⭕️◻️ته‌کشیدگی خویشتن و رفتار روزه‌داران
✍🏼مصطفی نصراصفهانی

ته‌کشیدگی خویشتن که ما آن را به عنوان ترجمه‌ای از عبارت ego-depletion به کار می‌بریم یکی از سوگیری‌های رفتاری است.

▫️این سوگیری به این معناست که قدرت اراده هر فرد به مثابه یک منبع محدود است که با خویشتن‌داری به اتمام می‌رسد.

▫️در عین حال، مطالعات نشان داده‌اند که قدرت اراده شبیه ماهیچه‌ای است که می‌تواند قوی‌تر شده و یا خسته شود!

▫️روی دیگر سکه اراده، خویشتن‌داری است. پایبندی به برنامه کاهش وزن، پایبندی به نظم در یادگیری یک زبان خارجی، پایبندی به مطالعه، ترک سیگار و یا دیگر عادات نامطلوب، پایبندی به آداب دینی و...همه به معنای داشتن قدرت اراده و خویشتن‌داری هستند.

▫️در ادبیات اقتصاد رفتاری معمولا به دو روش برای غلبه بر وسوسه و تقویت خویشتن‌داری تأکید می‌شود:
1-پیش‌تعهد که در مورد آن مطالبی در کانال منتشر شده و در آینده نیز بیشتر به آن پرداخته خواهد شد:
https://t.iss.one/BehavioralEconomicsAndFinance/1165
https://t.iss.one/BehavioralEconomicsAndFinance/1164

2- پیشگیری از ادراک وسوسه یا اجتناب. به عنوان مثال اینکه دوستانی را انتخاب کنیم که برنامه بلندمدت مشابهی با ما دارند به این معناست که سیگنال‌های تحریک‌کننده کمتری به ما می‌رسد. به عبارتی صورت مسئله پاک می‌شود!

▫️تکنیک‌های رفتاری بر خلاف تکنیک‌های شناختی روی عقل قدیم تکیه می‌کنند و در لحظه رفتار را اصلاح می‌کنند. تأثیربلندمدت تکنیک‌های رفتاری زمانی حاصل می‌شود که این لحظات تکرار می‌شوند تا جائیکه ملکه ذهن شده و تبدیل به عادت می‌شوند.

▫️در ماه رمضان مردم روزه میگیرند و ماهیچه‌های قدرت اراده خود را تقویت می‌کنند. روزه و بسیاری از آداب دینی در واقع تکنیک‌هایی رفتاری هستند تا شخصیت افراد به شکل خاصی شکل بگیرد.

▫️از طرف دیگر پدیده ته‌کشیدگی خویشتن ممکن است منجر به آسیب‌پذیری جدی افراد دیندار نسبت به وسوسه‌ها بشود! بنابراین هرگاه در رفتار دینداران نوعی کم‌طاقتی، تحریک‌پذیری، بی‌ظرفیتی و در کل خویشتن‌داری کم‌تری دیدید بیاد بیاورید که ایشان به مثابه کارگری هستند که کل روز را کار کرده و دیگر جانی ندارد!

▫️نکته مثبت داستان اینجاست که دینداران زمانی که پایبندی به آداب دینی را کنار بگذارند قدرت بیشتر ماهیچه‌های اراده‌شان نسبت به دیگران آشکار خواهد شد. بسیاری از ستاره‌هایی که در دوران پهلوی ظهور کردند چنین داستانی داشته‌اند! این است که خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: هر دو گروه دنیاخواهان و عقبی‌خواهان را یاری می‌کنیم...(کُلاًّ نُّمِدُّ هؤُلآءِ وَ هؤُلآءِ) .


✔️کانال تخصصی اقتصاد و مالی رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️ته‌کشیدگی خویشتن

توانایی مردم برای اتخاذ تصمیمات خوب وابسته به منبعی محدود است که با تعدد تصمیمات و یا خستگی به اتمام می‌رسد.

✔️کانال تخصصی اقتصاد و مالی رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️جاسوس‌ها احتیاجی به ورود به ایران ندارند!
✍🏼مصطفی نصراصفهانی

می‌خواهم حکایت پرغصه صنعت توریسم ایران را بیان کنم. صنعتی که می‌تواند بسیار پر رونق و ارزآور باشد ولی مهجور مانده است.

▫️اما بد نیست پیش از آن خاطره‌ای را بیان کنم. زمانی که در اروپا بودم ایده‌ای برای تقویت صنعت توریسم ایران به ذهنم خطور کرد و آن را از طریق ایمیل با افراد و اساتید مختلف مطرح کردم. یکی از جواب‌ها که از طرف یکی از اساتید شهیر بود (و به علت اینکه مکالمه خصوصی بوده است اخلاقی نیست که اسم ایشان را بیاورم) این بود: «مشکل صنعت توریسم این چیزها که شما فکر می‌کنید نیست. مشکل این است که در ایران به هر توریست به چشم جاسوس نگاه می‌شود.»

▫️ذهن من آن ایده را در گوشه‌ای بایگانی کرده بود تا زمانی که آن را برای بعضی افراد امنیتی و تأثیرگذار هم مطرح کردم و چیزی نمانده بود که خودم را هم به جاسوسی متهم کنند! آنجا بود که به درستی نظر آن استاد تیزبین پی‌بردم.

▫️بحث تحلیل در مورد علل عدم توسعه صنعت توریسم در ایران که می‌شود اولین چیزی که به ذهن‌ها خطور می‌کند جنبه‌های شرعی و یا فقدان زیرساخت‌ها است. اولین چیزی که به ذهن‌ها خطور می‌کند ممنوعیت عیاشی و اجبار حجاب است.

▫️بنابراین طبقه تحصیلکرده و روشنفکر هم سعی می‌کنند این خطاهای شناختی که در ذهن مردم و سیاستگذاران وجود دارد را اصلاح کنند. به عنوان مثال می‌توانید به پست تلگرامی دکتر لشکربلوکی با عنوان «عیاش‌ها به ایران نمی‌آیند» مراجعه کنید که در آن سعی شده است این خطاهای شناختی به چالش کشیده شود. در آن مطلب به درستی توضیح داده شده است که تقویت صنعت گردشگری تا جائی که بتواند سودآورترین صنعت ایران بشود حتی با همین زیرساخت‌های فیزیکی و نهادی فعلی هم شدنی است.

▫️اما واقعیت این است که خطای شناختی اصلی که باید روی آن کار کرد نه مرتبط با زیرساخت‌هاست و نه به جنبه‌های شرعی مرتبط است؛ اگرچه وجود چنین خطاهایی غیرقابل انکار و اصلاح آنها هم لازم است. صنعت توریسم ایران نیاز به مشوق ندارد، بلکه کافی است برای آن مانع درست نشود!

▫️تمرکز اصلی باید روی ذهن سیاستگذاران نظام باشد و خطای شناختی هدف هم باید همین پدیده #جاسوس_پنداری باشد. مردم عادی و خطاهای شناختی ایشان در اولویت بعدی باید باشند.

▫️اگرچه من متخصص حوزه امنیتی نیستم، اما می‌توانم حدس بزنم که دغدغه امنیتی در قبال گردشگران خارجی کاملا نابجا باشد. امروزه با گسترش تکنولوژی‌های ارتباطی و ترکیب آن با تکنولوژی‌های شناختی و هوش مصنوعی دیگر نیازی نیست برای کسب اطلاعات و اثرگذاری بر افراد(چه مردم عادی و چه خواص) حتما کسی با کسی دیگر ملاقات حضوری داشته باشد. بنابراین می‌توان در تکمیل بحث جناب لشکربلوکی گفت: «جاسوس‌ها احتیاجی به ورود به ایران ندارند»!

▫️اما در نهایت حتی اگر امنیتی‌ها بتوانند شواهدی از امکان تهدیدآمیزبودن گسترش گردشگری بیاورند من این سوال را خواهم پرسید: «چرا ضعف پرهزینه‌تان را زودتر برطرف نمی‌کنید؟»


✔️کانال تخصصی اقتصاد و مالی رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️جلسه بحث و گفتگوی اقتصاد رفتاری

فردا جلسه بحث و گفتگوی اقتصاد رفتاری با موضوع "مالی رفتاری در عمل: مرور تجربه های شخصی" در دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی برگزار میشود.

شرکت کنندگان تجربیات تلخ و شیرین مالی و اقتصادی خود را با یکدیگر به اشتراک میگذارند و در مورد آنها(زیرنظر اساتید) بحث و گفتگو میکنند.


🔺فردا چهارشنبه، 25ام اردیبهشت ماه، ساعت 5-7عصر، کلاس 110. دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی. خیابان شهیدبهشتی، نبش احمدقصیر.

شرکت برای عموم آزاد است.


✔️کانال تخصصی اقتصاد و مالی رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

جلسات اقتصادی @ecoevents

⭕️◻️در تفاوتهای اقتصاد رفتاری با اقتصاد جریان اصلی(کلاسیک)
✍️مصطفی نصراصفهانی

▫️دهه هشتاد بود که در کلاس «نظامهای اقتصادی»که توسط دکتر رنانی تدریس میشد بحث آزادی اقتصادی مطرح بود. استاد مثال میزدند که مثلا حتی اگر کسی بخواهد هرچه پول و ثروت دارد بسوزاند کسی مانعش نشود.

▫️آنزمان من که دانشجوی کارشناسی بودم پرسیدم: «شما خودتان اگر ببینید کسی در حال خودکشی است مانع نمی‌شوید؟» و اگر درست بیاد بیاورم استاد سوالم را با سوال دیگری جواب داد و مثل فیلم‌های اصغر فرهادی جمعبندی نهایی را به خودمان واگذار کرد!

▫️خاطره فوق را امروز وقتی گفتگوی آمارتیا سن (نوبلیست اقتصاد) با یکی از دانشجویانش را می‌خواندم به یاد آوردم.

▫️آمارتیا سن در محوطه دانشگاه هاروارد از یکی از دانشجویان میپرسد: «اگر کسی در حال قطع انگشتانش با یک قیچی باغبانی کهنه باشد چکار باید کرد؟»
دانشجو جواب می‌دهد که «باید قیچی را از دستش گرفت و با پلیس تماس گرفت»
ولی خود آمارتیا سن به طعنه پاسخ می‌دهد: "باید یک قیچی تیزتری در اختیارش گذاشت!"

▫️رهیافت اقتصاد جریان اصلی به آزادی مثل کسی است که به آن شخص قیچی تیزتری پیشنهاد میدهد!

▫️در اقتصاد کلاسیک سه پیش فرض وجود دارد:
۱➖افراد میدانند که چه چیزی میخواهند.
۲➖هرچه آزادی و امکان انتخاب برای افراد بیشتر باشد بهتر است.
۳➖افراد با عقلانیت کامل و با موفقیت بهینه یابی میکنند.

▫️هر سه پیشفرض فوق توسط مشاهدات تجربی در اقتصاد رفتاری به چالش کشیده میشود و با اینها جایگزین میشود:
۱➖ افراد نمی دانند که واقعا چه چیزی میخواهند!
۲➖گاهی گزینه های کمتر بهتر از گزینه های متعدد است.
۳➖افراد هم در تشخیص و هم در اجرای برنامه درست دچار مشکل هستند.

و این تفاوت‌ها باعث می‌شود نوعی از قیم مآبی در اقتصاد رفتاری مورد تجویز قرار بگیرد.

#نئولیبرالیسم


✔️کانال تخصصی اقتصاد و مالی رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️آیا اقتصاد رفتاری بزرگتر شدن دولت را تجویز می‌کند؟
✍🏼مصطفی نصراصفهانی

در واکنش به مطلبی که اخیرا در مورد لزوم «نوعی» از قیم‌مآبی در کانال نوشتم مطالبی منتشر شده و سعی می‌کند اینگونه القا کند که اقتصاد رفتاری منجر به دخالت بیشتر دولت و گرفتن آزادی مردم خواهد شد.

▫️این بحث، بحثی قدیمی در حوزه رفتاری است و بهترین پاسخ برای آن را خود تیلر ارائه کرده است. تیلر می‌گوید که از قضا اقتصاد رفتاری به بحث‌های بی سرو ته چپ و راست پایان می‌دهد!

▫️آنچه که از ادبیات دانش اقتصادبخش عمومی و نظریات مرتبط با اندازه دولت برمی‌آید کم‌اهمیت‌تر بودن «اندازه دولت» نسبت به «کیفیت دولت» است. به عبارتی، ممکن است دولت در جایی کوچک باشد و همان دولت کوچک هم در عمل مانع رشد اقتصاد بشود و بالعکس.

▫️تمرکز اصلی اقتصاد رفتاری در رابطه با دولت بر «کیفیت» دولت است.

▫️پروفسور تیلر در ابتدای کتاب سقلمه و در پاسخ به این سوال که قیم‌مآبی آزادیخواهانه چپ است یا راست می‌نویسد:
«ما فکر می‌کنیم که قیم‌مآبی آزادی‌خواهانه بنیانی نویدبخش برای دودستگی حزبی است. در فصل‌های بعد نشان خواهیم داد که اداره بهتر اوضاع در بسیاری از حوزه‌ها، از جمله حفاظت از محیط زیست، قانون خانواده و انتخاب مدرسه، مستلزم اجبار و محدودیت دولتی کمتر و آزادی انتخاب بیشتر است. در نتیجه اگر مشوق‌ها و سقلمه‌ها جایگزین الزامات و ممنوعیت‌ها شوند، دولتی کوچکتر و معتدل‌تر خواهیم داشت؛ بنابراین روشن بگوییم: ما به دنبال بزرگ‌تر کردن دولت نیستیم، بلکه به دنبال حکومتی بهتر هستیم.»(متن ترجمه از مهری مدآبادی و انتشارات هورمزد)

▫️مشکل آن دوستان (که هویت نامعلومی هم دارند) این است که با خواندن «فقط چندسطر» مطلب تلگرامی بنده در مورد رهیافت اقتصاد رفتاری زود نتیجه‌گیری کرده‌اند!

▫️قیم‌مآبی انواعی دارد و این «نوع» قیم‌مآبی که در اقتصادرفتاری مطرح می‌شود خفیف‌ترین نوع آن است که در آن اساسا آزادی انتخاب محدود نمی‌شود و برای همین تیلر و سانستین آن را قیم‌مآبی «لیبرتارین» نامگذاری می‌کنند!

▫️اگر بخواهم مثال بزنم اینطور می‌گویم: «اقتصادرفتاری می‌گوید کسی که در حال خودکشی است را با تکنیک‌های روانی منصرف کنید». در عین حال این فرآیند باید بصورت کاملا شفاف باشد و همچنین در زمان سلامت روانی و... از او اجازه گرفته شده باشد که اگر من در چنین موقعیتی قرار گرفتم می‌توانید مانعم بشوید.

▫️البته نوع دیگری از قیم‌مآبی هم می‌تواند باشد که بگوید باید شخص را با چک و لگد طوری توجیه کرد که دیگر به خودکشی فکر نکند!!

❓راستی اگر کسی بخواهد خودکشی کند شما به آزادی‌ انتخابش احترام می‌گذارید یا به روشی مانعش می‌شوید؟



✔️کانال تخصصی اقتصاد و مالی رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️شب‌های قدر، دعا و نفاق
✍🏼مصطفی نصراصفهانی

چنانچه در مباحث تفسیر متن و هرمونوتیک مطرح است انسان‌ها این استعداد را دارند که از یک متن(پدیده) ثابت برداشت‌ها و تفسیرهای مختلف و متفاوتی داشته باشند.

▫️دعاهایی که در شب‌های قدر خوانده می‌شود هم از این داستان مستثنی نیستند. افراد در جستجوی نفع شخصی خودشان دعا می‌خوانند و شب زنده داری می‌کنند، که امری طبیعی، منطقی و پذیرفته‌شده است. تصویر ذهنی بعضی افراد این است که مثلا بعد از خواندن دعای جوشن کبیر می‌توانند خواسته خودشان را از خالق هستی(با آن ویژگی‌هایی که در دعا توصیف می‌شود) درخواست کنند.
بعضی افراد هم این مناسک را به خاطر هورمون‌هایی که به واسطه آن‌ها ترشح می‌شود دوست دارند.
بعضی افراد هم این مناسک را بواسطه کارکردهای اجتماعیِ اخلاقی و غیراخلاقی آن پیگیر هستند(مثلا تقویت روابط اجتماعی و احساسی و..).

▫️با اینحال، جنبه دیگری از این دعاها جنبه آموزشی آن‌هاست که #مکانیزم‌های_دفاعی مردم باعث می‌شود از توجه به آن‌ها اجتناب کنند. به بیانِ دانش اقتصاد، این دعاها تلاش می‌کنند «کنش»های انسانی را جهت بدهند، اما بعضی افراد علی‌رغم خواندن این دعاها اثری نمی‌پذیرند!

▫️مثلا آدم بخیل و بد طینتی را تصور کنید که این دعا را می‌خواند:
اللهم اشبع کل جائع، اللهم اغن کل فقیر، اللهم فرج عن کل مکروب و...
(خدایا «همه» گرسنگان را سیر کن، خدایا «همه» فقرا را غنی کن، خدایا گره از کار «هر» گرفتاری باز کن و...)

▫️چنین آدمی خودش در کار مردم گرفتاری ایجاد می‌کند و وقتی بدی‌هایش با مردم را به یاد می‌آورد ممکن است یکی از دو روش زیر را به کار ببرد:
1- از توجه به معنای دعا اجتناب کند.
2- کارها (کنش‌های) خودش را از مصادیق بدی کردن نداند و با تفسیرهای خاص و شاذ کارهایش را توجیه کند.

هر دو راهکار فوق از مصادیق #خودفریبی و به بیان قرآن، نفاق است. آنجا که می‌فرماید:
«یخادعون الله و الذین ءامنوا و ما یخدعون الا انفسهم و ما یشعرون»
(خدا و مومنان را فریب می‌دهند در حالی که به جز خودشان کسی را فریب نمی‌دهند ولی این مسئله برایشان محسوس نیست)

▫️متأسفانه در نظام جمهوری اسلامی از این دست منافقان بسیار فراوان‌اند! نفاقی که در آقازاده‌هایشان آشکار می‌شود و خودش را نشان می‌دهد. مگر می‌شود کسی از مستضعفان دم بزند و از این طریق به قدرت برسد و بعد خودش تبدیل به مستکبر بشود؟ مگر می‌شود کسی دم از امام زمان(عج) بزند، بعد با پول بیت‌المال اشرافیت پیشه کند و لاکچری بازی دربیاورد و نمک بر زخم مردم بریزد؟!
مگر می‌شود کسی با رانت و انحصاری ظالمانه به ثروت برسد و هنوز احساس کند که مالی که تحصیل کرده حلال است؟!
آری می‌شود، کافی است منافقی دروغگو باشد...

پ.ن: آنچه خواندید تبیین نظری یک پدیده بود و در عمل برای سیاستگذاری باید از دانش و تجربه روز استفاده کرد.

✔️کانال تخصصی اقتصاد و مالی رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️صحبتهای قابل تامل مهران مدیری در مورد قضاوت کردن

▫️بخش مهمی از ادبیات اقتصاد رفتاری متمرکز بر نحوه قضاوت کردن آدمهاست!

▫️وقتی در موضوعات بسیار ساده اشتباهات فاحش میکنیم، در مورد موضوعات پیچیده هم اشتباهات فاحش خواهیم کرد!

✔️کانال تخصصی اقتصاد و مالی رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️فراگیر شدن استفاده از اقتصاد رفتاری در شرکتهای خصوصی و دولتها.


فهرست ارزشمندی از شرکتها و نهادهایی که در کشورهای مختلف تیم اقتصاد رفتاری و طراحی #سقلمه دارند در لینک زیر قابل دسترسی است:

https://docs.google.com/spreadsheets/d/1Vtq-3NAqGrIJA155ATXrnogr0q3Q-TFYd8IdqnpxJxQ/htmlview#gid=182512263


با تشکر از جناب امین کریمی

✔️کانال تخصصی اقتصاد و مالی رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️اندر آداب خرید کردن!


▫️یکی از موضوعاتی که در اقتصاد رفتاری مورد بررسی قرار می گیرد مسئله "شادکامی"(Happiness) است.


▫️در فایل صوتی فوق توضیح داده می شود که چگونه میتوان با پولی مشخص به شادکامی بیشتری دست یافت.

✔️کانال تخصصی اقتصاد و مالی رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️استفاده از حسابداری ذهنی در برنامه فقرزدائی قرآن
(به مناسب ماه مبارک رمضان)
✍🏼مصطفی نصراصفهانی


▫️یکی از سوگیری‌های رفتاری مهم که در کتب اقتصاد رفتاری بسیار به آن پرداخته شده است حسابداری ذهنی (Mental Accounting) نام دارد. حسابداری ذهنی به معنای طبقه‌بندی ذهنی دارائی‌ها(اعم از پول) براساس منبع تحصیل آن‌ها و یا محل مصرف آن‌ها است. در مورد این سوگیری هم در این کانال، و هم در سایر منابع مطالبی نوشته شده است به عنوان مثال به مقالات زیر مراجعه شود:

https://t.iss.one/BehavioralEconomicsAndFinance/340
https://t.iss.one/BehavioralEconomicsAndFinance/364
https://t.iss.one/BehavioralEconomicsAndFinance/368
https://t.iss.one/BehavioralEconomicsAndFinance/369

▫️با اینحال، این سوگیری هم مشابه دیگر سوگیری‌ها از یک طرف، استعداد این را دارد که انسان را دچار خطاهایی بکند و از طرف دیگر، می‌تواند برای افزایش سرعت تصمیمات و غلبه بر ضعف‌های طبیعی بشر بسیار مفید باشد. بنابراین حسابداری ذهنی هم جنبه مثبت دارد و هم جنبه منفی.

▫️اقتصاددانانِ رفتاری معمولا از این سوگیری برای ترغیب افراد به «انضباط مالی» استفاده می‌کنند. مثلا اینکه شخص متعهد شود همواره درصدی مشخص از درآمد خود را پس‌انداز کند، بشدت بر رفتار پس‌اندازی او تأثیر گذار است و بنابراین اقتصاددان رفتاری سعی خواهد کرد چنین تعهدی ایجاد شود.

▫️بسیارند افرادی که در بازارهای مالی و سرمایه‌گذاری‌ها ریسک‌های نامتعارف و نامعقولی متقبل می‌شوند. این افراد به سرمایه‌گذاری به مثابه یک قمار یا شرط‌بندی نگاه می‌کنند. برای چنین سرمایه‌گذارانی هم توصیه می‌شود که برای ایشان تعهدی ایجاد شود که تنها درصد مشخصی از سبددارائی را برای ارضای نیاز به شرط‌بندی یا دارائی‌های بسیار پرریسک تخصیص بدهند.

▫️برگردیم به مسئله فقر و فقرزدائی. وقتی در جامعه‌ای عده‌ای وضعیت مالی مناسبی دارند و عده دیگری فقیرند یکی از اولین راه حل‌های درستی که به ذهن افراد می‌رسد بازتوزیع ثروت در جامعه است. این بازتوزیع که بهتر است به سمت بهبود قابلیت‌های(Capabilities) فقرا هدایت شود اگر با اختیار افراد باشد جنبه‌های مثبت زیادی دارد که فعلا مجال بحث در مورد آن نیست.

▫️اما حتی افرادی که تمایل دارند به فقرا کمک کنند نیز در هیاهوی مشغله‌های زندگی ممکن است در اجرای چنین نیتی موفق نباشند. به زبانِ اقتصاد رفتاری اگرچه خود(نفس)ِ بلندمدت تمایل به کمک کردن دارد، اما خودِکوتاه‌مدت ممکن است اقدام به چنین کاری را در اولویت‌های پائین گذاشته، تعلل کرده و در عمل باعث شود هیچوقت کمکی انجام نشود، کمتر انجام شود و یا در صورت انجام ویژگی‌هایی نه چندان جالب داشته باشد(به عنوان مثال، عدم پیش‌بینی‌پذیری کمک‌ها ممکن است اثرات نامطلوبی داشته باشد).

▫️یکی از راه حل‌هایی که در قرآن کریم برای حل این مشکل مورد استفاده قرار گرفته است همان حسابداری ذهنی است، آنجا که در سوره معارج می‌فرماید:
وَالَّذِينَ فِي أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ مَّعْلُومٌ لِّلسَّائِلِ وَالْمَحْرُ‌ومِ
...و کسانی که در اموالشان حقی معلوم(و مشخص) برای سائل و محروم تعریف شده است.

▫️کلمه «معلوم» که در آیه استفاده شده تأکید بر تخصیصِ بخش «مشخصی» از اموال و دارائی برای انفاق است. و این روشی مناسب برای ایجاد انضباط مالی در راستایِ حمایت از نیازمندان است. این کار باعث می‌شود میزان موفقیت شخص در پایبندی به برنامه «سنجش‌پذیر» شده و نتیجتا تقویت شود.



✔️کانال تخصصی اقتصاد و مالی رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️وقتی که نحوه بیان مسئله برای مراجع معظم تقلید سوگیرانه است!!
✍🏼مصطفی نصراصفهانی


▫️متأسفانه تاریخ اجتهاد شیعه پر است از مواردی که اطرافیان مراجع معظم تقلید مسائل را آنطور که به نفعشان بوده است صورت‌بندی(Frame) کرده‌اند.

▫️اخیرا از آیت‌اله شبیری زنجانی در مورد مکانیزم جدید قیمت‌گذاری در بازار پایه استفتاء شده است. پاسخ ایشان، به مخاطب چنین القاء می‌کند که این نوع قیمت‌گذاری حرام است.

▫️به نظر می‌رسد آیت‌اله زنجانی قیمت‌های پیشنهادی «پیش از معامله» را با قیمت معامله یکسان در نظر گرفته باشند و کسی که این سوال را پرسیده توانسته است به خوبی ذهن ایشان را منحرف کند!

▫️روش مذکور هیچ تفاوتی با روش‌های قبلی از نظر معلوم بودن قیمت معامله ندارد. و البته این حسن را دارد که مانع بازی‌های روانی بعضی بازیگران در راستای دستکاری قیمت یک دارائی خواهد شد.

▫️مقایسه کارائی و شفافیت مکانیزم‌های قیمت‌گذاری یک چیز است، و حرمت و حلیت آن‌ها چیزی دیگر!

✔️کانال تخصصی اقتصاد و مالی رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️موسسه ایده‌ها و بینش‌های رفتاری عید سعید فطر را خدمت شما عضو فرهیخته کانال اقتصاد رفتاری تبریک گفته و برایتان قبولی طاعات و پایداری در راه خودسازی را از خدواند والا مسئلت می‌کند.

@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️قدمت سیستم خودکار تصمیم‌گیری چقدر است؟
✍🏼مصطفی نصراصفهانی


کانمن در کتاب تفکر کند و سریع دو نوع سیستم تصمیم‌سازی و تفکر را معرفی می‌کند.

▫️وقتی که شما واکنشی ناخودآگاه نشان می‌دهید یا وقتی پاسخ سوالی را بدون تفکر و بررسی کردن می‌دهید از سیستم خودکار(که کانمن آن را سیستم یک می‌نامد) استفاده کرده‌اید.

▫️از طرف دیگر، وقتی آگاهانه شروع به تفکر و یا حل مسئله‌ای می‌کنید از سیستم دو که آن را سیستم بازتابی (Reflective) هم می‌گویند استفاده می‌کنید.

▫️در مورد این دو سیستم در آینده بیشتر توضیح داده خواهد شد، اما در این متن قصد دارم به این سوال بپردازم که تکامل سیستم خودکار چه زمانی اتفاق افتاده است.

▫️سیستم شهودی(یا همان خودکار یا همان سیستم یک) در ذهن بسیاری از کسانی که با متون اقتصادرفتاری آشنایی دارند دوران غارنشینی انسان‌ها را تداعی می‌کند. گویی که سیستم مذکور در آن زمان شکل‌گرفته و یادگیری آن متوقف شده باشد.

▫️اما واقعیت این است:
1- #یادگیری سیستم یک هرگز متوقف نشده است، اگرچه سرعت یادگیری آن پائین است.
2- بسیاری از روش‌های شهودی سیستم یک چندان قدمت بالایی ندارند.

▫️برای توضیح یادگیری سیستم یک، مهارت رانندگی مثال خوبی است. یک نوجوان که راننده‌ای تازه‌کار است هنوز سیستم ناخودآگاه خودش را خوب آموزش نداده است ولی یک راننده خبره سیستم یک را به خوبی آموزش داده است و دیگر لازم نیست برای هر کار جزئی فکر کند! این همان چیزی است که در عرفان و اخلاق اسلامی به #ملکه_شدن یک چیز (یا تبدیل آن به عادت) تعبیر می‌شود.

▫️یکی از مثال‌هایی که در کتب اقتصادرفتاری برای توضیح خطاهای تصمیم‌گیری ناشی از تکامل زده می‌شود دو خط یکسان هستند که جهت فلش انتهای آن‌ها در یکی به داخل و در دیگری به بیرون است. این دو خط به افراد نشان داده می‌شود و سوال می‌شود که کدام یک بزرگتر است؟ و اکثر مردم پاسخ مشابه و اشتباهی می‌دهند! (خط با فلش به داخل بزرگتر به نظر می‌رسد)

▫️اما در آزمایشی که برای بررسی پایداری این توهم در شرایط مختلف انجام گرفت همین سوال از مردمان برخی قبایل آفریقایی پرسیده شد و نکته جالب اینجاست که آن‌ها هر دو خط را برابر می‌دانستند! این یعنی قسمتی از تکامل آن‌ها با افراد شهرنشین متفاوت بوده است. نتیجه‌ای که می‌توان از این مشاهده گرفت این است که شهودی که منجر به بزرگتر دیده شدن یکی از خطوط می‌شود در زمان‌های اخیر(چندهزار سال اخیر) تکامل پیدا کرده است.

▫️بنابراین اولا یادگیری در سیستم یک تصمیم‌گیری شدنی است(همان ملکه شدن) و ثانیا چیزهایی که آموخته شده‌اند هر کدام تاریخچه مخصوص خودشان را دارند و بعضی قدیمی‌تر و بعضی جدیدتر هستند؛ بعضی ریشه ده هزار ساله دارند و بعضی دیگر ریشه‌ای چند ساله!!

▫️حال به این جمله از یکی از اساتید علوم سیاسی خطاب به دانشجویان ایتالیائی فکر کنید:
«شما ممکن است به زبان بگوئید که دین ندارید، اما در عمل مسیحی هستید!»


✔️کانال تخصصی اقتصاد و مالی رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️توهم مولر-لایر.


▫️از دو خط فوق، پائینی بزرگتر به نظر می‌رسد در حالیکه هر دو به یک اندازه هستند.

▫️و نکته جالب اینکه مطالعه‌ای که بعدا انجام شد نشان داده است که این توهم در بعضی قبایل آفریقایی وجود ندارد!

✔️کانال تخصصی اقتصاد و مالی رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️سالنامه راهنمای اقتصاد رفتاری سال 2019 بصورت Pdf
The Behavioral Economics Guide 2019

✔️کانال تخصصی اقتصاد و مالی رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️اقتصاد رفتاری پرستوها
✍🏼مصطفی نصراصفهانی

پس از قتل همسر دوم دکتر نجفی، شایعات و فرضیات و تحلیل‌های مختلفی ارائه شد. از این میان، فرضیه پرستو بودن خانم میترا استاد که توسط علی مطهری مطرح شد هم در رسانه‌ها بازتاب زیادی پیدا کرد. فارغ از درست یا غلط بودن فرضیات مطرح شده، به نظر می‌رسد که مردم (بخصوص بانوان) تصویر درستی از طبیعت انسانی ندارند.

▫️در اینجا آزمایش دن اریلی، اقتصاددان رفتاری، برای بررسی رفتار جنسی «آقایان» را مرور می‌کنیم. دن اریلی البته انتخاب آقایان (و نه خانم‌ها) را به این دلیل عنوان می‌کند که آقایان «مداربندی ذهنی ساده‌تر»ی نسبت به بانوان دارند.

▫️در آزمایش مذکور از دانشجویان دانشگاه برکلی در دو حالت برانگیختگی جنسی و عدم برانگیختگی تعدادی سوال پرسیده شد.

▫️ابتدا از دانشجویان خواستند به تعدادی سوال مشابه سوالات زیر پاسخ بدهند:
-احتمال اینکه برای افزایش شانس نزدیکی با یک زن او را دواخور کنی چقدر است؟
- احتمال اینکه به دروغ به کسی بگوئی عاشقش هستی تا شانس نزدیکی با او را افزایش بدهی چقدر می‌دانی؟
-احتمال اینکه وقتی از پیشینه طرف مقابل اطلاعی نداری از کاندوم استفاده نکنی چقدر است؟
-برقراری رابطه با کسی که از او متنفر هستی را چقدر محتمل می‌دانی؟

▫️سپس آزمودنی‌ها در شرایطی قرار داده شدند که برانگیختگی جنسی ایجاد شود و در اوج برانگیختگی جنسی همان سوالات دوباره پرسیده شدند.

▫️نتیجه بسیار جالب بود! پاسخ‌ها در حالت برانگیختگی به طور چشمگیری متفاوت بود! تصور کنید دانشجویانی را که در حالت سردی دواخور کردن را کاری بسیار بد می‌دانستند، اما در حالت گرمی و برانگیختگی احتمال اینکه چنین کاری بکنند را بالا ارزیابی کردند.

▫️نتیجه‌ای که می‌توان از آزمایش فوق گرفت این است که افراد رفتار خودشان در حالت برانگیختگی را نمی‌توانند به درستی پیش‌بینی کنند. برای همین است که حضرت حافظ می‌فرماید:
«قوت بازوی پرهیز به خوبان مفروش، که در این خیل حصاری به سواری گیرند»

حتی در ماجرای حضرت یوسف(ع) در قرآن هم صراحتا اذعان می‌شود که اگر خدا رحم نمی‌کرد(خوش‌شانس نبود)، قطعا رفتارهایی متفاوت می‌داشت!

▫️🔺اما برگردیم به مسئله پرستوها...
استفاده از پرستوها سابقه‌ای به قدمت تاریخ بشر دارد و می‌توان با قاطعیت ادعا کرد اگر انتخاب پرستو (و شرایط محیطی) با دقت و درستی انجام شود، هر مردی را می‌توان در دام انداخت!

▫️🔺در طراحی سیستم‌های انسانی بسیار اشتباه است که این وضعیت طبیعت انسانی انکار شود و بعد، افراد بواسطه غریزه طبیعی‌شان مورد مجازات قرار بگیرند. چنین سیستم‌هایی قبلا توسط نویسنده «سیستم‌های مالنایی» نامگذاری شده‌اند.


⭕️⭕️حال چه باید کرد؟

▫️اولین کار، #پذیرش این مسئله است که غرایز طبیعی از آنچه که به نظر می‌رسند بسیار قوی‌تر هستند.

▫️دومین کار، ایجاد #پذیرش مسئله فوق در بین همه آحاد جامعه است. یکی از روش‌های ایجاد پذیرش می‌تواند آموزش باشد.

▫️سومین کار، بالابردن هزینه سوء استفاده از این غرایز طبیعی (مثل استفاده از پرستوها) است. البته «ادراک هزینه» هم اهمیت دارد. مثلا همینکه پرستوهای موجود این شایعه را که «خانم میترا استاد پرستویی بود که کشته شد» می‌شنوند ادراک ایشان از ریسک کار بالا رفته و نتیجتا هزینه بیشتری مطالبه کرده و به همین واسطه تقاضا برای استفاده از این ابزار کاهش پیدا خواهد کرد. بالابردن احتمال مجازات شدن و شدت مجازات باج‌گیرها هم یکی از روش‌های افزایش هزینه است.

▫️چهارمین کار، پائین آوردن عایدی حاصل از سوء استفاده از این غرایز است: اینکه کسی که پرستو را استخدام کرده است نتواند به نتیجه دلخواهش برسد. مثلا اینکه افکار عمومی سعی کنند قضاوتی نکنند، یا اگر در ذهنشان هم قضاوتی می‌کنند، تغییری در رفتارشان ایجاد نشود.

پ.ن: برای خواندن جزئیات طنزآلود آزمایش دن اریلی می‌توانید به فصل دوم کتاب نابخردی‌های پیش‌بینی پذیر مراجعه کنید. در ترجمه فارسی کتاب این قسمت در فصل پنجم قرار گرفته است.

✔️کانال تخصصی اقتصاد و مالی رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️قصه پرغصه غفلت از اصول طراحی سیستم‌های انسانی
✍🏼مصطفی نصراصفهانی

راننده اسنپ با دختری بدرفتاری می‌کند و وقتی با اعتراض او مواجه می‌شود با پشتیبانی تماس گرفته و ادعا می‌کند که ایشان کشف حجاب کرده بوده است. مصاحبه با آن دختر، این سوال را مطرح می‌کند که اگر گزارش راننده به پشتیبانی منجر به پاداش یا تنبیه مسافر بشود، تکلیف رانندگانی که از این مسئله سوء استفاده می‌کنند چه می‌شود؟

▫️قبلا در قسمت اول «اصول طراحی سیستم از منظر اقتصاد رفتاری» توضیح داده شد که نه تنها روی خوب بودن، بلکه روی بی‌نقص بودن انسان‌ها هم نباید حساب باز کرد. رعایت این اصل در موارد متعددی مترادف با این است که کاری کنیم که قضاوت‌ها به جای اینکه ذهنی(Subjective) باشند، عینی(Objective) باشند. به بیان دیگر، معیارها باید سنجش‌پذیر باشند! مثلا در مورد ماجرای اسنپ، چطور می‌توان مطمئن شد که راننده دروغ نمی‌گوید؟ چطور می‌توان مطمئن شد که راننده اشتباه نمی‌کند یا معیارهای ذهنی که به کار گرفته مطابق با معیارهایی است که طراح سیستم در نظر داشته است؟

▫️از این دست اشکالات به وفور به چشم می‌آیند، اما آنچه باعث شد این متن را بنویسم این بود که با متنی از دلنوشته‌های دانشمند کم‌نظیر دکتر مصطفی چمران مواجه شدم؛ متنی که بسیار آموزنده و خواندنیست. گویی که همین امروز نوشته شده! متن مذکور نشان می‌دهد که جنس مشکلات از ابتدای انقلاب تغییر چندانی نکرده است.

▫️در یکی از پاراگراف‌های متن مذکور آمده است:
«ما می‌گوییم برای تقوی معیار بگذارید که قابل قبول همگان باشد. ولی تقوی چیست؟ آیا ریش گذاشتن است؟ آیا ادعاهای گزاف بافتن است؟ کسانی ادعای تقوی می‌کنند که در نظر من بی‌تقواترین آدم‌ها هستند.»(پاراگراف‌های قبل و بعد از این پاراگراف را در کانال روزآروز مطالعه کنید)

▫️از اول انقلاب، تشخیص باتقوا و یا بی‌تقوا بودن به اشخاص واگذار شده بود(آنهم افرادی که اکثرا درک درستی از تقوا، تنوع آن و مهمتر از همه روش سنجش آن نداشته‌اند). فارغ از اینکه اساسا تفکر شخص-محور هم خودش از ابتدا یک اشکال بزرگ بوده است. در مورد تفکر شخص-محور هم قبلا مطالبی نوشته‌ام.


⭕️⭕️جمعبندی

▫️از ابتدای انقلاب #تفکر_شخص_محور حاکم شد. گفته شد که قبلی‌ها بد بودند و باید با افرادی که خوب هستند جایگزین شوند. و این یک غفلت بزرگ بود که آنچه اهمیت بیشتری داشت مکانیزم‌ها و سیستم بود، نه افراد.

▫️همان تفکر شخص-محور هم درست اجرا نشد. یعنی شناسایی افراد خوب یا بد وابسته به ذهنیت قضاوت‌کنندگان داشت و نه معیارهایی قابل سنجش.

▫️اگر در سیستم‌های ایران دقیق شویم متوجه می‌شویم که اکثر مشکلات ریشه در دو نقیصه کلی فوق دارند که مورد راننده اسنپ یک مثال ملموس برای نقیصه دوم است.


✔️کانال اقتصاد رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️نشست تخصصی ابزارهای نوین حکمرانی

▫️زمان: یکشنبه آتی(16تیرماه)، ساعت 11تا13
▫️مکان: دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی، ضلع شرقی سالن همایشها، سالن شهید صیاد شیرازی

➖حضور برای عموم آزاد است.

✔️کانال اقتصاد رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️وقتی اصول طراحی سیستم جدی گرفته نمی‌شود...

(به برکت جریان سریع اطلاعات این جاده الان درست شده است، اما چه فایده؟! باز هم هر روز با چنین مواردی مواجه خواهیم شد.)

▫️اصل اول از اصول طراحی سیستمهای انسانی این است که روی خوب بودن و توجه کامل انسانها نباید حساب کرد.

✔️کانال تخصصی اقتصاد و مالی رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance