⭕️◻️در باب دلار زدایی از اقتصاد ایران

در مناظرات انتخاباتی سال ۱۴۰۰ جناب آقای رییسی صحبت از قطع ارتباط سفره مردم با دلار کردند. جهت روشنگری این مطلب را نوشتم و توضیح دادم که این ادعا ریشه در ناآگاهی از روابط بین متغیرهای اقتصادی دارد:
https://t.iss.one/BehavioralEconomicsAndFinance/1628

▫️بعدها باز وزیر صمت مزخرفاتی مشابه را تکرار کردند که باز وظیفه خود دانستم تذکر بدهم:

https://t.iss.one/BehavioralEconomicsAndFinance/1729

▫️اما متأسفانه هنوز کسانی با گرایشات کمونیستی (که یاسر جبراییلی صرفا یکی از آن‌هاست)، همچنان صحبت از امکان «دلار زدایی» می‌کنند و متوجه نیستند که آنچه دارد تغییر ارزش می‌دهد ریال است نه دلار!

▫️شاید امروزه به مدد تکنولوژی‌های نوین (اعم از فضای مجازی) چنین مزخرفاتی زود ماهیت اشتباه خودشان را نشان بدهند، اما تصور کنید ۳۰-۴۰ سال پیش چقدر زمان می‌برد تا بازخوردی که امروز ظرف دقایقی ایجاد می‌شود ایجاد شود و تا اصلاح بخواهد شکل بگیرد چه هزینه‌هایی به جیب مردم تحمیل می‌شد.

✔️موسسه بینش‌های رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

خواندن این مطلب👆امروز که بازار سهام رکورد بیشترین مثبت(و همزمان تعداد دیگری رکورد، از جمله ورود پول) در یک روز را جابجا کرد توصیه می‌شود.

پرواز پنگوئن ها را طی ماه‌های آتی خواهیم دید...

⭕️◻️فقر و کمبود

یکی از کتاب‌های خوب در زمینه «اقتصادرفتاری فقر»، کتاب کمبود سندیل مولایناتان است. معرفی مبسوط تر کتاب را می‌توانید در اینجا مشاهده کنید.

▫️در بریده فایل صوتی کوتاه فوق، مجتبی شکوری در گفتگو با سروش صحت نکاتی از این کتاب را در تلفیق با بعضی خاطراتش مرور می‌کند.


▫️واژگان کلیدی که بکار می‌رود اینهاست:

➖پهنای باند ذهن (توجه)
➖رفتارهای انفجاری
➖کمبود
➖گشودگی
➖درماندگی آموخته شده
➖انسداد خیال/انفجار خیال
➖دکمه توقف و تاب آوری

▫️توجه کنید که فقر یک مفهوم مطلق نیست و ویژگیهای روانی(اعم از سوگیری‌ها) در همه ابنا بشر وجود دارد، فقط موقعیت‌ها باعث تشدید و تضعیف آنها می‌شود.

▫️بنابرین شما هر سطحی از غنای اقتصادی داشته باشید، باز این «نیروهای فقیرکننده» فعال هستند و مانع رشد ثروت شما می‌شوند.

▫️▫️▫️بنظر شما چطور می‌توان از تله فقر نه، بلکه از تله ثروتمندتر نشدن نجات پیدا کرد؟

✔️موسسه بینش‌های رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️چرا بازار سهام الان در جای مناسبی برای ورود است؟

طی ماه‌های آبان تا بهمن، بسیاری از سهم‌ها افزایش قیمت حدود دوبرابری را تجربه کردند. اما آیا این بازدهی ادامه‌دار است؟

اجازه بدهید به اوج مرداد ۹۹ برگردیم. آن زمان بسیاری از سهم‌ها متناسب با گزارش‌های آن زمان خودشان نسبت p/e بالایی گرفته بودند. و همین باعث شده بود همه حباب شناس شوند و بگویند این نسبت بالاست(اینجا را ببینید). در حالی که همان موقع هم ارزش جایگزینی بسیاری از شرکت‌ها از ارزش بازار آن‌ها بالاتر بود. طی سه سال گذشته مخرج کسر p/e چندین برابر شد، در حالی که صورت کسر تقریبا ثابت مانده بود.

در یک اقتصاد سالم، ارزش بازار شرکت باید از ارزش جایگزینی آن بالاتر باشد و علت اینکه در عمل عکس آن را شاهد بودیم دو مورد بود: ۱- فقدان شفافیت و رعایت اصول حاکمیت شرکتی (حقوق سهامدار خرد) ۲- رکود کلی اقتصاد حاصل از تحریم.

فرض کنید قیمت سهمی از ۱۰۰ تومان در اوج ۹۹ به ۵ تومان کاهش پیدا کرده بود. حالا اگر قیمتش از یک بیستم اوج ۹۹ به یک دهم رسیده باشد اگرچه برای کسی که در اوج آن را خریده است هیچ احساس مطلوبیت خاصی ایجاد نمی‌کند (قیمت از ۵ تومان شده ۱۰ تومان)، اما برای کسی که پول تازه وارد بازار کرده است معادل ۱۰۰درصد بازدهی (دوبرابر شدن ثروت) بوده است.

حالا تصور کنید قیمت از ۱۰ بخواهد بشود ۲۰، یا از ۲۰ بخواهد بشود ۴۰، یا از ۴۰ بخواهد بشود ۸۰! باز هم آن سهمی که در اوج۹۹ خریده شده است هنوز به «سربه سر اسمی» هم نرسیده است، در حالی که ما در این سه سال تورهای نزدیک ۶۰درصد داشته ایم که باید بصورت مرکب لحاظ شوند.

جمع‌بندی اینکه هرکس پیش از پایان سال سرمایه جدید به بازار سهام وارد کند قطعا سودهای چشمگیری خواهد کرد.

پیش از و همزمان با اصلاح قیمت دلار، فعالان بازار دلار و ملک(که میانه خوبی هم با بازار سهام ندارند!) از من در مورد ورود به بازار سهام مشورت می‌گرفته اند و این نشانه خوبی از ورود موج دوم پول هوشمند به بازار است.

کار تشکیل و ریبلنس کردن پیوسته سبد هم کاری حرفه‌ای است که می‌توانید آن را به حرفه‌ای ها بسپارید.


✔️موسسه بینش‌های رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️همراهان عزیز عیدتون مبارک🌹


✔️ موسسه بینش‌های رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️بهترین موقعیت برای تک نرخی کردن ارز


با کاهش نرخ ارز بازار آزاد، فاصله آن با سایر نرخ‌ها(نیما و ...) کاهش پیدا می‌کند و این بهترین فرصت برای تک نرخی کردن ارز و برچیدن بساط فساد و ثروتمندشدن ظالمانه عده‌ای از جیب مردم و مهمتر از آن، فعال شدن سازوکارهای «خودتعدیل کننده» بازاری است. مثلا اینکه شرکت‌ها مجبور نباشند ارزشان را به قیمت تحمیلی بفروشند به این معناست که با افزایش نرخ ارز انگیزه افزایش عرضه ارز خواهند داشت و نتیجتا کاهش زودتر آن را خواهیم داشت.

خاصیت ضد فساد تک نرخی شدن ارز باعث می‌شود این کار شبیه به ضدعفونی کردن زخم کسی که تصادف کرده است عمل کند: اگرچه درمان شکستگی چیز دیگری است، اما حداقل مانع عفونت بیمار می‌شود.

✔️موسسه بینش‌های رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️سوگیری‌ها و تلاش آماتورها برای سرمایه‌گذاری مستقیم در بازارهای مالی!

اصرار مردم عادی بر کسب بازده بالاتر از شاخص یکی از سرفصل‌هایی است که پروفسور استتمن در کتاب آخرش («مالی رفتاری: نسل دوم» که من به عنوان رفرنس اصلی در دوره‌های نسل دوم مالی رفتاری استفاده می‌کنم)، به آن پرداخته است.کسب بازده بالاتر از میانگین بازار کار هر کس نیست، اما همچنان مردم می‌خواهند این کار را خودشان انجام بدهند(Do-It-Yourself Investors)!

استتمن علت این اشتباه (کمک نگرفتن از افراد حرفه‌ای برای غلبه بر بازار) را در سوگیری‌ها(مشخصا Framing) می‌داند: اینکه معامله‌گری را شبیه به رانندگی، لوله‌کشی و... می‌دانند که با انجام دادن زیاد مهارت کسب می‌شود. این در حالی است که جنس تعامل لوله‌کش‌ها با همدیگر متفاوت از جنس تعامل معامله‌گرها با همدیگر است. کمتر می‌شود که نفع یک لوله‌کش در گمراه کردن لوله‌کش دیگر باشد! وی در سرفصل مذکور اثر سایر سوگیری‌ها را هم تشریح می‌کند.

جمعبندی اینکه اگر فعالیت در بازار سهام را صرفا به چشم تفریح نگاه نمی‌کنید بهتر است از حرفه‌ای‌ها کمک بگیرید.

✔️موسسه بینش‌های رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

عید نوروز و بهار طبیعت بر هم‌میهنان عزیزم مبارک باد🌹

⭕️◻️تفرقه بینداز و حکومت کن

یک سیاست قدیمی که عنوان انگلیسی آن Divide and rule یا Divid and Conquer است، سیاست «تفرقه بینداز و حکومت کن» است.
این سیاست همچنان جواب می‌دهد چون آدم‌ها همان آدم‌ها هستند.

همچنین یکی از خطرناکترین کارها طی ۵۰ سال گذشته در عرصه بین‌المللی، درافتادن با هژمونی دلار بوده است که بارها در این کانال به آن اشاره شد. از جمله پیش از حمله روسیه به اوکراین پیشبینی کردیم که به زودی شاهد برنامه‌ای جدی برای سرنگونی پوتین را شاهد خواهیم بود و اتفاق افتاد(اینجا)!

حالا و با جدی‌تر شدن بحث کنار گذاشتن دلار در مبادلات بین‌المللی ایران شاهد جدی‌تر شدن برنامه‌های آمریکا علیه ایران هستیم. یکی از آن نقشه‌ها، انداختن ایران در جنگ با آذربایجان است.

نیفتادن آذربایجانی‌ها و ایرانی‌ها در این دامی که پهن شده است نیازمند هوشمندی و هوشیاری پیوسته هست.

اگر چند کشور را بخواهیم نام ببریم که نوروز را گرامی می‌دارند قطعا یکی از آنها آذربایجانی است که تا چندی پیش جز خاک ایران بود. اما عین همین مشابهت فرهنگی را اوکراینی ها هم با روس‌ها داشتند و باید آن را مایه عبرت قرار داد!

موسسه بینش‌های رفتاری

.

به تاریخی که در آن پیشنهاد تبدیل «ملک» و «دلار»(و نه طلا و سکه) به سهام را داده بودیم دقت کنید👆🏼

در آن تاریخ موج اول ورود پول هوشمند (که توسط حرفه‌ای‌های خود بازار سهام بود) را شناسایی کرده بودیم. اگر به نمودار اکثر سهمها نگاه کنید هم متوجه می‌شوید که در تاریخ 8-10 آبان روند صعودی قوی‌ای را به خود گرفته‌اند.

موج دوم پول هوشمند(که توسط حرفه‌ای‌های سایر بازارهای مالی بود) را هم اوایل اسفندماه شناسایی کردیم(اینجا).


و این تازه شروع بازی اصلی است. موج سوم پول هوشمند که وارد شود تازه عموم مردم آرام آرام به فکر ورود می‌افتند! اینکه این موج صعودی تا کجا ادامه داشته باشد بستگی به اخبار بنیادی مربوطه دارد. مثلا اگر بتوان سرمایه‌گذاری مستقیم اعراب و چینی‌ها در شرکت‌های بورسی و تسهیل صادرات آن‌ها را شاهد بود بعید نیست که شاخص 8 میلیون واحدی را بدون سختی در همین دو سال آینده ببینیم!


موسسه بینش‌های رفتاری:
تلگرام✔️اینستاگرام✔️آپارات✔️وبسایت

⭕️◻️لطفا معامله نکنید!

امروز شاخص کل بورس ایران سقف تاریخی خود که مربوط به مرداد ۹۹ بود را شکست.

به پرتفوی خود نگاه کنید. آیا ارزش آن به اندازه‌ای هست که آن زمان بود؟

اگر به پرتفویی که در مرداد ۹۹ داشتید دست نزده بودید الان ارزشش بیشتر بود یا کمتر؟

اگر کمتر است یعنی شما بیش از اندازه معامله کرده‌اید؛ یعنی نوسانگیر خوبی نبوده‌اید!

واقعیت این است که برای عموم مردم، سرمایه‌گذاری منفعل(Passive Investment) بازدهی بهتری ایجاد می‌کند تا سرمایه‌گذاری فعال (Active Investment).

راه درست این است که سهام خوب( که شامل معیارهایی بیش از ارزندگی صرف است) انتخاب کرده و صبور بمانیم تا به هدف مناسب برسد.
همین مواردی که در کانال معرفی کردیم را نگاه کنید: حفارس، دحاوی و... .

یک استراتژی که شخصا به آن عمل می‌کنم تشکیل پرتفویی از تعدادی سهام مطمئن و خروجهای موقت از آن برای نوسان گیری از سایر نمادها هست. البته این روش هم در موارد متعددی با جاماندن از سهام اصلی منجر به بازدهی بالاتر نشده است. علت آن هم این است که «گل رشد» دارایی ها معمولا یک بازه کوتاه است که متأسفانه هیچکس(بجز بازیگران) نمی‌دانند چه موقعی اتفاق می‌افتد و اگر حتی توجه شما به لحظه شروع رشد هم باشد هزار مانع رفتاری و فنی باعث می‌شود نتوانید به موقع به نماد اصلی برگردید. این از جنس همان کارایی بازار است که در نسل دوم مالی رفتاری بحث می‌شود: «قیمت‌ها با ارزش‌های ذاتی برابر نیست، اما نمی‌شود (یا باسختی بسیار می‌شود) از آن سود کسب کنید»!

در حالت کلی و در گام بعدی میتوان گفت جنس نوسانی که هر کس می‌تواند بگیرد ممکن است با دیگری فرق بکند. پس بهتر است جنس نوسان خودمان را بشناسیم.


✔️موسسه بینش‌های رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️شاخص و ادراک شاخص!

فارغ از نقدهای فنی که به شاخص بورس وارد هست، جنبه روانی هم در نقدها پررنگ است: اینکه سهامداران انتظار دارند درصد رشد شاخص مشابه با درصد رشد ارزش پرتفوی آن‌ها باشد.
مثلا چندی پیش بعضی دوستان شاکی شده بودند که چطور با این همه کاهش ارزش پرتفو که دارند تجربه می‌کنند، چرا شاخص کل فقط 0.1 درصد منفی شده است؟
حالا باید از ایشان پرسید الان که پرتفوهای شما 6-7درصد رشد می‌کنند در حالی که شاخص زیر 2درصد مثبت شده است اشکالی در شاخص نمی‌بینید؟!

«ادراک» چیزها در دانش اقتصاد اهمیت بالایی دارد، اگرچه ممکن است با واقعیت منطبق نباشد: مثلا ادراک فساد، ادراک تورم و... .

✔️موسسه بینش‌های رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️افزایش دو مرحله‌ای قیمت کارخانه‌ای خودروها با چه هدفی؟

بنا شده است که افزایش قیمت کارخانه‌ای خودروهای خودروسازهای داخلی، طی دو مرحله انجام شود.

ممکن است این ادعا مطرح شود که هدف این است که به مردم شوک وارد نشود. اما فارغ از اینکه اعداد و ارقام در بازار آزاد چه فاصله‌ای با قیمت کارخانه‌ای گرفته‌اند و اساسا از نظر اقتصادی این دست کارها تنها فایده‌اش این است که مسئولین احساس کنند که کاری کرده‌اند تا وجود دولت فربه و ناکارآمد را توجیه کنند و کارمندان از بیکاری در بیایند، جنبه روانی مسئله دقیقا عکس ادعای مطرح شده است.

مطابق با تابع ارزش (Value -Function) در اقتصاد (که پیشتر به تابع مطلوبیت شهرت داشت و بعد از اصلاح تحت تأثیر اقتصاد رفتاری به تابع ارزش تغییر نام پیدا کرد)، دو شوک منفی جداگانه، اثرات روانی بزرگتری از یک شوک دوبرابری که یکجا وارد شود ایجاد می‌کند.

بنابراین اگرچه دولت و مجمع تشخیص و مافیای خودرو در بدنه سیاستگذاری به زبان صحبت از تمایل به کاهش قیمت خودرو می‌کنند، اما وقتی رفتارها را نگاه می‌کنیم می‌بینیم که دقیقا و هوشمندانه تمام تلاششان را می‌کنند تا سفته‌بازی روی خودرو زیاد شود و خودرو به عنوان کالای سرمایه‌ای باشد.

بطور مشابه، در مورد نرخ ارز هم همین داستان را داریم: بزرگترین ذینفع افزایش نرخ ارز خود دولت و بانکهای ورشکسته و سرتاپا فاسد هستند. بنابراین ممکن است به زبان ادا و اطوار دیگری دربیاورند، اما در عمل به طور بهینه‌ای هدفِ حداکثر کردن نرخ و افزایش تورم را دنبال می‌کنند! نظام چندنرخی ارز هم از همین جنس است. در مورد تورم، آن کسانی که با هزار روش سخت اعم از رشوه دادن و ... توانسته‌اند وام‌های درشت بگیرند و آن را تبدیل به ملک کرده‌اند اگر نرخ تورم کمتر از نرخ سودی که می‌پردازند بشود ضرر می‌کنند.


✔️موسسه بینش‌های رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️نظریه سیستم‌ها، متخصص نماها و بازی های روانی، یک مثال.

پیشتر توضیح داده شد که هرچه سیستم ساده تر باشد(یا در طبقه بندی بولدینگ از سیستم‌ها در طبقه پایینتری واقع شده باشد)، تشخیص آدمی که بدرستی ادعای تخصص در آن دسته از سیستم‌ها می‌کند راحتتر هست. (اینجا)

هر چه سیستمی پیچیده‌تر باشد، شناسایی متخصصان مربوطه از مدعیان دروغین سخت‌تر می‌شود.

ابتذالی که در صحبت‌های فوق اتفاق افتاد برای عموم مردم بسرعت آشکار شد، اما ابتذال سایر صحبت‌ها(مثل صحبت‌های رئیس بانک مرکزی، مثل عددپرانی‌ها در مورد نرخ ارز، مثل ارز 4200تومانی و بدتر از آن بازگشت به آن از طریق ارز 28500 تومانی) به این راحتی مشخص نمی‌شود و سال‌ها ممکن است مردم فریب متخصص نماهای سایر حوزه‌ها را بخورند.

سیاستگذاری اقتصادی و حکمرانی از آنجا که مربوط به طبقه هشتم سیستم‌ها هستند، به وفور تحت تاثیر متخصص نماها واقع می‌شود و مردم هم ممکن است هیچوقت نفهمند از کجا خورده‌اند!

فقط در این لیالی مبارک قدر دعا کنیم که خدا به داد ما ملت ایران برسد...

✔️موسسه بینش‌های رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️فساد سیستماتیک!

فساد یعنی تضییع حقوق فرد یا افرادی از ذی‌نفعان یک تصمیم در یک بازی جمع-صفر.

سیستماتیک هم یعنی «پیش‌بینی‌پذیر».

▫️بنابراین فساد سیستماتیک یعنی حقوق ذینفعانی به طور پیش‌بینی‌پذیری توسط عده‌ای تضییع می‌شود.

در سیاستگذاری عمومی، اینکه منافع عموم مردم و اجتماع به نفع عده‌ای تضییع شود می‌شود فساد.

▫️آیا سیاستگذار(مجموعه نهادهای ذیربط در یک بازی تیمی)، در حال حداکثر کردن منافع عموم مردم است؟
▫️▫️یکی از مصادیق فساد سیستماتیک در نظام جمهوری اسلامی، همین سیاستگذاری صنعت خودرو هست.

▫️آیا شما می‌دانید کسانی که خودرو را از کارخانه با قیمت یک سوم می‌گیرند و با 200% سود، «بدون زحمت»، «بدون نیاز به تحصیلات، تخصص و یا نبوغ خاص» و «بدون ریسک» آن را می‌فروشند چه کسانی هستند؟!

✔️موسسه بینش‌های رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️توهم پولی و لزوم وجود سندیکاهای کارآمد

دو روز است که بزرگترین اعتصاب سراسری 20 سال گذشته کارکنان دولت کانادا شروع شده است. دعوا بر سر افزایش دستمزد است. کارکنان تقاضای افزایش 4.5 درصدی در حقوق را دارند، در حالی که دولت تا الان (که البته مذاکرات متوقف نشده) حاضر به پذیرش این درصد رشد نشده است و عددهای کمتری را پیشنهاد داده است.

در مدل‌های اقتصادی، دو عامل تولید اصلی شامل نیروی کار(Labor) و سرمایه(Capital) می‌شود. وقتی سطح عمومی قیمت‌ها افزایش پیدا می‌کند، می‌توان گفت به طور متوسط، قیمت محصول تولیدی (خروجی تابع تولید) افزایش داشته است. اگر بخواهد همه چیز مثل قبل باشد، باید قیمت سرمایه(Rent) و قیمت نیروی کار(Wages) بطور متوسط به اندازه تورم افزایش داشته باشد تا «سهم» هر کدام از عوامل تولید از کیک اقتصاد ثابت بماند. اما به دلیل توهم پولی نیروی کار، این سهم بطور پیوسته در حال کاهش هست.

جالب است که متأسفانه بعضی اقتصاددانان که دست خودشان را در سیاستگذاری درست، و بستن مسیرهای تجاوز به حقوق، بسته می‌بینند، روی این توهم پولی برای کاهش و مهار تورم حساب کرده و آن را تجویز می‌کنند!

واقعیت این است که اگر این اعتصابات و سندیکاهای کارگری نباشند، کارگران و کارمندان توانایی چانه‌زنی ندارند و خروجی چنین بازی‌ای در طول زمان چیزی خواهد شد که در این چندسال در ایران شاهد بوده‌ایم: اینکه زمانی با حقوق یکماه می‌شد چند سکه خرید، ولی الان حتی یک نیم سکه هم نمی‌شود!
جالب است که نرخ تورم کانادا همین الان هم بیشتر از افزایشی است که کارمندان درخواست کرده‌اند! یعنی حتی اگر همان 4.5درصد افزایش هم اتفاق بیفتد، قدرت خرید نیروی کار مثل قبل نخواهد بود!

متأسفانه بعد از دوران خاتمی سرکوب‌ نهادهای مدنی در ایران تشدید شد تا جایی که آنچه امروز می‌بینیم بی‌شباهت به یک «حکومت نظامی» نیست: هر تجمع بیش از سه نفر باید تحت «کنترل» وزارت اطلاعات (بخوانید کسانی که با یا بدون شایستگی استخدام این نهاد شده‌اند) باشد!

واقعیت انکار ناپذیر این است که تعادل اجتماع بدون وجود سندیکاها دائما به نفع سرمایه در حال جابجا شدن است. نگارنده خود با عمده مداخلات در اقتصاد و تجاوز به حقوق به بهانه برابری خواهی مخالف است، اما هیچ تضادی بین «کنشگری اجتماعی» و «همصدایی» با آزادی نمی‌بیند. اساسا ممانعت از همصدایی و هماهنگی خودش تجاوز به آرمان آزادی است. بخصوص که گاهی این اعتصابات منجر به اخراج کارکنان و بهبود بهره‌وری و نتیجتا کوچک شدن دولت هم شده و می‌شود.

در دوران پهلوی سندیکاهای کارگری بسیار فعال بودند و تخریب این نهادها قطعا یکی از پسرفت‌های بعد از انقلاب به حساب می‌آید.


✔️موسسه بینش‌های رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

عاشقان عیدتان مبارک باد....

✅سوگیری غفلت از هزینه-فرصت:

نام انگلیسی:
Oportunity-cost neglect bias

قبل از توصیف این سوگیری باید تعریف هزینه-فرصت را بدانیم.


◀️تعریف هزینه-فرصت:
یکی از مباحث اوّلیه و بنیادی که در ترم اوّل کارشناسی رشته اقتصاد آموزش داده میشود هزینه-فرصت است.
وقتی ما یک انتخاب انجام میدهیم، منابعمان را صرف آن انتخاب می کنیم. مثلا برای رفتن به سینما، باید هزینه بلیط سینما را متقبل شویم. پولی که برای کرایه رفتن به سینما پرداخت میکنیم یکی دیگر از این هزینه هاست. همچنین زمانی که از خانه بیرون می آییم تا زمانی که به خانه برمیگردیم نیز «هزینه زمانی» این انتخاب است.
امّا موارد مذکور همه هزینه ای که ما میپردازیم نیست، بلکه با رفتن به سینما، فرصت رفتن به پارک و یا مطالعه یک کتاب را از دست می دهیم. به عبارتی لازمه عقلانیت کامل این است که ما تمام این موارد را در تصمیم سازیها در نظر داشته باشیم.

◀️هزینه فرصت=هزینه های آشکار(Explicit)+هزینه های پنهان (Implicit)

یکی از اشتباهات رایج این است که هزینه فرصت را با هزینه ضمنی یا پنهان اشتباه می گیرند.

هزینه های آشکار همان هزینه های حسابداری هستند(پولی که میگذاریم یا منابعی که مصرف میکنیم). هزینه های پنهان، هزینه هایی هستند که معمولا در صورتهای مالی نمی آیند؛ مثلا هزینه پنهان زندگی شما در خانه شخصی تان شامل اجاره ای است که میتوانستید در صورت اجاره دادن آن دریافت کنید.
هزینه فرصتِ یک انتخاب(که گاهی آن را قیمت سایه ای یا هزینه اقتصادی هم میگویند) معادل بهترین عایدی است که امکان داشت با صرف همین منابع بدست بیاورید. مثلا فرض کنید پولتان را میتوانستید در جائی سرمایه گذاری کنید که 25 درصد بازدهی داشته باشد امّا آن را در حساب بانکی با 18 درصد سود گذاشته اید. در اینحالت از نظر اقتصادی در واقع 7درصد زیان کرده اید.


◀️سوگیری فوق اشاره به توجه صرف به هزینه های آشکار و غفلت از هزینه های پنهان دارد. به عبارتی مردم معمولا هزینه فرصت را درست ارزیابی نمیکنند. البته شاید بهتر باشد که عنوان این سوگیری به صورت زیر اصلاح شود:
Implicit cost neglect

سوگیری غفلت از هزینه های پنهان.


✔️کانال تخصصی اقتصاد و مالی رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance