تعاملات سه نوع سازوکار هماهنگی می‌توان نامبرد:

✅بازار
بازارها برای همسازکردن تعاملات غیرهمکارانه، اصلاح ناکارآمدی‌ها و پاداش دادن به عملکردهای پرارزش، سازوکارهای هماهنگ کنندۀ بسیارخوبی هستند.

🔴 اما هنگامی که انگیزه‌ها و حقوق کنترلی همسو نیستند نمی‌توانند به نحوی مؤثر مسئلۀ هماهنگی را حل کرده و درنتیجه دچار شکست در هماهنگی می‌شوند.

✅دولت
پیامدهای ناشی از نقص در بازارها و در شرایطی که تعاملات غیرهمکارانه ناکارآمد هستند، دولت می‌تواند برای افرادی که به نحوی همکارانه تعامل می‌کنند، نقش راهبر را ایفا کند.

🔴 اما مقامات دولتی ممکن است اطلاعات و انگیزه برای ایفای چنین نقشی، را نداشته باشند؛ و ممکن است ناتوان یافاسد باشند، و سازوکارهای پاسخگویی سیاسی نیز اغلب برای اصلاح آنان بسیار ضعیف‌اند.

✅سازمان اجتماعی محلی
در بستر چنین شکست‌های فراگیری، شکست بازار و شکست دولت، اغلب به این نکته اشاره می‌شودکه [پیشنهاد اقتصاددانان نهادی] یک سازمان اجتماعی محلی، اگر دارای عضویت پایدار باشد و سازوکارهای انتقال اطلاعات شخصی و سازوکارهای اجرای هنجارهای اجتماعی میان اعضای آن به خوبی بسط یافته باشند، گاه این پتانسیل را دارند که به صورت کارآتری نسبت به دولت یا بازار ایجاد هماهنگی کنند.

🔴 اما درعین حال ممکن است سازمان‌های اجتماعی و سمن‌ها نیز مصادره شوند و یا به واسطۀ جدایی طلبی هنگامی که توسط منافع الیت یا منافع حزبی دستشان از ثروت و منابع طبیعی جوامع محلی کوتاه شود، دچار شکست در هماهنگی شده و ممکن است توأمان با ریسک و هزینه‌های ناشی از مقیاس کو چک مواجه شوند.

✅✅✅بنابراین هر سه نوع سازوکار هماهنگی ( بازار، دولت و سازمان‌های اجتماعی) نقاط قوت و ضعف خودشان را دارند و گاه متقابلا در تعارض با یکدیگر عمل می‌کنند.
منبع :
" اقتصاد نهادی توسعه : برخی بازتاب های عمومی ( پرتاب باردهان)، مترجم حامد جهانشاهی ، نشریه الکترونیکی مبین ۱۳۹۵."

🔆حال برگردیم به پرسش و البته پیشنهاد اولیه. بنظر می‌رسد در شرایط موجود ایجاد سامانه نظر سنجی و یا بازخوردی جهت تغییر و اصلاح تصمیمات ناهمگن حکمران می‌تواند کارکرد سازمان‌های اجتماعی را داشته باشد (البته با هزینه کمتر، از نظر هزینه اقتصادی برای اعضاء و همینطور هزینه اعمال خشونت).

✅ حال پرسش کلیدی این است که چه الزاماتی باید در طراحی این سامانه وجود داشته باشد؟

۱- مرحله اول
۱-۱ توانایی مشارکت حداکثری آحاد جامعه را داشته باشد (در این مرحله می‌توان ابتدا بصورت صنفی تبلیغ کرد)
۲_۱_در دسترس بوده و سادگی اعمال رای افراد در آن لحاظ شود.
۱-۳ - تقلب و رای سازی در آن ممکن نباشد.
۴- ۱-برای رسانه ها قابلیت خبر سازی داشته باشد (پرسش های مناسب و تعداد شرکت‌کنندگان مهم بنظر می‌رسد).

۲- مرحله دوم
۲-۱ - پشتیبانی یک تیم کارشناسی نخبه در تعیین و تبیین «سقلمه» چرا که معمولا منافع بلند مدت اقتصادی در ذهنیت آحاد مردم کمتر دیده می‌شود و فدای منافع کوتاه مدت می‌گردد.
۲- ۲- امکان شفاف‌سازی آرای نمایندگان در نهادهای تصمیم‌گیری برای عموم (مثل قانون شفافیت آرای مخالفان و موافقان در مجلس)
۲-۳-امکان طبقه‌بندی آرای فردی و صنفی مأخوذه

۳- مرحله سوم
رای‌های موافق و مخالف در سامانه ملاک تعیین صلاحیت نمایندگی افراد تصمیم‌گیرنده در انتخابات بعدی گردد (بازی تکراری) بعبارتی همچون کشورهای دموکراتیک که صلاحیت نمایندگی نیاز به جمع آوری امضاء دارد.



✔️کانال تخصصی اقتصاد و مالی رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️کارگاه آموزشی "از سوگیری مردم تا سوگیری رسانه"


-مرور موانع شفاف اندیشیدن
-سوگیری مردم چطور توسط رسانه مورد سوء استفاده قرار میگیرد؟
-چگونگی تشخیص سوگیری در یک رسانه


▫️ثبت نام و کسب اطلاعات بیشتر:
02188911665
09219566048


✔️کانال تخصصی اقتصاد و مالی رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance