⭕️◻️کرسی نقد و بررسی "مشاوره و اقتصاد" با تاکید بر اقتصاد رفتاری

سه شنبه 29آبان، ساعت 9ونیم تا12/سالن آمفی تئاتر دانشکده روانشناسی دانشگاه علامه طباطبائی.

✔️کانال تخصصی اقتصاد و مالی رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️معامله گران نویزی(قسمت اول)
✍فرشاد اکبری سامانی

-نویز تریدرها Noise Traders چه کسانی هستند؟
-کدام برگردان فارسی را برای آن می پسندید؟

▫️کلمه نویز Noise در زبان انگلیسی دامنه کاربرد وسیعی دارد ولی زمانی که در عبارت نویز تریدر Noise Trader به کار گرفته می شود، بیانگر صفتی در یک معامله گر است که در این متن به آن خواهم پرداخت.

▫️معامله گرانی در بازار حضور دارند که در زمان تصمیم گیری به خرید و فروش (کالا و سهام) به جای توجه و تمرکز بر عوامل مهم و تاثیرگذار اصلی و مشورت با کارشناسان و خبره های بازار، توجهشان معطوف به شایعات و نجواها و سر و صدای دیگران و جو دادن های غیر کارشناسی ای است که فضای بازار را پر نموده است.

▫️سابقا" و در کلامی غیر رسمی، این معامله گران را ایدی یت تریدر idiot trader یا کله پوک ( ابله ) می نامیدند.

▫️برای اولین بار واژه Noise توسط فیشر بلک در مقاله ای به سال 1986 در مباحث مالی رسمیت یافت.

▫️طبق نوشته فیشر بلک، Noise به مفهوم تعداد زیادی رخدادهای کوچک است که اغلب تاثیرگذاری قدرتمندتری، نسبت به رخدادهای بزرگ ولی به تعداد اندک دارند.

▫️نویسنده در خطابه ای Noise را به عنوان قطب مخالف کلمه News (در اینجا به معنای اطلاعات information) قرار می دهد و ترجیح می دهد به جای کلمه idiot یا ابله (کله پوک) از واژه Noisy استفاده کند و جای دیگر و در حاشیه مقاله ای از همکارش لاورنس سامرز مقابل عبارت مرتبط با کله پوک ها می نویسد: من آنها را معامله کنندگان نویزی Noisy می خوانم. آنها بر مبنای Noise (در اینجا به معنی سروصدا و هوچی گری و شایعات) دست به معامله می زنند.

▫️برای درک بهتر مطلب، خلبانی را در نظر بگیرید که هدایت یک هواپیمای مسافربری پهن پیکر را به عهده دارد.

▫️کابین خلبان مملو است از ادوات و دستگاههای نشانگر و دسته ها و دکمه های کنترل. همزمان کمک خلبان و مهندسین پرواز آموزش دیده، خلبان را در هدایت هواپیما همراهی می نمایند.
ولی به هر حال تصمیم نهایی با خلبان است.

▫️حال سناریوی زیر را در ذهن خود بازسازی نمائید :

▫️در مسیر بوئنوس آیرس به پاریس و برفراز اقیانوس اطلس هواپیما وارد یک هوای طوفانی شده است و رعد و برق های مکرر و تکان های شدید اضطراب مسافران و خدمه پرواز را دوچندان نموده است.

▫️در همین زمان صدای وزوزی از سقف کابین خلبان شنیده می شود که در این لرزش های شدید شاید طبیعی باشد ولی تداوم آن خلبان را نگران کرده است.

▫️به خلبان اطلاع می دهند که حال یکی از مسافران وخیم و احتمالا" دچار حمله قلبی شده است.

▫️و در این اوضاع رو به وخامت یکی از میهمانداران هنگام پذیرایی از پرسنل کابین پرواز، به خلبان می گوید مثل اینکه تاریخ در حال تکرار شدن است. اول ژوئن 2009 در همین مسیر پروازی رعد و برق باعث سقوط هواپیمای ایرفرانس شد و همه 228 مسافر و خدمه آن کشته شدند!

▫️حال فرض کنید جای خلبان هستید:

(ادامه دارد...)

✔️کانال تخصصی اقتصاد و مالی رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️معامله گران نویزی (قسمت دوم)
✍️فرشاد اکبری سامانی

حال فرض کنید جای خلبان هستید:

▫️رعد و برق و تکان های شدید به شدت ادامه دارد، صدای وزوز بالای سرتان قطع نمی شود، حال مسافر مورد اشاره دائما" در حال وخیم تر شدن است و داستان مهماندار باعث شده لحظه ای از فکر سقوط رها نشوید.

▫️رفتار خلبان این پرواز به دو شکل قابل شبیه سازی خواهد بود.

1. پرفکت پایلوت یا خلبان کارآمد:

توجه او به نشانگرهای اصلی پرواز است، دائما" با برج کنترل و کمک خلبان و مهندسین پرواز و سرمیهماندار هواپیما در حال تبادل اطلاعات است و توجه اصلی اش به سلامت پرواز و رساندن مسافران به مقصد می باشد.

یک خلبان کارآمد میداند برخورد صاعقه با هواپیما امری طبیعی است و در بدترین حالت خسارتی جزئی به بار خواد آورد، بنابراین داستان سقوط پرواز ایر فرانس ربطی به صاعقه نداشته است.

او همچنین از مسافرینی که در زمینه پزشکی اطلاعاتی دارند خواهد خواست به مسافر بیمار رسیدگی کنند و در جستجوی نزدیک ترین فرودگاه امن برای فرود خواهد بود.

و در یک کلام او مفهوم Noise را درک کرده است و اجازه نمی دهد اختلالات، پارازیت ها، سرو صدا ها و شایعات در تصمیمات عقلانی او خللی وارد کنند.


2. نویز پایلوت یا خلبان جّوگیر :

خلبان جوگیر به جای تمرکز بر اطلاعات اساسی و مشورت با خدمه پرواز، بر تعداد پرشمار سروصداها متمرکز شده و با ناتوانی در کنترل احساسات خود، کنترل هواپیما را از عقل به احساس خواهد سپرد.

او به قدری بر نویزها تمرکز کرده که حتی به راهنمایی و نظرات کمک های خود توجهی نمی کند. یعنی ظاهرا" حرف ها را می شنود ولی در عمل واکنشی درخور و متناسب نشان نمی دهد که با نشنیدن تفاوتی نمی کند، چون حواسش از سمت اطلاعات News به سمت صداهای آزاردهنده و مبهم Noise جلب شده است.

و مشخص است که نتیجه آن می تواند فاجعه بار یا در بهترین حالت خسارت بار شود.


▫️در اقتصاد رفتاری، الگوی رفتاری نوع دوم در معامله و تجارت، "معامله گران ساده اندیش یا سطحی نگر یا جوگیر" را توصیف می نماید که اخبار مهیج و سروصداها و شایعات و نجواهای در گوشی و حرکت های رمه ای ناشی از جوگیر شدن، نقش اصلی و اساسی در تصمیماتشان را ایفا می نماید.

▫️نظر شما چیست؟

▫️با توصیفات فوق واژه نویز تریدر را می توانیم معامله گران ساده لوح یا جوگیر ترجمه کنیم؟

▫️و مهمتر از آن، خودمان چگونه رفتار کنیم؟


پ.ن: به منظور جلوگیری از تطویل متن رفرنسها در این کانال مورد اشاره قرار نمیگیرند.

✔️کانال تخصصی اقتصاد و مالی رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️سخنان جدید رئیس بانک مرکزی و تاکید دوباره روی مفاهیم مبهمی مثل "نرخ تعادلی" و "نرخ واقعی"!

✔️کانال تخصصی اقتصاد رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️هفته پر رویداد مالی رفتاری

🔺در هفته آینده سه رویداد مرتبط با مالی رفتاری برگزار خواهد شد:

-یکشنبه 11آذر ساعت 4-6 : همایش مالی رفتاری در دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه آزاد علوم و تحقیقات
لینک پوستر:
https://t.iss.one/BehavioralEconomicsAndFinance/1120

-دوشنبه 12 آذر ساعت 4:30: حلقه مالی رفتاری انجمن مالی ایران، دانشکده مدیریت دانشگاه تهران
لینک پوستر:
https://t.iss.one/BehavioralEconomicsAndFinance/1121
-پنجشنبه 15 آذر ساعت 9 تا 13: کارگاه مالی رفتاری در دانشگاه خاتم
لینک پوستر:
https://t.iss.one/BehavioralEconomicsAndFinance/1122


✔️کانال تخصصی اقتصاد و مالی رفتاری(موسسه بینش‌های رفتاری):
https://t.iss.one/BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️همایش مالی رفتاری انجمن مهندسی مالی در دانشگاه علوم تحقیقات

✔️کانال تخصصی اقتصاد و مالی رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️حلقه مالی رفتاری انجمن مالی ایران در دانشگاه تهران

✔️کانال تخصصی اقتصاد و مالی رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️کارگاه مالی رفتاری در دانشگاه خاتم

✔️کانال تخصصی اقتصاد و مالی رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️آیا معلوم نبود که ورود طلا باعث افزایش معنادار نرخ ارز نمی‌شود؟
✍️مصطفی نصراصفهانی

رییس محترم جمهوری در سخنان اخیرشان اقتصاددانان را به سخره گرفتند و گفتند بهتر است اقتصاددانان در فرمولهایی که در کتابها خوانده‌اند تجدید نظر بکنند! ویدئوی سخنان مذکور را در لینک زیر مشاهده کنید:
https://t.iss.one/emtedadnet/24640

▫️اما بنده مدت‌ها پیش در نقدِ کمپین‌های خودجوشی که در دوران جهش ارزی طراحی شده بود پیشنهاد داده بودم که بهتر است سفته بازی روی طلا مورد تحریم کمپین‌ها قرار نگیرد و در عوض، سفته‌بازی روی دیگر دارایی‌ها که عوارض نامطلوب زیادی دارند به سفته‌بازی روی طلا منتقل بشود. چون شرط لازم برای موفقیت هر کمپینی این است که پیوستن به آن برای مردم هزینه(فرصت) بالایی نداشته باشد:
https://t.iss.one/BehavioralEconomicsAndFinance/1076

▫️دوستانی در گروه‌های تلگرامی مختلف این اشکال را وارد کردند که ورود طلا با یک وقفه منجر به افزایش قیمت ارز خواهد شد و جواب بنده این بود که اثر مخرب سفته بازی روی طلا بر اقتصاد کلان قابل مقایسه با اثرمخرب سفته بازی روی ارز نیست.

▫️استدلالم هم واضح بود: وقتی قیمت طلا در ایران دچار حباب بشود مردم شروع به واردات طلا خواهند کرد و درصد بالایی از پول خرید طلا از کشورهای خارجی به منظور کسب سود حاصل از قیمت بیشتر آن در ایران از «ذخیره» ارزی که برای سفته بازی نگه داشته شده است تامین می‌شود.

▫️به عبارتی، دلارها تبدیل به طلا می‌شوند و تا زمانی که برای خرید طلا نیازی به تبدیل ریال به دلار نباشد ورود طلا باعث افزایش نرخ ارز نخواهد شد. بخاطر همبستگی کامل قیمت طلا با نرخ ارز، انگیزه سفته‌بازانه (مثلا به منظور حفظ ارزش ثروت) مانعی جدی برای تبدیل دلار به طلا نیست.

بنابرین باید دید رییس جمهور محترم و بانک مرکزی از کدامین همکاران عزیز مشورت می‌گرفته‌اند که توانایی تبیین چنین پدیده‌ای را نداشته‌اند!

✔️کانال تخصصی اقتصاد و مالی رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️قوانین ترافیکی و اقتصاد رفتاری
✍🏼مصطفی نصراصفهانی


به این خبر دقت کنید:

«دیگر پلاک خودرو ملاک تردد در محدوده نیست و همه خودورها با هر پلاکی می‌توانند، آزادانه تردد کنند اما هزینه ورود به حلقه دوم طرح ترافیک یا همان محدوده زوج و فرد یک سوم هزینه طرح ترافیک خواهد شد /ایسنا»

خواندن خبر فوق بسیار مسرت بخش بود. این قانون جدید سازگارتر با ایده قیم‌مآبی آزادی خواهانه هست. در طراحی درست سیستم های انسانی باید تا آنجا که ممکن است ممنوعیت‌ها و اجبارها حداقل باشند(جنبه لیبرتارین یا آزادی‌خواهانه)، اما در عین حال باید در راستای نفع عمومی و در واقع همان چیزی که افراد در پسِ ذهنشان و از جانب خودِ برنامه‌ریز و بلندمدت‌شان می‌خواهند باشد(جنبه پترنالیزم یا قیم مآبی).

قانون جدید فوق هر دوی این ملاک‌ها را بیشتر از قانون قبلی ارضا می‌کند و بنابراین می‌توان آن را یک قانون بهتر دانست. باید هر روز طراحی سیستم‌ها بهبود پیدا کند...


✔️کانال تخصصی اقتصاد و مالی رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️اصول طراحی سیستم از منظر اقتصاد رفتاری
قسمت اول: روی خوب و بی‌نقص بودن آدم‌ها حساب نکنید!
✍🏼مصطفی نصراصفهانی

▫️در سفری که به پاریس داشت کارت مترو(که در آنجا کاغذی به اندازه کارت پرواز هواپیما است) را با دقت داخل دستگاه کارتخوان گذاشت و به خاطر سپرد که از کدام زاویه بوده است که اگر اشتباه بود دوباره کارت را از زاویه دیگری وارد کند. خوشبختانه کارتخوان کارت را خواند و او در کل مدتی که در پاریس بود کارت مترو را با وسواس از همان طرفی که دفعه اول وارد کرده بود و درست بود وارد می‌کرد. اما در روزهای آخر دوستش به او گفت که مهم نیست کارت را از چه جهتی وارد دستگاه بکنی!

▫️داستان فوق تجربه شخصی پروفسور تیلر نوبلیست اقتصاد رفتاری هست. او به دستگاه‌های کارتخوان پارکینگ‌های شیکاگو عادت داشت. در پارکینگ‌های شیکاگو کارت اعتباری فقط باید به یکی از چهار روش ممکن وارد دستگاه بشود وگرنه دستگاه پیغام خطا خواهد داد. بدتر از همه اینکه شخص ممکن است فراموش کند که قبلا به چه صورت‌هایی کارت را وارد کرده‌ است تا دفعه بعد دوباره به آن روش نادرست وارد نکند. به عبارتی مکانیزم بازخورد هم (که خود بحث مفصلی در طراحی سیستم دارد) در دستگاه‌های کارت‌خوان پارکینگ‌های شیکاگو معیوب بود.

▫️دستگاه‌های کارت‌خوان پارکینگ‌های مذکور (اگر تا امروز اصلاح نشده باشند) نمونه‌ای از عدم در نظر گرفتن خطای انسانی در طراحی سیستم هستند. این غفلت موجب اتلاف وقت و انرژی هزاران نفر شده است. (تصور کنید که صف تشکیل شده است و نفر جلویی ده بار کارتش را امتحان می‌کند و بقیه را معطل می‌کند. بقیه هم عصبانی شده و سروصدا به راه می‌افتد و حتی درگیری بین افراد پیش بیاید!)

▫️در طراحی سیستم‌های انسانی یکی از اصول، در نظر گرفتن این واقعیت است که انسان‌ها نه الزاما همیشه آدم‌های خوبی هستند، و نه حتی اگر آدم‌های خوبی باشند مصون از خطا و اشتباهات سهوی هستند.

▫️به عبارتی، از یک طرف انسان‌ها دچار وسوسه می‌شوند و احتمال اینکه سوء استفاده بکنند وجود دارد(چیزی که در طراحی سیستم کلاسیک هم در نظر گرفته می‌شود)، و از طرف دیگر، ممکن است ناخواسته و سهوا اشتباهاتی را مرتکب بشوند و آنچه که سیستم از آن‌ها انتظار دارد را انجام ندهند.

▫️هرچقدر که طراحی یک سیستم بهتر باشد، عملکرد آن از خطاها و اشتباهات افراد کمتر متأثر می‌شود و به عبارتی سیستم «هوشمندتر» است.

▫️اکنون می‌توان به اطراف نگاه کرد و بی‌شمار سیستم در ایران پیدا کرد که این اصل را رعایت نکرده و خطاهای انسانی را در نظر نگرفته‌اند و کافی است که کاربران سیستم خطاهای کوچکی مرتکب بشوند تا سیستم کندشده یا کارایی‌اش را از دست بدهد.
#معماری_انتخاب


✔️کانال تخصصی اقتصاد و مالی رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️اصول طراحی سیستم از منظر اقتصاد رفتاری
کامنت‌ روی اصل اول: «روی خوب و بی‌نقص بودن آدم‌ها حساب نکنید!»
https://t.iss.one/BehavioralEconomicsAndFinance/1128


✍🏼محمد حق وردی:
«برای مثال شارژهای اپل جوری طراحی شدن که از هر طرف سیم رو وارد کنی شارژ میشه و مثل اندرویدی ها لازم نیست هر دفعه با وسواس دقت کنی که شارژر یو اس بی درست وارد شده باشه.»

⭕️توضیحات: این دقیقا یکی از برتری‌های طراحی اپل هست. اگرچه برای مقایسه علمی و درست بین دو نوع طراحی باید همه فاکتورها را لحاظ کرد و میانگین نمرات را در نظر گرفت، اما در این زمینه مشخص و طبق اصل فوق، طراحی اپل برتر است، چون «روی بی‌نقص بودن آدم‌ها حساب نکرده است». یعنی حتی اگر کاربر بی‌دقتی کرده و خطا هم بکند مشکلی پیش نمی‌آید.

✔️کانال تخصصی اقتصاد و مالی رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️ازین پس شما عضو فرهیخته کانال اقتصاد رفتاری می‌توانید در گروه‌های زیر، زیر نظر موسسه ایده‌ها و بینش‌های رفتاری عضو شده و در مباحث کاربردی و نظری مرتبط با اقتصاد رفتاری شرکت کرده، سوالاتتان را بپرسید و همچنین ایده‌هایتان را در جمع متخصصین این حوزه مطرح کنید.

▫️گروه اقتصاددانان رفتاری:
https://t.iss.one/joinchat/BpXOWD-66SFW5cbyKbipMw


▫️گروه مترجمان اقتصاد رفتاری:
https://t.iss.one/joinchat/BpXOWEREh6o-yiQhFOc88w


✔️کانال موسسه ایده‌ها و بینش‌های رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️اصول طراحی سیستم از منظر اقتصاد رفتاری

▫️کامنت‌ روی اصل اول: «روی خوب و بی‌نقص بودن آدم‌ها حساب نکنید!»
https://t.iss.one/BehavioralEconomicsAndFinance/1128

✍🏼علی رسولی:

«مدیر مجموعه ما اصرار داشت که در محل کار یک فرهنگ همکاری ایجاد بشه که هر کس خودش رو در انجام کارهای مربوط به محل کار مسئول بدونه و همه به هم کمک کنن.
در این راستا یک قانونی گذاشتن که آبدارچی مسئول پر کردن سماور یا آبسردکن و برخی کارهای دیگه نیست، بلکه هرکسی هر وقت دید که سماور خالی شده، خودش آب بریزه و همه استفاده کنن.
من احساس کردم که این قانون با پیشفرض خوب بودن همه انسان ها وضع شده و طراحی درستی برای یک سیستم نیست.
چون فیدبک اشتباه میده، افرادی که هیچوقت به پر کردن سماور یا آبسردکن اقدام نمیکنن، نفع میبرن و افرادی که این عادت رو دارن همیشه باید دچار زحمت بشن.
لذا من حدس میزدم که با گذشت زمان همه به سمت گروه اول کشیده بشن.»



⭕️توضیحات: مثال بسیار خوبی توسط جناب رسولی زده شد. اسم این نوع طراحی(مدیریت) را میشود گذاشت: «مدیریت هیئتی»! شاید این سبک مدیریت در جمع‌های کوچک و یا با انگیزه‌های دیگر-لحاظ و خیرخواهانه مشکلی ایجاد نکند(آنهم با تحمیل هزینه زائد)، اما وقتی جمعیت بیشتر شود و خودخواهی تشدید شود این روش با مشکل مواجه خواهد شد.

▫️تعادل نش این بازی فقط در حالتی خاص ممکن است مطلوب باشد که احتمال آن بخصوص با درنظر گرفتن جنبه‌های روانی اصلا بالا نیست. حالت مطلوب این است که کسانی که لذت و استفاده بیشتری میبرند هزینه بیشتری هم بدهند، اما این از طریقی که مدیر مذکور اقدام کرده به احتمال زیاد محقق نخواهد شد و نتیجه عکس حاصل خواهد شد.

▫️در نهایت در بهترین حالت، این بازی به یک «تقسیم کار مجدد»(و احتمالا نانوشته) منجر خواهد شد، اما تضمینی هم وجود ندارد که هزینه تعادل جدید قابل توجیه باشد. تصور کنید که توجه محدود کارکنان و وقت و انرژی ایشان باید صرف جستجو برای تعادل جدید بشود! آیا بهتر نیست همان تعادل به روشی کم‌هزینه کشف بشود؟

▫️مهمتر از همه اینکه اساسا ممکن است هیچگاه به تعادل نرسیم! یا احساسات منفی که سواری کنندگان مجانی ایجاد می‌کنند کارایی سیستم را کاهش بدهد. Free Riders کسانی‌اند که بدون پرداخت هزینه، از زیرساخت‌هایی که دیگران ایجاد می‌کنند استفاده می‌کنند.

▫️باید توجه کرد که افراد معمولا در هماهنگ شدن با یکدیگر دچار مشکل هستند، اطلاعات موضعی دارند و توجه محدود دارند.

▫️مدیر مذکور، هم روی «خوب بودن» و هم روی «بی‌نقص بودن» افراد حساب کرده است!



✔️کانال تخصصی اقتصاد و مالی رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

🌿شيشه ي مرباي من كجاس؟



در دوران دانشجویی، پنیرتان را از یخچال مشترک خوابگاه کش رفته اند؟ راستش را بگویید آن سال ها با دیدن شیشه مربای هویج متعلق به یکی از دانشجویان، بی آن که به او بگویید، کمی از آن را نخورده اید؟!

نه شما "دزد" بودید و نه آن دانشجو یا دانشجویانی که پنیرتان را یواشکی برداشته بودند. اگر به جای پنیر یا مربا، داخل یخچال "پول" دیده بودید، آن را بر نمی داشتید و آن دانشجویان هم همین طور.

این، موضوعِ آزمایش دکتر دن آریلی است که در زمینه اقتصاد رفتاری پژوهش می کند. او در تعدادی از یخچال های خوابگاه دانشجویی دانشگاه MIT آمریکا 6 بسته کوکاکولا قرار داد. همه نوشابه ها ظرف 72 ساعت توسط دانشجویان برداشته شدند.

آریلی در ادامه به جای نوشابه، پول در یخچال ها گذاشت. همان دانشجویانی که نوشابه ها را برداشته و خورده بودند، به پول ها دست نزدند و سرانجام خود دکتر آریلی، پول ها را جمع کرد.

او آزمایش های بیشتری انجام داد. مثلاً در یک آزمایش به دانشجویان تعدادی سوال دادند؛ به آنها گفته شد به ازای هر پاسخ صحیح، مبلغی پول نقد می گیرند. به گروه دیگر گفته شد در قبال هر پاسخ صحیح، ژتونی می گیرند و می توانند آن ژتون را در همان اتاق، به پول نقد تبدیل کنند. نکته این بود که هر دانشجو، خودش تعداد پاسخ های صحیح اش را می شمرد و به ممتحن اعلام می کرد و بر اساس خوداظهاری، «پول» یا «ژتون قابل تبدیل به پول» می گرفت.*

@chehel_salegi

فکر می کنید دانشجویان کدام گروه بیشتر مرتکب تقلب شدند؟ دانشجویانی که قرار بود پول بگیرند، کمتر تقلب کردند ولی گروه دیگر با ناراستی، نمرات خود را بیش از واقعیت اعلام کردند.
علت این است: انسان ها نسبت به "پول" حساسیت بیشتری دارند و اگر درستکار باشند، هرگز به "پول" دیگران تعدی نمی کنند اما این حساسیت در قبال اشیاء دیگری که آنها نیز ارزش پولی دارند، کمتر می شود؛ شاید اسم این پدیده را بتوان "دزدی ملایم" گذاشت.

آزمایش دانشجویان و پول و ژتون را مرور کنید: وقتی قرار بود "پول" بگیرند، کمتر تقلب می کردند ولی وقتی قرار بود "ژتون" بگیرند بیشتر تقلب کردند و حال آن که می دانستند می توانند آن ژتون ها را در همان اتاق تحویل دهند و در مقابلش پول بگیرند.

پیشنهاد فردی:
به عنوان یک انسان درستکار، حواس تان به این باشد که ممکن است در قبال اموال غیر پولی دیگران، حساسیت کمتری داشته باشید و ناخودآگاه به حقوق آنها تعدی کنید.

مثلاً وقتی حواس رئیس تان نیست، ممکن نیست یواشکی از جیب اش 10 هزار تومان بردارید (اصلاً در شأن شما نیست و حتی فکر کردن به آن هم توهین آمیز است) اما بارها و بارها از تلفن اداره برای کار شخصی تان استفاده کرده اید در حالی که تلفن همراه تان روی میزتان قرار داشت.

در واقع با این کار، از جیب مدیرتان حتی بیش از 10 هزار تومان نیز برای تلفن های شخصی تان برداشت کرده اید اما غیر مستقیم.

شما ممکن نیست از حسابداری شرکت تان 5 هزار تومان پول بردارید، ولی به راحتی یک دسته کاغذ را به خانه می برید.

مثال های دیگر: کارگری که پولی را مستقیم نمی دزدد ولی کم کاری می کند، مسافری که از پتوی مسافرتی که داخل پرواز به او داده اند خوشش آمده و آن را درون کیفش می گذارد، یک مشتری که کتی را می خرد و از آن خوشش نمی آید و آن را بدون کندن اتیکت به فروشنده بر می گرداند ولی نمی گوید که وقتی کت دستش بوده، گوشه ای از آن به لبه میز گرفته و نخ کش شده است، ناشری که کتاب دیگری را بدون اجازه اش چاپ می کند و ... دهها مثال دیگر.

یادمان باشد که هر آنچه ارزش مالی دارد، درست مانند خود پول است و همان طور که در قبال پول و دزدی آن، حساس هستیم درباره دیگر چیزهایی که ارزش پولی دارند نیز حساس باشیم.

پیشنهاد سازمانی:
به عنوان صاحب یک کار و کسب، ساز و کارهای سازمانی را طوری بچینید که مراقبت از اموال سازمان نیز همانند مراقبت های پولی به رسمیت شناخته شود. به یاد داشته باشید که بسیاری از انسان های درستکار و شریف، در برابر اموال دیگران به اندازه پول دیگران حساس نیستند.

یک آمار نشان می دهد که زیان وارده از محل تقلب در بازگرداندن لباس ها به فروشگاه های لباس فروشی، از کل خرده دزدی ها در آمریکا بیشتر است.

پیشنهاد تربیتی:
به فرزندان خود، حفظ حقوق دیگران را به طور مشخص و با تعیین مصداق ها و گفتن مثال ها یاد دهید؛ به آنها بگویید که هر آنچه مشخصاً متعلق به خودشان نیست، اعم از پول و اشیاء دیگر، قطعاً متعلق به دیگری است و تنها با اجازه مشخص صاحبان آنها می توانند از آنها استفاده کنند.

منبع: کتاب نابخردی‌های پیش‌بینی پذیر؛ نوشته دن آریلی، ترجمه رامین رامبد.نشر مازیار🥀
@chehel_salegi

⭕️◻️آتش به اختیاری و طراحی سیستم
✍🏼مصطفی نصراصفهانی

«چون کلوا خواندی بخوان لا تسرفوا...»

شعر بالا که تضمینی از آیه «کلوا واشربوا و لاتسرفوا» است، یک مصرع از یکی از داستان‌های جذاب مثنوی معنوی است: داستان خر و ...و کنیز! مولوی در آن داستان به ضررهای دانش جزئی و غفلت از جنبه‌های مختلف یک پدیده و قضاوت و اقدام زودهنگام اشاره می‌کند.

▫️واژه آتش به اختیار اولین بار توسط مقام معظم رهبری مورد استفاده قرار گرفت و متأسفانه این واژه نیز مانند «اقتصادمقاومتی» چالش برانگیز شد.

▫️اما اخیرا جناب سردار جعفری، فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در تعریف آتش به اختیار فرموده‌اند:
«آتش به اختیار یعنی محدودیت‌ها، ملاحظات و «قوانین» نباید مانع انجام اقدامات انقلابی توسط جوانان شود.»

▫️این سخنان واکنش‌هایی در پی داشت که شاید مهمترین آن‌ها پاسخ جناب تاج زاده(وزیر دولت اصلاحات) باشد. ایشان فرمودند: «دعوتِ فرمانده سپاه به عبور از قانون آیا اعتراف به شکست جمهوری اسلامی در حاکمیت قانون و اعلام آغاز دور جدیدی از هرج و مرج و بگیر و ببند نیست؟»

▫️هر کسی به مسائل از زاویه نگاه خودش نگاه می‌کند و مهم این است که نوعی سنتز از میان این نظرات به ظاهر متضاد حاصل بشود. فارغ از آنچه که سیاسیون می‌دانند و ما نمی‌دانیم یک چیز مسلم این است که حکومتِ قانون لازمه هر تمدنی است(چه اسلامی و چه غیراسلامی)؛ قانون باید قداست داشته باشد. سیستم قضایی باید شأنی بالاتر و برتر از سیستم‌های امنیتی داشته باشد ولی این روزها شواهد متعددی می‌بینیم که افراد در سیستم امنیتی نسبت به افراد در سیستم قضایی قدرت بیشتری دارند تا جائیکه مثلا قضات سطح بالا هم از یک کارمند دون پایه وزارت اطلاعات احساس ترس دارند و اثر می‌پذیرند.(مثال اخیرش ماجرای فرار ناموفق سلطان قیر!)

▫️بنابراین از یک طرف می‌دانیم باید حرمت قانون پاس داشته شود و از طرف دیگر از کاستی‌های قوانین خشک در کوتاه‌مدت و بخصوص در شرایط جنگ و تحریم و... آگاه هستیم. چطور می‌شود هم از مزایای قانون بهره جست و هم کاری کرد معایبش کمترین هزینه را تحمیل کنند؟

▫️پاسخ در اینجاست که رهبر انقلاب از یک طرف شأن سیاسی دارند و از طرف دیگر به عنوان یک مرجع تقلید شأنی دینی. بدون شک منظور ایشان از آتش به اختیار، کم کردن قداست قانون نیست، چون زیر سوال رفتن قداست قانون ناسازگار با مواضع دیگر ایشان در مورد تمدن اسلامی و... خواهد بود.

▫️بنابراین در تفسیر آتش به اختیار باید اینطور گفت: «همانطور که در زمان جنگ و جهاد بعضی افراد جان و مالشان را فدا می‌کنند، آتش به اختیاران نیز ممکن است قانون را دور بزنند، اما هزینه آن را «شخصا» از مال و جان خودشان پرداخت می‌کنند». بنابراین، نباید سخنان رهبری منجر به این بشود که سیستم قضایی یا دیگر نهادها کوچکترین ترحمی نسبت به قانون شکنان داشته باشند.

▫️اساسا همه جنبش‌های اصلاحی ماهیتی آتش به اختیار دارند! در ابتدا قانون‌شکنی اتفاق می‌افتد و بعد قانون اصلاح می‌شود(و اصلاح نشدن قانون وقتی قانون‌شکنی اپیدمی شود در تضاد با قداست قانون است). با اینحال، قانون شکنان باید تا قبل از تغییر قانون هزینه کارشان را بدهند!

▫️در نهایت، اگر قانونی مطلوب اکثر افراد جامعه نباشد، کم‌هزینه ترین گزینه برای همه طرف‌ها، گفتگو خواهد بود و در مرحله بعد، اصلاح قانون اتفاق خواهد افتاد.

پ.ن: بد نیست از ایده مرحوم هاشمی در مورد لزوم تفکیک سیستم امنیتی از سیستم قضایی(بخوانید "استقلال سیستم قضایی") هم یادی دوباره بشود و از خود سیستم‌های امنیتی عاجزانه بخواهیم این ایده را عملیاتی کنند! و عاجزانه بخواهیم به «بهانه»‌های امنیتی سیستم قضایی را خراب نکنند و به هرزگی نکشانند! به قول مرحوم شهید بهشتی، در نظر گرفتن یک استثناء، ذهن‌ها را آماده فسادهای بعدی و سیستماتیک خواهد کرد و راه را برای فساد باز خواهد کرد.

✔️کانال تخصصی اقتصاد و مالی رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️کارگاه اقتصاد رفتاری به مناسبت هفته پژوهش در دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی.
زمان: چهارشنبه 5 دیماه، ساعت 9تا12.

(شرکت برای عموم آزاد)

✔️کانال تخصصی اقتصاد و مالی رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️سیاست بهینه‌ی ارزی
✍🏼مصطفی نصراصفهانی

▫️عده‌ای از اقتصاددانان طرفدار نرخ ارز بالا و عده‌ای طرفدار نرخ ارز پائین هستند، اما همه آن‌ها قاطعانه مخالف نوسان و تلاطم نرخ ارز هستند.

▫️آزادسازی کامل نرخ ارز در اقتصاد ایران نه تنها پرابهام است، بلکه شدنی هم نیست و بخصوص در شرایط فعلی(تحریم و تهدید و...) قابل توصیه هم نیست، چون احساسات سفته بازان با نااطمینانی‌ها و نوسانات خارجی بشدت نوسان نرخ ارز را افزایش خواهد داد و منجر به تشدید مضاعف ریسک و نااطمینانی خواهد شد.

▫️آنچه که در بلندمدت به اقتصاد ملی ضربه می‌زند نه نرخ ارز بالا و نه پائین است، بلکه تلاطم نرخ ارز و شوک ارزی است.

▫️بنابراین دولت باید نرخی که توانایی حمایت از آن را در بدترین سناریوها داشته باشد انتخاب کند و ثبات «نرخ ارز حقیقی»(نرخ ارز اسمی که متناسب نرخ تورم رشد کند) به عنوان اولین-بهترین گزینه، و «ثبات نرخ ارز اسمی» به عنوان دومین-بهترین گزینه(Second-Best) را پیگیری کند. مسلما کشف بازه قیمتی که دولت بتواند از آن حمایت کند بدون دانستن جزئیات موجودی ارزی و جریان‌های آتی و متغیرهایی دیگر ممکن نیست و مرجح است که یک اقتصاددان بدون اطلاع از آن‌ها عددی را اعلام نکند. (و متأسفانه دیده می‌شود که حتی همکارانی که دانشگاه‌های برتر دنیا مشغول تدریس هستند در این دام گرفتار می‌شوند!)

▫️مسلما می‌توان سناریوهای ترکیبی متعددی از دو سناریوی فوق را برای بلندمدت طراحی کرد.

▫️ممکن است این نقد وارد شود که چرا منابع ارز بیت‌المال باید ارزان فروخته شود؟ پاسخ این است که همیشه اینطور نیست. بلکه زمان‌هایی ارزانتر و زمان‌هایی گرانتر فروخته می‌شود، ولی در کل این تثبیت به نفع اقتصاد است. همچنین آثار مثبت ثبات در سطح اقتصاد کلان را نباید دست کم گرفت.

▫️ملاحظات دیگری(از جمله جنبه های توزیعی) هم در انتخاب نرخ بهینه و سناریوی اعمال آن وجود دارند که در نوشته‌ای مفصل در آینده به آن پرداخته خواهد شد.

✔️کانال تخصصی اقتصاد و مالی رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️لزوم استقلال سیستم قضایی
✍🏼مصطفی نصراصفهانی

مدتی بود درگیر کمک به دو بچه یتیم(البته در سنین دانشگاه) در یک پرونده قضایی در اصفهان بودم و این مسئله بود که باعث شده بود ذهنم چندان درگیر باشد که نتوانم مطلبی بنویسم و از این بابت از مخاطبین فرهیخته کانال اقتصادرفتاری پوزش می‌طلبم.

▫️در طرف مقابل پرونده مذکور دو نفر بازنشسته وزارت اطلاعات هستند. داستان آن پرونده ( بخصوص اگر به ریشه‌های 50 سال پیش آن برگردیم و پدیده را از منظری شناختی و رفتاری نگاه کنیم) بسیار جذاب و آموزنده است، اما شاید مطرح کردن جزئیات آن در این مجال مصلحت نباشد. برای همین از توضیح بیشتر منصرف شده و به چند نکته که با چشمم مشاهده کردم و با پوستم لمس کردم اشاره می‌کنم.

1- بازیهای روانی روی قضات براحتی اثرمی‌گذارد. قضات هم این مسئله را می‌دانند و برای همین بجای شنیدن سعی می‌کنند اجتناب کنند. مثلا اجازه صحبت (یا حتی ارائه لوایح و مستندات) به افراد نمی‌دهند و تندخوئی امری بسیار متداول بین قضات است. علت این "خودفریبی" را می‌توان در روش قضاوت شهودی(Heuristic) ایشان جستجو کرد. و شاید بتوان این مسئله را با آموزش و کم کردن بار کاری قضات و یا استفاده از تکنیکهای اقتصادرفتاری در طراحی سیستم بهبود بخشید.

2- تماس گرفتن از نهادهای امنیتی با قضات و توصیه و سفارش یک امر عادی و بسیار رایج است. مسلما اگر پای صحبت امنیتی‌ها بنشینید می‌توانند لیست بلندبالایی از مزایای این رویه بگویند، اما تغافل می‌کنند از اینکه این رویه به قول شهید بهشتی(درود خدا بر او) «باز کردن راه برای سوء استفاده» است:
https://t.iss.one/BehavioralEconomicsAndFinance/1007

3- بروکراسی اداری بسترِ بسیار مناسبی برای فساد است. هرچه بیشتر الکترونیکی شدن فرآیندها می‌تواند در جمع کردن این بستر کمک شایانی بکند.

4- در ایران قوانینی وجود دارند که با همه کشورهای دنیا متفاوت است و وقتی سراغ ریشه‌های قانون‌های مذکور می‌روید به یک خطای شناختی قانون گذار در اول انقلاب یا مثلا به احادیثی می‌رسید که اصالت و صحت آن‌ها معلوم نیست.

▫️مواردی که در بالا ذکر شد همگی ریشه‌های نوعی از فساد است که به آن «فساد سیستماتیک» گفته می‌شود. فساد سیستماتیک به بیانی فسادی است که «قابل پیش‌بینی» است. مثلا اگر شما علیه یکی از قضات مطرح در یک دادسرا شکایتی بکنی، می‌توانی پیش‌بینی کنی که با احتمال غیر صفری همکاران او از شما انتقام خواهند گرفت و رفتار دیگر قضات با شما به طور معناداری متفاوت خواهد شد. یا مثلا اگر طرف دعوای شما یک بازنشسته با نفوذ در سیستم اطلاعاتی باشد می‌توانید از قبل بگوئید که احتمال اینکه رأی دادگاه به نفع شما نباشد بشدت افزایش پیدا خواهد کرد.

⭕️⭕️اما چه باید کرد؟

پاسخ دقیق و جامع به این پرسش که حالا باید چکار کرد شاید نیازمند پژوهش‌های جدی‌تر باشد، اما مثل همیشه «اکسیر شفافیت» می‌تواند اینجا هم معجزه بکند.

▫️شفافیت که باشد بقیه راه‌حل‌ها هم امکان اجرا پیدا می‌کنند.

▫️همچنین معمولا اقتصاددانان بر استقلال بانک مرکزی تأکید می‌کنند، اما شاید بتوان ادعا کرد که مهمتر از استقلال بانک مرکزی، «استقلال سیستم قضایی» است. این سیستم قضایی است که باید از «حقوق مالکیت»(و دیگر حقوق) مردم محافظت کند. بدون محافظت از حقوق مالکیت، بهترین سیاست‌های پولی و مالی هم به نتایج دلخواه منجر نخواهند شد. با استقلال سیستم قضایی مکانیزم‌های بازخورد و اصلاح در آن فعال‌تر خواهند شد.

▫️روی دیگر سکه عدم استقلال سیستم قضایی، سپرِ محافظی است که مانع اصلاح و بهبود جدی آن می‌شود.

پ.ن: به نظر می‌رسد که ایده‌ای مشابه استقلال سیستم قضایی را قبلا مرحوم هاشمی رفسنجانی در ملاقات با مرحوم سید مهدی طباطبائی هم مطرح کرده باشند و عبارتی که از ایشان نقل شده «جدا کردن امر قضا از سیستم اطلاعاتی» است.

✔️کانال تخصصی اقتصاد و مالی رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️روایت دلسوزانه دکتر میدری از لزوم "استقلال" و "شفافیت" سیستم قضایی و قانونگذاری.

@BehavioralEconomicsAndFinance

⭕️◻️اضافه کردن قسمتی جدید به تنظیمات جیمیل تحت عنوان سقلمه «Nudges». در این قسمت کاربر سقلمه دلخواهش را انتخاب می‌کند.

▫️هنوز در این نسخه امکان «طراحی» و دستکاری دلبخواهی سقلمه ها وجود ندارد. همچنین پیشفرض، فعال بودن سقلمه‌هاست.

✔️کانال تخصصی اقتصاد و مالی رفتاری:
@BehavioralEconomicsAndFinance